Το βράδυ της 22ας Μαρτίου 2024 ένοπλοι εισέβαλαν στο κατάμεστο Crocus City Hall, σε προάστιο της Μόσχας, και σκόρπισαν τον θάνατο πυροβολώντας αδιακρίτως θεατές που είχαν πάει για να παρακολουθήσουν την sold out συναυλία του συγκροτήματος Пикник (Piknik). Η πολύνεκρη τρομοκρατική επίθεση βύθισε τη Ρωσία σε πένθος, με τον τραγικό απολογισμό να φτάνει τους 139 νεκρούς και τους 189 τραυματίες, με ορισμένους από αυτούς να νοσηλεύονται σε σοβαρή κατάσταση.
Μόλις μερικές ώρες μετά την τρομοκρατική επίθεση της Παρασκευής, σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σε τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων και στον ηλεκτρονικό Τύπο εμφανίστηκαν μη διασταυρωμένοι ή/και εξ ολοκλήρου κατασκευασμένοι ισχυρισμοί γύρω από την ταυτότητα των υπαίτιων της τραγωδίας. Υπό το πρίσμα του ρωσο-ουκρανικού πολέμου, κυκλοφόρησαν ισχυρισμοί σχετικά με την υποτιθέμενη παραδοχή Ουκρανών αξιωματούχων για την ανάμειξη της χώρας στους στο χτύπημα, καθώς και ισχυρισμοί σχετικά με «προφητικές δηλώσεις» αξιωματούχου των ΗΠΑ, που δήθεν έκανε λόγο για «ευχάριστες εκπλήξεις» απευθυνόμενη στον Πρόεδρο της Ρωσίας, Βλαντίμιρ Πούτιν.
Την ίδια στιγμή, η Ουκρανία κατηγορηματικά διαψεύδει τα σενάρια που την θέλουν να εμπλέκεται στο τρομοκρατικό χτύπημα ενώ οι ΗΠΑ, μέσω της Πρεσβείας τους στη Μόσχα, είχαν προειδοποιήσει για πιθανή τρομοκρατική ενέργεια. Σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά, το Ισλαμικό Κράτος ανέλαβε την ευθύνη για την επίθεση, μέσω ανάρτησης στο Telegram. Σε αυτό το άρθρο παρουσιάζουμε μια επισκόπηση των ισχυρισμών που συναντήσαμε και καταρρίψαμε σχετικά με το τρομοκρατικό χτύπημα στο Crocus City Hall.
1. Η περίπτωση της «αποκλειστικής είδησης» που βασίστηκε σε δηλώσεις που… δεν διατυπώθηκαν ποτέ.
Το πρωί του Σαββάτου (23/3), ο Δημήτρης Λιάτσος, ανταποκριτής του MEGA στη Μόσχα, μετέφερε ως “αποκλειστική είδηση” τις υποτιθέμενες δηλώσεις του Ουκρανού Ολέκσιγι Ντανίλοφ, Γραμματέα του Συμβουλίου Εθνικής Άμυνας και Ασφάλειας, σύμφωνα με τις οποίες παραδεχόταν ότι η Ουκρανία βρισκόταν πίσω από τη φονική επίθεση.
Ωστόσο, το βίντεο που κυκλοφορεί και επικαλέστηκε ο κ. Λιάτσος δεν είναι αυθεντικό και αποτελεί μια οπτικοακουστική σύνθεση, βασισμένη σε δύο εντελώς διαφορετικά βίντεο. Συγκεκριμένα, το πρώτο προέρχεται από πρόσφατη συνέντευξη του Κιρίλο Μπουντάνοφ στις 16 Μαρτίου σε ουκρανικό κανάλι, ενώ το δεύτερο προέρχεται από συνέντευξη του Ντανίλοφ στις 19 Μαρτίου στην ουκρανική Πράβντα (Українська правда).
Ακολουθούν συγκρίσεις που ενσωματώσαμε στην κατάρριψή μας, από τον δημοσιογράφο και ελεγκτή γεγονότων David Puente.
Η φωνή του Ντανίλοφ έχει κατασκευαστεί με τη βοήθεια τεχνητής νοημοσύνης κι έχει ενσωματωθεί στο deep fake βίντεο.
