Τον Αύγουστο του 2023, ένα διαδικτυακό άρθρο που κοινοποιήθηκε ευρέως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ισχυρίζεται ψευδώς στον τίτλο ότι βρέθηκε στην Αίγυπτο ο χαμένος τάφος της βασίλισσας Κλεοπάτρας. Ωστόσο, το άρθρο στην πραγματικότητα αναφέρει την ανακάλυψη σηράγγων το 2022 που, σύμφωνα με ορισμένους σχολιαστές, «θα μπορούσαν να οδηγήσουν» στον τάφο της βασίλισσας. Η ανακάλυψη έγινε από μια ομάδα με επικεφαλής μια Δομινικανή αρχαιολόγο, η οποία βρίσκεται σε μια προσπάθεια να βρει τον τάφο της Κλεοπάτρας από το 2005.
«Βρέθηκε ο τάφος της Κλεοπάτρας – Ανακαλύφθηκε εντυπωσιακή σήραγγα κάτω από αρχαίο ναό», τιτλοφορείται άρθρο που δημοσιεύτηκε από το Athens Magazine, ένα διαδικτυακό μέσο ενημέρωσης, στις 20 Αυγούστου 2023. Το άρθρο έχει επίσης κοινοποιηθεί στο Facebook περισσότερες από 580 φορές.
Αναφέρει μια σήραγγα που ανακαλύφθηκε κάτω από έναν αρχαίο αιγυπτιακό ναό κοντά στην πόλη της Αλεξάνδρειας από μια ομάδα από τη Δομινικανή Δημοκρατία με επικεφαλής την Καθλίν Μαρτίνεζ.
Ωστόσο, το άρθρο είναι παραπλανητικό: δεν αναφέρει ότι η ανακοίνωση έγινε πριν από σχεδόν ένα χρόνο, το 2022. Επίσης, αν και η ανακάλυψη θεωρείται όντως σημαντική, δεν σημαίνει ότι βρέθηκε ο χαμένος τάφος της Κλεοπάτρας.
Ένας ειδικός δήλωσε στο AFP ότι πρόκειται μόνο για μια υπόθεση σχετικά με το πού βρίσκεται ο τάφος της βασίλισσας, η οποία έζησε από το 70/69 έως το 30 π.Χ..
Στιγμιότυπα της παραπλανητικής ανάρτησης στο Facebook (αριστερά) και του παραπλανητικού άρθρου (δεξιά). Λήψη εικόνων: 22/08/2023
Ανακάλυψη σήραγγας το 2022
Μια σύνθετη αναζήτηση στο διαδίκτυο με τις λέξεις-κλειδιά «σήραγγα + Κλεοπάτρα + Αίγυπτος» στα αγγλικά οδήγησε σε άρθρα που ανακοίνωναν την ανακάλυψη τον Νοέμβριο του 2022. Ένα άρθρο του CNN από τις 10 Νοεμβρίου ανέφερε ότι μια σήραγγα 1.305 μέτρων ανακαλύφθηκε 13 μέτρα κάτω από το έδαφος δυτικά της Αλεξάνδρειας, στη θέση «Ταποσίρις η μεγάλη» (Taposiris Magna).
Η ανακάλυψη καλύφθηκε επίσης από άλλα αγγλόφωνα, γαλλόφωνα και ελληνόφωνα μέσα ενημέρωσης. Αρκετά ελληνόφωνα άρθρα, όπως αυτό της ΕΡΤ, δεν έχουν καταφατικό τίτλο, αλλά ρωτούν: «Βρέθηκε ο τάφος της Κλεοπάτρας;».
Η είδηση ανακοινώθηκε επίσης από το αιγυπτιακό Υπουργείο Τουρισμού και Αρχαιοτήτων στις 3 Νοεμβρίου 2022 στη σελίδα του στο Facebook.
