Τις τελευταίες ημέρες αναπαράγεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τρίπτυχο φωτογραφιών το οποίο υποτίθεται πως παρουσιάζει την τριπλή διάσωση ενός κοριτσιού από την Παλαιστίνη από τρεις διαφορετικούς άνδρες σε τρία διαφορετικά περιστατικά. Πολλοί από όσους αναπαράγουν το εν λόγω τρίπτυχο το χρησιμοποιούν ως απόδειξη για σκηνοθετημένα περιστατικά από την πλευρά της Χαμάς που ως στόχο έχουν να παραπλανήσουν την παγκόσμια κοινή γνώμη. Ωστόσο, όπως θα δούμε, οι φωτογραφίες του τριπτύχου δεν προέρχονται από τον εν εξελίξει πόλεμο μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς και απεικονίζουν τη διάσωση ενός κοριτσιού από ένα περιστατικό βομβαρδισμού που έλαβε χώρα στη Συρία χρόνια πριν.
Ακολουθεί το τρίπτυχο φωτογραφιών που αναπαράγεται:
Ακολουθούν παραδείγματα διάδοσης του ισχυρισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Αξίζει να αναφερθεί πως ειδικά στην πλατφόρμα X, πρώην Twitter, ορισμένες αναπαραγωγές της εικόνας συγκεντρώνουν δεκάδες χιλιάδες προβολές.
Πλαίσιο
Η εν εξελίξει σύγκρουση του Ισραήλ με τη Χαμάς, την οργάνωση που εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες διοικεί τη Λωρίδα της Γάζας και χαρακτηρίζεται τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από την ΕΕ ως τρομοκρατική, έχει αποτελέσει γόνιμο έδαφος για τη διάδοση παραπλανητικών ισχυρισμών διεθνώς. Από την έναρξη της σύγκρουσης στις 7 Οκτωβρίου του 2023 έχουν καταγραφεί δεκάδες παραδείγματα κυρίως οπτικοακουστικού υλικού που διαδίδεται στο διαδίκτυο εκτός θεματικού πλαισίου (τα Ellinika Hoaxes έχουν καταρρίψει αρκετά εξ αυτών). Το φαινόμενο έχει παρατηρηθεί να είναι ιδιαίτερα έντονα στην πλατφόρμα X, όπου μετά τις αλλαγές που έχει προωθήσει ο εδώ και έναν χρόνο νέος της ιδιοκτήτης, Elon Musk, αρκετοί θεωρούν ότι αποτελεί πρόσφορο έδαφος διάδοσης και προώθησης μη έγκυρων πληροφοριών από αμφιλεγόμενες πηγές. Όπως θα δούμε στο παραπάνω φαινόμενο εμπίπτει και η αναπαραγωγή της υπό εξέταση εικόνας, την προέλευση της οποίας έχουμε εξετάσει και κατά το παρελθόν, όταν αυτή διαδιδόταν ξανά υπό διαφορετική όμως τότε πλαισίωση.
Τι ισχύει
Απομονώνοντας τις τρεις φωτογραφίες του τριπτύχου και πραγματοποιώντας αντίστροφες αναζητήσεις εικόνας διαπιστώνουμε ότι καμία από αυτές δεν είναι πρόσφατη.
Συγκεκριμένα η αναζήτηση με τη μεσαία εικόνα του τριπτύχου, αυτή στην οποία το κοριτσάκι μεταφέρει ένας άνδρας με κίτρινη μπλούζα, μας οδηγεί σε δημοσιεύματα από τον Αύγουστο του 2016. Σε δημοσίευμα του NBCNews από τις 28 Αυγούστου του 2016, το οποίο μάλιστα χρησιμοποιεί και ως κεντρική εικόνα την εν λόγω φωτογραφία του άνδρα με την κίτρινη μπλούζα, διαβάζουμε ότι αυτή προέρχεται από βομβαρδισμό που έλαβε χώρα την προηγουμένη στο Χαλέπι της Συρίας. Όπως διαβάζουμε, ο βομβαρδισμός έπληξε ανθρώπους οι οποίοι είχαν συγκεντρωθεί για την τέλεση κηδείας θυμάτων προηγούμενης επίθεσης και στοίχισε τη ζωή σε τουλάχιστον 16 άτομα. Το περιστατικό αναφέρθηκε και σε πληθώρα άλλων μέσων, όπως τα CNN, UPI, Al Jazeera και Independent.