Για μια περισσότερο λεπτομερή ανάλυση, δείτε εδώ: Ο ανταποκριτής του Mega στη Μόσχα επικαλέστηκε ανύπαρκτες δηλώσεις του Ντανίλοφ περί ανάμειξης της Ουκρανίας στην πολύνεκρη επίθεση
Στις ώρες που μεσολάβησαν από την επίθεση έως την σύλληψη και την ταυτοποίηση των υπόπτων από τη Ρωσική Υπηρεσία Ασφαλείας, σημαντική διάδοση γνώρισαν ισχυρισμοί γύρω από την ταυτότητά τους.
2. Δύο από τα τρία πρόσωπα της εικόνας – που δήθεν απεικονίζει τους υπόπτους της επίθεσης – δεν ήταν στη ζωή την ημέρα της επίθεσης.
Λίγες ώρες μετά την επίθεση στο Crocus City Hall, στους λογαριασμούς των Visegrád 24 και Nexta, στην πλατφόρμα Χ, κυκλοφόρησε ένα κολλάζ φωτογραφιών το οποίο δήθεν απεικόνιζε τους δράστες του μακελειού.
Ωστόσο, τόσο το ίδιο το λευκορωσικό Nexta όσο και άλλα κανάλια ενημέρωσης, όπως το ρωσικό Baza, μέσω Telegram ξεκαθάρισαν πως ο εξεταζόμενος ισχυρισμός δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα καθώς δύο από τους εικονιζόμενους (οι Amirkhan Gurazhev και Zelimkhan Tsuroev [στην παρακάτω εικόνα ο μεσαίος και αυτός στα δεξιά]) ήταν νεκροί ήδη από την 2α Μαρτίου του 2024, ύστερα από ανταλλαγή πυρών με τις ειδικές δυνάμεις της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας της Ρωσίας (FSB) στο Καραμπουλάκ της Ινγκουσετίας. Δελτίο τύπου για το συμβάν εντοπίσαμε δημοσιευμένο στην σελίδα της Αντιτρομοκρατικής Υπηρεσίας της Ρωσίας, στο οποίο γίνεται λόγος για τη σύνδεση των εικονιζόμενων με το Ισλαμικό Κράτος.
Στην εξεταζόμενη εικόνα εντοπίζεται επίσης ο καταζητούμενος Adam Ozdoev (αριστερά). Μέχρι την ώρα της συγγραφής του παρόντος άρθρου δεν έχουν προκύψει πληροφορίες για την ανάμειξη του Ozdoev στη τρομοκρατική επίθεση της 22ας Μαρτίου. Σε κάθε περίπτωση, τα ονόματα των τεσσάρων που συνελήφθησαν από τις ρωσικές αρχές και παρουσιάστηκαν στο δικαστήριο κατηγορούμενοι για τρομοκρατία, είναι:
- Dalerjon B. Mirzoyev
- Saidakrami M. Rachalbalizoda
- Muhammadsobir Z. Fayzov
- Shamsidin Fariduni
Διαβάστε την πλήρη ανάλυση στο άρθρο: Αυτή η εικόνα ΔΕΝ παρουσιάζει υπόπτους της τρομοκρατικής επίθεσης στη Μόσχα
3. Η περίπτωση του Αμερικανού ηθοποιού, ο οποίος παρουσιάστηκε ως Ουκρανός μισθοφόρος που ηγήθηκε της επίθεσης.
Σε δημοσιεύματα του ηλεκτρονικού τύπου και σε αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαμοιράστηκε μια εικόνα με τον ισχυρισμό ότι απεικονίζει έναν Ουκρανό μισθοφόρο, ο οποίος είναι ύποπτος για την οργάνωση της επίθεσης στο Crocus City Hall.
Η εικόνα από κοινού με τον ισχυρισμό αναπαράχθηκαν από τον δημοσιογράφο Στέφανο Δαμιανίδη, ο οποίος στη συνέχεια διέγραψε την πρωτότυπη ανάρτησή του, στο κοινωνικό δίκτυο Χ. Φυσικά, αυτό δεν αποτέλεσε εμπόδιο στην περαιτέρω διάδοση του ισχυρισμού.
