Αυτό το βίντεο δείχνει τη συγκομιδή σπόρων στη Βραζιλία το 2019, δεν σχετίζεται με τη σκόνη της Σαχάρας

Πολλές ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, επηρεάστηκαν από το πέρασμα ενός σύννεφου σκόνης από τη Σαχάρα στις αρχές Απριλίου. Στο πλαίσιο αυτό, ένα βίντεο κοινοποιήθηκε ευρέως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με μια λεζάντα που υπονοεί ότι δείχνει ανθρώπους να δημιουργούν αυτό το σύννεφο με τρακτέρ στη Σαχάρα. Όμως είναι ψευδές: το βίντεο είναι παλιό και δεν έχει καμία σχέση με αμμοθύελλα. Κοινοποιήθηκε τον Αύγουστο του 2019 από έναν ειδησεογραφικό λογαριασμό για τη γεωργική ζωή στη Βραζιλία και δείχνει μια τεχνική συγκομιδής, όπως επιβεβαίωσε ένας ερευνητής στο AFP. Τα σύννεφα σκόνης της Σαχάρας είναι φυσικό φαινόμενο, δήλωσαν δύο ερευνητές στο AFP. 

«ΕΝΑ ΑΛΛΟ ΕΙΔΟΣ ΨΕΚΑΣΜΑΤΟΣ», γράφει η λεζάντα ενός βίντεο που κοινοποιήθηκε περισσότερες από 2.700 φορές στο Facebook από τις 3 Απριλίου 2024. «Το ψέκασμα της αφρικανικής σκόνης», γράφει το κείμενο στο βίντεο.

Στα σχόλια, ο κόσμος συνδέει το βίντεο με την πρόσφατη καταιγίδα σκόνης της Σαχάρας: «ΚΑΙ ΛΕΝΕ ΑΦΡΙΚΑΝΙΚΗ ΣΚΟΝΗ, ΜΑΣΟΝΟΙ, ΣΑΤΑΝΙΣΤΕΣ», αναφέρει ένα σχόλιο κάτω από την ανάρτηση. «Απο αυτό προερχετε η σκόνη της αφρηκης», γράφει κατά λέξη ένας άλλος χρήστης.

Στο βίντεο βλέπουμε πολλά τρακτέρ να οδηγούν σε μια γραμμή, από τα οποία διαφεύγει κάτι που φαίνεται να είναι πίδακες ανοιχτού καφέ χώματος ή σκόνης.

Το ίδιο βίντεο με μια λίγο διαφορετική περιγραφή που υποδηλώνει ότι αυτό δείχνει μια «ανθρωπογενή αμμοθύελλα» κοινοποιήθηκε επίσης στα γαλλικά.

Οι ίδιες εικόνες είχαν ήδη χρησιμοποιηθεί παραπλανητικά με τον ισχυρισμό ότι δείχνουν μια αμμοθύελλα «που δημιουργήθηκε από τη Σαουδική Αραβία για να πλήξει το Ιράκ», η οποία αποτέλεσε στη συνέχεια αντικείμενο άρθρου επαλήθευσης από την αραβόφωνη ομάδα του AFP.

Αλλά αυτό το βίντεο δεν έχει καμία σχέση με τη Σαχάρα ή με αμμοθύελλα. Κοινοποιήθηκε το 2019 από ένα μέσο ενημέρωσης που ειδικεύεται στις γεωργικές ειδήσεις στη Βραζιλία, το οποίο ανέφερε ότι δείχνει μια τεχνική συγκομιδής σπόρων.

Μια τεχνική συγκομιδής στη Βραζιλία 

Μια αντίστροφη αναζήτηση εικόνας στο Google Lens χρησιμοποιώντας καρέ του βίντεο μάς έδωσε αποτελέσματα που αποδεικνύουν ότι το βίντεο είχε δημοσιευτεί πριν από αρκετά χρόνια σε ιστότοπους με θέμα τη γεωργία.

Η παλαιότερη εμφάνιση σκηνών του βίντεο (αρχειοθετημένη εδώ) που μπορέσαμε να εντοπίσουμε χρονολογείται από τον Αύγουστο του 2019 και αναρτήθηκε στο κανάλι YouTube του «Agroband Oficial», που συνδέεται με τον ιστότοπο «Canal do Agro», ο οποίος παρουσιάζεται ως μέσο ενημέρωσης που μεταδίδει ειδήσεις σχετικές με τον τομέα της γεωργίας,  με έδρα τη Βραζιλία.

Οι εικόνες των μηχανημάτων που διασκορπίζουν σύννεφα σκόνης και χώματος είναι ορατές από τα 0:45 δευτερόλεπτα του βίντεο, το οποίο αποτελείται από μια σειρά σύντομων αποσπασμάτων που δείχνουν διάφορα γεωργικά μηχανήματα.

