Με αφορμή τη δίκη του γνωστού Έλληνα ηθοποιού Πέτρου Φιλιππίδη στο Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο και την πρόταση της εισαγγελέως της δίκης να κηρυχθεί ένοχος για δύο πράξεις απόπειρας βιασμού, κυκλοφόρησε μια σειρά άρθρων στα οποία αναφέρονται διατάξεις του νόμου βάσει των οποίων μπορεί να τιμωρηθεί. Ωστόσο, πρόκειται για διατάξεις του «περί Ποινικού Κώδικα Νόμου» της Κύπρου.
Παραδείγματα: in.gr (αρχική πηγή), tovima.gr, tanea.gr, thestival.gr, aftodioikisi.gr, epikairo.gr, mynews.gr
Στα εξεταζόμενα δημοσιεύματα, που συχνά είχαν τον τίτλο «Πέτρος Φιλιππίδης: Αυτές είναι οι ποινές για την απόπειρα βιασμού», γράφτηκαν μεταξύ άλλων τα εξής:
Στο σημείο αυτό να αναφερθεί ότι μετά μετά το 2019, το νομοθετικό πλαίσιο άλλαξε ξανά το 2021 και έγινε πιο αυστηρό. Ο βιασμός με τον παλιό νόμο τιμωρούνταν με απλή κάθειρξη δηλαδή 5-15 χρόνια, ενώ πλέον με τον νέο νόμο τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη, δηλαδή από 18 χρόνια και πάνω.
Σύμφωνα με νομικούς που μίλησε το in, 0 Πέτρος Φιλιππίδης με βάση την πρόταση του εισαγγελέα μπορεί να καταδικαστεί έως και σε 10 χρόνια κάθειρξη για κάθε απόπειρα βιασμού. Θα δικαστεί με τον παλαιό νόμο καθώς τα αδικήματα για τα οποία δικάζεται έγιναν σε παλαιότερο χρόνο. Βεβαίως, τίποτε απολύτως δεν έχει τελειώσει καθώς βρισκόμαστε στην εισήγηση της εισαγγελέως κι όχι στο τι θα αποφασίσει το Μεικτό Δικαστήριο. Μπορεί φυσικά και να τον αθωώσει, μπορεί εφόσον καταδικαστεί να συγχωνευτούν οι ποινές του ενώ θα μετρήσει και ο χρόνος που ήδη βρίσκεται προφυλακισμένος.
Τι ορίζει ο νέος Νόμος
Βιασμός
144. Όποιος έρχεται σε παράνομη συνουσία διά κολπικής, πρωκτικής ή στοματικής διείσδυσης του πέους στο σώμα άλλου προσώπου, χωρίς τη συναίνεσή του ή με συναίνεση η οποία δόθηκε υπό το κράτος βίας, απειλής ή φόβου είναι ένοχος κακουργήματος που καλείται βιασμός και υπόκειται στην ποινή φυλάκισης διά βίου.
Απόπειρα βιασμού
146. Όποιος αποπειράται βιασμό, είναι ένοχος κακουργήματος και υπόκειται σε φυλάκιση δέκα χρόνων.
Σεξουαλική κακοποίηση διά διείσδυσης
146Α. Όποιος προβαίνει σε οποιαδήποτε κολπική, πρωκτική ή στοματική διείσδυση σεξουαλικής φύσεως στο σώμα άλλου προσώπου με οποιοδήποτε μέρος του σώματος ή αντικείμενο, χωρίς τη συναίνεσή του ή με συναίνεση η οποία δόθηκε υπό το κράτος βίας, απειλής ή φόβου είναι ένοχος κακουργήματος και υπόκειται στην ποινή της φυλάκισης διά βίου.
Απόπειρα σεξουαλικής κακοποίησης διά διείσδυσης
146Β. Όποιος αποπειράται σεξουαλική κακοποίηση διά διείσδυσης είναι ένοχος κακουργήματος και υπόκειται στην ποινή της φυλάκισης διά βίου.