Η ανακάλυψη έγινε από μια ομάδα με επικεφαλής την Καθλίν Μαρτίνεζ από τη Δομινικανή Δημοκρατία, η οποία περιγράφει τον εαυτό της στα κοινωνικά της δίκτυα ως «Δομινικανή αρχαιολόγος σε αναζήτηση της Κλεοπάτρας». Αυτό το προφίλ του CNN από το 2022 αναφέρει ότι ξεκίνησε την έρευνά της για τον χαμένο τάφο της Αιγύπτιας βασίλισσας το 2005.
Ο λογαριασμός της στο Instagram είναι γεμάτος με φωτογραφίες του αρχαιολογικού χώρου όπου έγινε η ανακάλυψη. Επίσης, έχει αναρτήσει φωτογραφίες και στον λογαριασμό της στο Facebook.
Πουθενά όμως στα κοινωνικά της δίκτυα δεν υπάρχει κάποια ένδειξη ότι ο τάφος της Κλεοπάτρας είχε πράγματι ανακαλυφθεί. Δεν υπάρχει επίσης καμία άλλη αναφορά σχετικά με αυτό.
Το AFP επικοινώνησε με την Μαρτίνεζ μέσω των κοινωνικών της δικτύων για να σχολιάσει, αλλά δεν είχε λάβει απάντηση μέχρι τη δημοσίευση αυτού του άρθρου.
Σε ένα άρθρο της Σχολής Wharton του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια από το 2012 που είναι αφιερωμένο στην Μαρτίνεζ, αναφέρεται ότι έχει μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στην αρχαιολογία.
Ο Ζάχι Χαουάς, επικεφαλής του Ανώτατου Συμβουλίου Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου, και η Καθλίν Μαρτίνεζ, αιγυπτιολόγος από τη Δομινικανή Δημοκρατία, επιδεικνύουν τα ευρήματά τους στο ναό της Tasposiris Magna στις 19 Απριλίου 2009. – CRIS BOURONCLE / AFP
Πού είναι ο τάφος;
Σε ένα ηλεκτρονικό μήνυμα προς το AFP στις 26 Αυγούστου 2023, ο Μισέλ Σοβό, αιγυπτιολόγος και διευθυντής σπουδών στο τμήμα ιστορικών και φιλολογικών επιστημών της γαλλικής Πρακτικής Σχολής Υψηλών Σπουδών (Ecole Pratique des Hautes Études), δήλωσε ότι η ανακάλυψη στην Taposiris Magna είναι ενδιαφέρουσα, αλλά δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι βρέθηκε ο τάφος της αρχαίας βασίλισσας.
Η Taposiris Magna είναι ένας αρχαιολογικός χώρος που περιέχει τα ερείπια ενός αρχαίου αιγυπτιακού ναού αφιερωμένου στον αιγυπτιακό θεό Όσιρι, ο οποίος βρίσκεται περίπου 50 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Αλεξάνδρειας.
Ο Σοβό δήλωσε ότι δεν γνωρίζει κανέναν άλλο που να έχει αναζητήσει τον τάφο μέχρι στιγμής έξω από την Αλεξάνδρεια, την αρχαία πρωτεύουσα της Αιγύπτου.
«Εξ όσων γνωρίζω, η κ. Μαρτίνεζ είναι ο πρώτος άνθρωπος που διατυπώνει την υπόθεση μιας ταφής μακριά από την αιγυπτιακή πρωτεύουσα και επίσης η πρώτη που προτείνει την πόλη Taposiris Magna ως πιθανό τόπο ταφής», είπε.
Είπε ότι η μόνη γνωστή αρχαία πηγή για την τοποθεσία και την περιγραφή του τάφου της Κλεοπάτρας βρίσκεται στον περίφημο «Βίο του Αντωνίου» που έγραψε ο Πλούταρχος τον 2ο αιώνα μ.Χ..
Είπε ότι αυτό το κείμενο είναι αδιαμφισβήτητο: η Κλεοπάτρα έχτισε τον τάφο της στην Αλεξάνδρεια, όπου κλείστηκε κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Αλεξάνδρειας από τα στρατεύματα του Οκταβιανού. Το συγκρότημα περιγράφεται ως ένα είδος φρουρίου, με θησαυρούς και υπηρέτες. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας, η Κλεοπάτρα λέγεται ότι επέτρεψε να μπει μέσα ο ετοιμοθάνατος Μάρκος Αντώνιος, ο οποίος είχε προσπαθήσει να αυτοκτονήσει επειδή πίστευε ότι ήταν νεκρή.