Δύο από τα παραπάνω μέσα, το Al Jazeera και η βρετανική Independent, βλέπουμε ότι έχουν χρησιμοποιήσει στα άρθρα τους φωτογραφίες του κοριτσιού. Μάλιστα σε φωτογραφία που έχει χρησιμοποιήσει το Al Jazeera βλέπουμε το κοριτσάκι να βρίσκεται στα χέρια του άνδρα της τρίτης φωτογραφίας του τριπτύχου που αναλύουμε, αυτού με το πράσινο πουκάμισο.
Στο άρθρο του Independent έχει επίσης χρησιμοποιηθεί εικόνα του κοριτσιού, αλλά όταν αυτό βρίσκεται μόνο του εντός του ασθενοφόρου.
Όπως διαβάζουμε στο προαναφερθέν άρθρο του NBCNews, η φωτογραφία του άνδρα με την κίτρινη εμφίεση έχει ληφθεί από τον φωτογράφο Ameer Alhalbi για λογαριασμό του AFP και υπάρχει διαθέσιμη στο αποθετήριο φωτογραφιών Getty Images. Οι φωτογραφίες των Al Jazeera και Independent έχουν ληφθεί από τον φωτογράφο Abdalrhman Ismail για λογαριασμό του πρακτορείου ειδήσεων Reuters.
Χρησιμοποιώντας τις παραπάνω πληροφορίες πραγματοποιήσαμε μια αναζήτηση στην πλατφόρμα AFP Forum, ένα διαδικτυακό αποθετήριο του Γαλλικού Πρακτορείο Ειδήσεων που με άδεια χρήσης προσφέρει πρόσβαση σε ποικίλο σχετικό με ειδήσεις περιεχόμενο πολυμέσων, συμπεριλαμβανομένων βίντεο, φωτογραφιών και infographics, για χρήση από επαγγελματίες των μέσων ενημέρωσης.
Από την παραπάνω αναζήτηση καταφέραμε να εντοπίσουμε αρκετές φωτογραφίες από το περιστατικό του βομβαρδισμού που έλαβε χώρα στο Χαλέπι στις 27 Αυγούστου του 2016 και κατέγραψε για λογαριασμό του AFP ο φωτογράφος Ameer Alhalbi. Ανάμεσα σε αυτές εντοπίζουμε και τη φωτογραφία του άνδρα με το λευκό κράνος που παρουσιάζεται στο τρίπτυχο, όπου όπως βλέπουμε μεταφέρει στην αγκαλιά του το κοριτσάκι των φωτογραφιών και ένα αγοράκι. Κρίνοντας τόσο από το κράνος όσο και από το λογότυπο που υπάρχει στην αριστερή πλευρά της μπλούζας του, αυτός φαίνεται να αποτελεί διασώστη της οργάνωσης Λευκά Κράνη, μιας εθελοντικής οργάνωσης που δραστηριοποιείται σε περιοχές της Συρίας που ελέγχονται από την αντιπολίτευση με στόχο τη διεξαγωγή επιχειρήσεων ερευνών και διάσωσης και την παροχή ιατρικής βοήθειας.
Η εικόνα όπως τη συναντάμε στην ιστοσελίδα του AFP Forum.
Το λογότυπο στην μπλούζα του διασώστη, που καταδεικνύει ότι δρούσε ως μέλος επιχείρησης των Λευκών Κρανών.
Σε άλλη φωτογραφία του Ameer Alhalbi βλέπουμε τον άνδρα με το λευκό κράνος να δίνει το κοριτσάκι στον άνδρα με το καρό πράσινο πουκάμισο, ο οποίος, όπως είδαμε και στη φωτογραφία του AFP που χρησιμοποίησε το Al Jazeera και υπάρχει επίσης διαθέσιμη στο AFP Forum, το μεταφέρει με τη σειρά του. Στο AFP Forum προφανώς υπάρχει επίσης διαθέσιμη και η φωτογραφία του άνδρα με τα κίτρινα ρούχα που είδαμε να χρησιμοποιείται στο δημοσίευμα του NBCNews.