Λέγεται ότι πρόκειται για «συγκομιδή σπόρων βοσκής» («colheita de sementes de pastagem» στα πορτογαλικά), δηλαδή σπόρων φυτών που χρησιμοποιούνται για ζωοτροφές.

Μια αναζήτηση για αυτές τις λέξεις-κλειδιά στα πορτογαλικά αποκαλύπτει διάφορα βίντεο (όπως αυτό, αρχειοθετημένο εδώ και αυτό, αρχειοθετημένο εδώ) με παρόμοια μηχανήματα που εκτοξεύουν σύννεφα σκόνης και χώματος, συμπεριλαμβανομένου αυτού (αρχειοθετημένου εδώ) από το κανάλι YouTube της βραζιλιάνικης εταιρείας Germipasto, η οποία ειδικεύεται στην εμπορία σπόρων στη Νότια Αμερική (αρχειοθετημένη εδώ).

Η ομάδα επαλήθευσης του AFP στη Βραζιλία παρακολούθησε αυτό το βίντεο της Germipasto και μπόρεσε να μεταφράσει τις εξηγήσεις που δόθηκαν σχετικά με την τεχνική συγκομιδής που απεικονίζεται στο βίντεο.

Ένας υπάλληλος μιας γεωργικής εταιρείας εξηγεί ότι τα μηχανήματα συλλέγουν σπόρους από το έδαφος, μαζί με άλλα υλικά όπως χώμα και άχυρο. Στη συνέχεια, τα μηχανήματα διαχωρίζουν τους σπόρους από τα υπόλοιπα χρησιμοποιώντας φίλτρα και μια ροή αέρα (γεγονός που εξηγεί γιατί μπορείτε να δείτε πιτσιλιές χώματος και σκόνης να βγαίνουν από τα τρακτέρ).

Άλλες αναζητήσεις με λέξεις-κλειδιά στα πορτογαλικά οδηγούν επίσης στη σελίδα της εταιρείας Ματσούδα («Matsuda»), η οποία πουλάει γεωργικό εξοπλισμό και εμπορεύεται μηχανήματα παρόμοια με αυτά που φαίνονται στα βίντεο (αρχειοθετημένα εδώ).

Η περιγραφή τους αναφέρει ότι πρόκειται για τρακτέρ «που έχουν φτιαχτεί για τη συγκομιδή σπόρων σε επίπεδο και ανώμαλο έδαφος».

Το AFP έστειλε το βίντεο στον Ρενέ Ποκάρντ Σαπουί, ερευνητή του Γαλλικού Κέντρου Γεωργικών Ερευνών για τη Διεθνή Ανάπτυξη (CIRAD) που εδρεύει στη Βραζιλία. Ο ίδιος επιβεβαίωσε στις 10 Απριλίου 2024 ότι το υλικό δείχνει πράγματι «μια συγκομιδή σπόρων βοσκής», αν και θεώρησε ότι αυτή η τεχνική είναι «σπάνια», καθώς «λίγες φάρμες σπέρνουν σπόρους βοσκής».

«Αυτοί οι σπόροι είναι πολύ μικροί και στεγνώνουν αργά. Έτσι, συχνά υπάρχουν πολλές ακαθαρσίες (φύλλα και κομμάτια του βλαστού) και ορισμένοι σπόροι είναι πιο ξηροί από άλλους», εξηγεί ο ερευνητής.

Οι αγρότες «κόβουν τους σπόρους και τους αφήνουν να στεγνώσουν. Αυτό ομογενοποιεί τους σπόρους ώστε να στεγνώσουν όλοι καλά στον ήλιο», προσθέτει. «Για να τους μαζέψεις, πρέπει να τους ξύσεις και να πάρεις μαζί τους χώμα, το οποίο προστίθεται στις ακαθαρσίες. Για να απομακρύνουμε τις ακαθαρσίες και το χώμα, χρησιμοποιούμε πεπιεσμένο αέρα, δηλαδή άνεμο. Τα ελαφρύτερα μέρη βγαίνουν από την καπνοδόχο [του τρακτέρ], τα βαρύτερα πέφτουν και οι σπόροι κοσκινίζονται, καθαροί και ομοιογενείς», εξηγεί.

Ο ερευνητής επισημαίνει επίσης ότι το βίντεο που αναρτήθηκε στα κοινωνικά δίκτυα «έχει θολώσει το έδαφος, γεγονός που είναι παραπλανητικό», αλλά ότι «μπορείτε ακόμα να διακρίνετε τις λωρίδες άχυρου (γραμμικά σημάδια που αφήνονται κατά τη συγκομιδή) που συσσωρεύονται σε μια γραμμή κατά την πρώτη κοπή των χόρτων».