Εξαναγκασμός σε διάπραξη βιασμού
146Γ. Όποιος εξαναγκάζει άλλον με τη χρήση βίας, απειλής ή φόβου σε διάπραξη βιασμού εναντίον τρίτου προσώπου είναι ένοχος κακουργήματος και υπόκειται στην ποινή της φυλάκισης διά βίου.
Εξαναγκασμός σε σεξουαλική κακοποίηση διά διείσδυσης
146Δ. Όποιος εξαναγκάζει άλλον με τη χρήση βίας, απειλής ή φόβου σε διάπραξη σεξουαλικής κακοποίησης διά διείσδυσης εναντίον τρίτου προσώπου είναι ένοχος κακουργήματος και υπόκειται στην ποινή της φυλάκισης διά βίου.
Εξαναγκασμός σε διάπραξη συνουσίας ή άλλων πράξεων σεξουαλικού χαρακτήρα
146Ε. Όποιος εξαναγκάζει άλλον με τη χρήση βίας, απειλής ή φόβου σε διάπραξη συνουσίας ή άλλων πράξεων σεξουαλικού χαρακaτήρα είναι ένοχος κακουργήματος και υπόκειται σε ποινή φυλάκισης που δεν υπερβαίνει τα δέκα (10) έτη.
Τι ισχύει
Ενώ ορισμένες πληροφορίες στα εξεταζόμενα άρθρα είναι ακριβείς (π.χ. σχετικά με την πρόταση της εισαγγελέως), στα δημοσιεύματα αυτά παρατέθηκαν, στο πεδίο «τι ορίζει ο νόμος», διατάξεις από τον Ποινικό Κώδικα της Κύπρου, που δεν θα εφαρμοστεί στην περίπτωση της δίκης του Πέτρου Φιλιππίδη σε ελληνικό ποινικό δικαστήριο. Συγκεκριμένα, πρόκειται για αντιγραφή από τον περί Ποινικού Κώδικα Νόμο (ΚΕΦ. 154), και συγκεκριμένα τα άρθρα 144 και εξής (κεφάλαιο «Ποινικά Αδικήματα εναντίον των Ηθών»).
Ο ισχύων στην Ελλάδα Ποινικός Κώδικας θεσπίστηκε με το Ν.4619/2019, το λεγόμενο «νέο Ποινικό Κώδικα», και τροποποιήθηκε κατά το επίμαχο άρθρο από τον Ν.4855/2021 (ΦΕΚ Α΄ 215/12-11-2021).
Το άρθρο σχετικά με τον βιασμό στον ελληνικό Ποινικό Κώδικα είναι το 336 ΠΚ και έχει την εξής μορφή σήμερα (μετά το ν. 4855/2021):
1. Όποιος με σωματική βία ή με απειλή σοβαρού και άμεσου κινδύνου ζωής ή σωματικής ακεραιότητας εξαναγκάζει άλλον σε επιχείρηση ή ανοχή γενετήσιας πράξης τιμωρείται με κάθειρξη τουλάχιστον δέκα (10) ετών.
2. Γενετήσια πράξη είναι η συνουσία και οι ίσης βαρύτητας με αυτήν πράξεις.
3. Αν η πράξη της παρ. 1 έγινε από δύο ή περισσότερους δράστες που ενεργούσαν από κοινού ή είχε ως συνέπεια τον θάνατο του παθόντος ή αν ο παθών είναι ανήλικος, επιβάλλεται ισόβια κάθειρξη.
4. Όποιος, εκτός από την περίπτωση της παρ. 1, τελεί γενετήσια πράξη χωρίς τη συναίνεση του παθόντος, τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα (10) έτη.
Με το ν. 4619/2019 η πράξη της παρ. 1 τιμωρούνταν με κάθειρξη. Συγκεκριμένα, το άρθρο είχε ως εξής:
1. Όποιος με σωματική βία ή με απειλή σοβαρού και άμεσου κινδύνου ζωής ή σωματικής ακεραιότητας εξαναγκάζει άλλον σε επιχείρηση ή ανοχή γενετήσιας πράξης τιμωρείται με κάθειρξη.
2. Γενετήσια πράξη είναι η συνουσία και οι ίσης βαρύτητας με αυτήν πράξεις.