Στη συνέχεια, η Κλεοπάτρα αιχμαλωτίστηκε από τα στρατεύματα του Οκταβιανού (μετέπειτα αυτοκράτορα Αυγούστου) και της επετράπη να παραστεί στην κηδεία του Μάρκου Αντωνίου. Αφού η βασίλισσα κατάφερε να αυτοκτονήσει, ο Οκταβιανός επέτρεψε η σορός της να αναπαυθεί δίπλα στον Αντώνιο.
«Αν δεχτούμε τη μαρτυρία του Πλούταρχου, η οποία ωστόσο είναι αρκετά αξιόπιστη, η μόνη αβεβαιότητα που απομένει είναι η ακριβής τοποθεσία του κοινού τάφου της Κλεοπάτρας και του Αντωνίου στην πόλη της Αλεξάνδρειας, καθώς δεν έχει βρεθεί ποτέ», δήλωσε ο Σοβό.
Σύμφωνα με τον αιγυπτιολόγο, είναι λογικό, αλλά αβέβαιο, ο χώρος ταφής να βρισκόταν κοντά στον τάφο που χτίστηκε στην Αλεξάνδρεια για να στεγάσει τη σορό του Μεγάλου Αλεξάνδρου και κοντά στον οποίο χτίστηκε σταδιακά η βασιλική νεκρόπολη των προγόνων της Κλεοπάτρας από τη δυναστεία των Λαγιδών ή Πτολεμαίων.
«Δυστυχώς, οι πολλές ανασκαφές που έχουν διεξαχθεί στην Αλεξάνδρεια από τον 19ο αιώνα δεν έχουν ακόμη εντοπίσει πειστικά υλικά στοιχεία που θα μας επέτρεπαν να εντοπίσουμε με ακρίβεια ένα τέτοιο ταφικό συγκρότημα», επισημαίνει.
Η αναζήτηση συνεχίζεται
Ένα κείμενο που δημοσιεύθηκε στο διαδίκτυο από το Πανεπιστήμιο Wesleyan (αρχειοθετήθηκε εδώ) τον Μάιο του 2023 διερωτάται γιατί δεν υπάρχει ακαδημαϊκή δημοσίευση για τις ανασκαφές της Μαρτίνεζ στην Taposiris Magna.
Ο Σοβό δήλωσε ότι ενώ η υπόθεσή της δεν μπορεί να απορριφθεί εκ προοιμίου, «πρέπει να παραδεχτούμε ότι δεν βασίζεται σε κανένα σοβαρό επιχείρημα, πηγή, αρχαιολογικό στοιχείο ή ακόμη και λαϊκή παράδοση». Φαίνεται να βασίζεται αποκλειστικά στη διαίσθησή της, είπε.
Ο μόνος σύνδεσμος που μπόρεσε να βρει μεταξύ της Κλεοπάτρας και της Taposiris Magna είναι ότι ο χώρος ήταν τόπος λατρείας για την Ίσιδα και τον Όσιρι, «το θεϊκό ζευγάρι με το οποίο η Κλεοπάτρα και ο Αντώνιος μπορούσαν πράγματι να ταυτιστούν», είπε.
Ωστόσο, «ένα τέτοιο επιχείρημα είναι σχεδόν άχρηστο, καθώς αδυνατούμε να καταλάβουμε γιατί η βασίλισσα δεν θα επέλεγε αντ’ αυτού το μεγάλο Σεράπιο της Αλεξάνδρειας, αν η ταύτισή της με την Ίσιδα ήταν το κύριο κίνητρό της!»