Η ομάδα επαλήθευσης στο ισπανόφωνο μέσο ενημέρωσης Newtral κατέληξε επίσης στο συμπέρασμα ότι οι εικόνες αυτές δείχνουν μια τεχνική συγκομιδής στη Βραζιλία σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε το 2022 (αρχειοθετημένο εδώ).

Σύννεφα σκόνης της ερήμου

Τον Απρίλιο ένα σύννεφο σκόνης από τη Σαχάρα διέσχισε μέρος της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, επηρεάζοντας ακόμη και χώρες όπως η Ελβετία, η Γαλλία και η Γερμανία (αρχειοθετημένο εδώ).

«Η σκόνη απ’ τη Σαχάρα επηρεάζει την Ελλάδα από τότε που δημιουργήθηκε η Μεσόγειος. Μιλάμε εδώ και τρεις με τέσσερις χιλιάδες χρόνια. Η σκόνη της Σαχάρας αναφέρεται στον Όμηρο και στη Βίβλο, αναφέρεται χιλιάδες χρόνια πριν. Δεν είναι κάτι καινούργιο», δήλωσε στο AFP ο Νίκος Μιχαλόπουλος, καθηγητής και διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, σε τηλεφωνική επικοινωνία που είχαμε μαζί του στις 30 Απριλίου 2024. Το ίδιο υποστήριξαν και άλλοι επιστήμονες που έχουν μιλήσει στο παρελθόν στο AFP για το θέμα της σκόνης της Σαχάρας.

Ο τρόπος με τον οποίο η αφρικανική σκόνη ταξιδεύει στην Ελλάδα «έχει να κάνει με την ατμοσφαιρική κυκλοφορία, που αυτή την περίοδο ευνοεί την μετακίνηση κυκλωνικών συστημάτων, που λέγονται σαχαριανές υφέσεις από την περιοχή της βόρειας Αφρικής και συγκεκριμένα από την περιοχή του Άτλαντα», εξήγησε στο CNN Greece η διευθύντρια του Τομέα Φυσικής-Περιβάλλοντος-Μετεωρολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Έλενα Φλόκα.

Η ειδικός πρόσθεσε ότι οι συγκεκριμένες υφέσεις είναι αυτές που φέρνουν τη σκόνη από τη Σαχάρα, η οποία μπορεί να δημιουργήσει αυτή την αποπνικτική ατμόσφαιρα και ανάλογα με το αν βρέξει, να φέρουν τις λεγόμενες «λασποβροχές».

Για να συμβεί ένα τέτοιο φαινόμενο και να μεταφερθεί η σκόνη στην Ευρώπη, οι άνεμοι στην έρημο πρέπει να αναπτύσσονται σε πολύ μεγάλες εκτάσεις, γεγονός που καθιστά εξαιρετικά απίθανο τα τρακτέρ να είναι σε θέση να επιτύχουν ένα τέτοιο αποτέλεσμα, ακόμη και σε μεγάλα οικόπεδα, δήλωσε στο AFP ο Βίνσεντ Γκάινταρντ, ερευνητής στο Météo-France, στις 10 Απριλίου.

Επιπλέον, «στο βίντεο βλέπουμε καθαρά ότι οι εκτοξεύσεις φτάνουν σε ύψος μερικών μέτρων, αλλά για να φτάσουν σε εμάς, θα πρέπει να φτάσουν σε ύψος αρκετών χιλιομέτρων», εξηγεί.

Στην έρημο Σαχάρα μπορούν επίσης να συμβούν πιο ακραίες αμμοθύελλες που προκαλούνται από ισχυρούς ανέμους που συνδέονται με «κύτταρα καταιγίδων», τα λεγόμενα «haboobs», και οδηγούν σε εντυπωσιακές εικόνες από σύννεφα άμμου γύρω από πόλεις, όπως η παρακάτω που τράβηξε ένας φωτογράφος του AFP στο Σουδάν το 2007.

Τα σύννεφα σκόνης της ερήμου είναι όντως φυσικά μετεωρολογικά φαινόμενα, σε αντίθεση με ό,τι υπονοείται στις αναρτήσεις, επισημαίνει ο ερευνητής.

Μπορείτε να παρακολουθήσετε την εξέλιξη αυτών των σύννεφων σκόνης (απεικονίζονται με έντονο ροζ χρώμα) μέσω δορυφορικής προβολής σε ένα εργαλείο απεικόνισης του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Εκμετάλλευση Μετεωρολογικών Δορυφόρων (EUMETSAT) (αρχειοθετημένο εδώ).