Οι τρεις σχετικές εικόνες όπως τις συναντάμε στην ιστοσελίδα του AFP Forum.
Ο γερμανικός οργανισμός ελέγχου γεγονότων Correctiv, εξετάζοντας τον ίδιο ισχυρισμό, κατάφερε να εντοπίσει διαθέσιμο βίντεο από το περιστατικό στο αποθετήριο περιεχομένου Getty Images. Στο βίντεο φαίνεται ο άνδρας με το πράσινο πουκάμισο να δίνει το κοριτσάκι σε αυτόν με την κίτρινη αμφίεση, ο οποίος το μεταφέρει έως και το ασθενοφόρο, όπου το φωτογραφίζουν αρκετοί φωτογράφοι.
Ακολουθεί gif από το συγκεκριμένο τμήμα του βίντεο που καταγράφει τη μεταφορά του κοριτσιού από τα χέρια του ενός άνδρα στα χέρια του άλλου:
Άλλες φωτογραφίες από το περιστατικό στις οποίες απεικονίζεται και το κοριτσάκι της διάσωσης συναντάμε και στο αποθετήριο εικόνων του πρακτορείου Reuters, ενώ στο προαναφερθέν άρθρο του Al Jazeera εμπεριέχεται βίντεο το οποίο καταγράφει τους τρεις άνδρες που απαθανατίζουν οι φωτογραφίες να κινούνται στον χώρο και να συμβάλλουν στην επιχείρηση έρευνας και διάσωσης.
Συνεπώς, όλες οι φωτογραφίες του τριπτύχου προέρχονται από το ίδιο περιστατικό βομβαρδισμού στο Χαλέπι της Συρίας που έλαβε χώρα τον Αύγουστο του 2016. Το κοριτσάκι των φωτογραφιών παρουσιάζεται να μεταφέρεται από τρεις διαφορετικούς άνδρες, απλώς γιατί αυτοί δημιούργησαν μια ανθρώπινη αλυσίδα για τη μεταφορά του.
Το τμήμα ελέγχου γεγονότων του AFP, το οποίο έχει καταρρίψει κατά το παρελθόν ψευδείς ισχυρισμούς γύρω από το υπό εξέταση τρίπτυχο, απευθύνθηκε πέρυσι το φθινόπωρο στον φωτογράφο Ameer Alhalbi (το πραγματικό όνομα του οποίου είναι Walid Mashhadi), ο οποίος εργαζόμενος τότε για το AFP έβγαλε τις παραπάνω φωτογραφίες. Ο φωτογράφος σχολίασε ότι η δημιουργία ανθρώπινων αλυσίδων κατά τη διαδικασία διάσωσης θυμάτων σε τέτοια περιστατικά είναι κάτι αρκετά σύνηθες, καθώς αποτελεί τον πιο γρήγορο τρόπο μεταφοράς όσο το δυνατόν περισσότερων ανθρώπων.
Συμπέρασμα
Όπως προκύπτει από όλα τα παραπάνω, τρίπτυχο φωτογραφιών που αναπαράγεται από χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, δεν παρουσιάζει τρία πρόσφατα διαφορετικά περιστατικά διάσωσης του ίδιου κοριτσιού από την Παλαιστίνη από τρεις διαφορετικούς διασώστες. Οι φωτογραφίες του τριπτύχου είναι στην πραγματικότητα από τον Αύγουστο του 2016 και προέρχονται από περιστατικό βομβαρδισμού στη Συρία. Όπως προκύπτει από τον εντοπισμό των αρχικών φωτογραφιών του τριπτύχου, δηλώσεις του φωτογράφου που τις δημιούργησε αλλά και από πρόσθετο οπτικό υλικό από το περιστατικό, το κοριτσάκι των φωτογραφιών διασώθηκε και οδηγήθηκε στο ασθενοφόρο περνώντας από τα χέρια μιας σειράς διασωστών, πράγμα που αποτελεί και τον λόγο για τον οποίο στις φωτογραφίες βλέπουμε να το κρατούν στα χέρια τους διαφορικά άτομα.