Στην πραγματικότητα, η εικόνα έχει υποστεί επεξεργασία. Το πρόσωπο που παρουσιάζεται σε αυτή δεν είναι ο “Ουκρανός τρομοκράτης Semen Haydenko”, όπως ισχυρίζονται χρήστες, ο οποίος μάλιστα δεν είναι υπαρκτό πρόσωπο, αλλά ο Αμερικανός κωμικός Sam Hyde. Η εικόνα βασίζεται σε ένα δείγμα ταυτότητας Ουκρανών πολιτών, το οποίο μπορεί οποιοσδήποτε να κατεβάσει από την Wikipedia. Οι φωτογραφίες και το όνομα του Hyde σε παραποιημένη μορφή έχουν χρησιμοποιηθεί πολλές φορές στο παρελθόν από διαδικτυακούς φαρσέρ, με τον ισχυρισμό πως παρουσιάζουν τον δράστη τρομοκρατικών επιθέσεων ή μαζικών πυροβολισμών.
Διαβάστε περισσότερα στο αναλυτικό fact-check: Παρουσιάζουν τον κωμικό Sam Hyde ως ύποπτο για την τρομοκρατική επίθεση στη Μόσχα
4. Τα «ουκρανικά» διαβατήρια των υπόπτων
Το αφήγημα της ουκρανικής καταγωγής των υπόπτων έως και την ταυτοποίησή τους από την FSB ενισχύθηκε παραπάνω από αναρτήσεις όπως η ακόλουθη.
Συγκεκριμένα, σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαμοιράστηκαν οι εικόνες των υποτιθέμενων μέσων απόδειξης – εγγράφων ταυτοποίησης (τριών δελτίων ταυτοτήτων και ενός διαβατήριου) των τεσσάρων δραστών.
Σύμφωνα με την ανάλυση στο άρθρο μας «Αυτές οι φωτογραφίες δεν δείχνουν Ουκρανούς που είναι ύποπτοι για την επίθεση στη Μόσχα», δύο από τα εξεταζόμενα έγγραφα είναι δείγματα διαβατηρίων και ταυτοτήτων. Το τρίτο ανήκει σε Ρώσο blogger που πήρε την ουκρανική υπηκοότητα το 2016 και το τέταρτο είναι η ταυτότητα του Yulii Tsiezar, ο οποίος συνελήφθη ως ύποπτος για επίθεση σε συναγωγή στη Μαριούπολη το 2020.
5. Περικομμένη φράση κυβερνητικής αξιωματούχου των ΗΠΑ παρουσιάζεται από τον κ. Βελόπουλο ως προφητεία για την τρομοκρατική επίθεση στο προάστιο της Μόσχας.
Στις 24 Μαρτίου 2024, μετά την τρομοκρατική επίθεση στο συναυλιακό χώρο Crocus City Hall, στο Κράσνογκορσκ της Μόσχας, ο Κυριάκος Βελόπουλος ανάρτησε απόσπασμα από βίντεο με δηλώσεις της Βικτώριας Νούλαντ για «δυσάρεστες εκπλήξεις» που πρέπει να περιμένει η Ρωσία, ως δήθεν προφητικές για την επίθεση.
Εξετάζοντας τις δηλώσεις της Βικτώρια Νούλαντ, οι οποίες έγιναν στις 22 Φεβρουαρίου 2024, σε εκδήλωση του αμερικανικού think tank “Center for Strategic and International Studies” (Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών – CSIS), προκύπτει πως η φράση της Νούλαντ έχει περικοπεί με αποτέλεσμα να αφαιρείται ουσιώδες θεματικό περιεχόμενο (context) από τη δήλωσή της. Η πλήρης φράση της καθιστά σαφές ότι δεν «απειλούσε» με εκπλήξεις αόριστα, για να μπορεί να υποστηρίξει κανείς ότι εννοούσε τρομοκρατικές επιθέσεις.
Δείτε το πλήρες κείμενο όσων είπε και συζήτησε στην εκδήλωση αυτή εδώ και εδώ.