Παραδέχεται πάντως ότι η ιστορία της αρχαιολογίας περιλαμβάνει πολλά παραδείγματα σπουδαίων ανακαλύψεων που οφείλονται στη διαίσθηση των ανασκαφέων, οι οποίοι μερικές φορές ήταν ερασιτέχνες ή αντιμετωπίζονταν με σκεπτικισμό ή ακόμη και περιφρόνηση από τους συναδέλφους τους.
Παραδείγματα αποτελούν ο Χάινριχ Σλήμαν και η ανακάλυψη της αρχαίας Τροίας στο Ίλιον, ο Άρθουρ Έβανς στην Κνωσό ή ο Χάουαρντ Κάρτερ με την ανακάλυψη του τάφου του Τουταγχαμών.
«Όμως όλοι αυτοί οι ερευνητές βασίστηκαν σε αρχαία κείμενα και συγκεκριμένα αρχαιολογικά στοιχεία, τα οποία δυστυχώς στερείται η κ. Μαρτίνεζ. Οι αρχαιολογικές ανακαλύψεις δύσκολα μπορούν να είναι καρπός μαντείας!»
Ο αιγυπτιολόγος επισημαίνει επίσης ότι η τοποθεσία του Παραϊτώνιου, η σημερινή Μαρσά Ματρούχ, κοντά στα σύνορα με τη Λιβύη, θα ήταν μια πιο πειστική υπόθεση, «αφού η παραμονή της Κλεοπάτρας εκεί είναι καλά στοιχειοθετημένη, μπορεί ακόμη και να είχε ένα παλάτι εκεί, και η τοπική παράδοση λέει ότι εκεί χτίστηκε το μυθικό Λουτρό της Κλεοπάτρας».
Ένας αρχαιολογικός χώρος μεγάλου ενδιαφέροντος
Ο Σοβό δήλωσε ότι ο χώρος Taposiris Magna παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον και ότι οι ανασκαφές της Μαρτίνεζ ήταν οι πρώτες που πραγματοποιήθηκαν εκεί με συστηματικό τρόπο.
«Οδήγησαν σε ορισμένες σημαντικές ανακαλύψεις, όπως αυτό το απίστευτο υπόγειο υδραγωγείο μήκους άνω του ενός χιλιομέτρου, υπέροχα κατασκευασμένο και χωρίς όμοιό του στην Αίγυπτο».
Ωστόσο, ο αιγυπτιολόγος εκφράζει τη λύπη του για το γεγονός ότι το ενδιαφέρον αυτών των ανασκαφών επισκιάζεται από το ψευδεπίγραφο θέμα του τάφου της Κλεοπάτρας «που είναι το μόνο πράγμα που θυμούνται τα μέσα ενημέρωσης και το κοινό».
Για τον ίδιο, «τα πραγματικά ζητήματα που αφορούν την ίδια την ιστορία αυτής της πόλης (δηλ. της Αλεξάνδρειας), την ίδρυσή της, τη λειτουργία της, την οικονομική και κοινωνική της οργάνωση, κινδυνεύουν να παραμεληθούν εντελώς».
Το AFP έχει στο παρελθόν επαληθεύσει ισχυρισμούς σχετικά με αρχαιολογικές ανακαλύψεις, όπως ότι αγαλματίδια που αποδεικνύουν την ύπαρξη της Ατλαντίδας είχαν βρεθεί στην Ισπανία ή ότι δύτες είχαν ανακαλύψει ένα αρχαίο άγαλμα της θεάς Ήρας στο βυθό της Σάμου.
© AGENCE FRANCE-PRESSE | 2024 | Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Οποιαδήποτε χρήση του περιεχομένου του AFP σε αυτόν τον ιστότοπο υπόκειται στους όρους χρήσης που διατίθενται στη διεύθυνση CGU. Με την πρόσβαση και/ή τη χρήση οποιουδήποτε περιεχομένου του AFP που διατίθεται σε αυτόν τον ιστότοπο, συμφωνείτε να δεσμεύεστε από τους προαναφερθέντες όρους χρήσης. Οποιαδήποτε χρήση του περιεχομένου του AFP γίνεται με δική σας αποκλειστική και πλήρη ευθύνη.
Αρχικά δημοσιεύτηκε εδώ.