3. Αν η γενετήσια πράξη έγινε από δύο ή περισσότερους δράστες που ενεργούσαν από κοινού, επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα ετών.
4. Αν κάποια από τις πράξεις των προηγουμένων παραγράφων είχε ως συνέπεια τον θάνατο του παθόντος, επιβάλλεται κάθειρξη ισόβια ή πρόσκαιρη τουλάχιστον
δέκα ετών.
5. Όποιος, εκτός από την περίπτωση της παραγράφου 1, επιχειρεί γενετήσια πράξη χωρίς τη συναίνεση του παθόντος, τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα έτη.
Επομένως, δεν ισχύει ότι στην Ελλάδα ο βιασμός τιμωρείται σήμερα γενικά με ισόβια κάθειρξη. Αυτό ισχύει μόνο στις περιπτώσεις βιασμού ανηλίκου ή αν επήλθε θάνατος του παθόντος ή σε ομαδικό βιασμό. Ο βιασμός τιμωρείται γενικά με «ποινή φυλάκισης διά βίου», δηλαδή με ισόβια κάθειρξη, στην Κύπρο, όπου η διάταξη άλλαξε το 2020.
Περαιτέρω, αν υποτεθεί ότι η απόφαση του Δικαστηρίου ακολουθήσει την πρόταση της εισαγγελέως, θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν τα εξής άρθρα του (Ελληνικού) Ποινικού Κώδικα:
Άρθρο 2 – Αναδρομική ισχύς του ηπιότερου νόμου
1. Αν από την τέλεση της πράξης ως την αμετάκλητη εκδίκασή της ίσχυσαν περισσότερες διατάξεις νόμων, εφαρμόζεται αυτή που στη συγκεκριμένη περίπτωση οδηγεί στην ευμενέστερη μεταχείριση του κατηγορουμένου.
Άρθρο 42 – Έννοια και ποινή της απόπειρας
1. Όποιος, έχοντας αποφασίσει να τελέσει έγκλημα, αρχίζει να εκτελεί την περιγραφόμενη στο νόμο αξιόποινη πράξη, τιμωρείται, αν το έγκλημα δεν ολοκληρώθηκε, με μειωμένη ποινή (άρθρο 83).
Άρθρο 83 – Μειωμένη ποινή
Όπου στον νόμο προβλέπεται μειωμένη ποινή χωρίς άλλο προσδιορισμό, το πλαίσιό της καθορίζεται ως εξής: α) αντί για την ποινή της ισόβιας κάθειρξης, επιβάλλεται κάθειρξη, β) αντί για την ποινή της κάθειρξης τουλάχιστον δέκα (10) ετών, επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον δύο (2) ετών ή κάθειρξη έως οκτώ (8) έτη, γ) αντί για την ποινή της κάθειρξης επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον ενός (1) έτους ή κάθειρξη έως οκτώ (8) έτη, δ) αντί για την ποινή της κάθειρξης έως δέκα (10) έτη επιβάλλεται φυλάκιση τουλάχιστον ενός (1) έτους ή κάθειρξη έως έξι (6) έτη, ε) σε κάθε άλλη περίπτωση, ο δικαστής μειώνει την ποινή ελεύθερα έως το ελάχιστο όριό της. Αν ο νόμος προβλέπει σωρευτικά ποινή φυλάκισης και χρηματική ποινή, μπορεί να επιβληθεί και μόνο η τελευταία.
Σε κάθε περίπτωση, επειδή δεν έχει κριθεί αν τυχόν ο κατηγορούμενος καταδικαστεί σε απόπειρα βιασμού με βάση την παρ. 1 του άρθρου 336 (βιασμός «με σωματική βία ή με απειλή σοβαρού και άμεσου κινδύνου ζωής ή σωματικής ακεραιότητας») ή την παρ. 4 του άρθρου 336 (όχι με σωματική βία ή απειλή, αλλά πάντως «χωρίς τη συναίνεση του παθόντος»), τα πιθανά όρια της ποινής που μπορεί να επιβληθεί στον κ. Φιλιππίδη, εφόσον κριθεί ένοχος, μπορεί να ποικίλλουν. Κι αυτό χωρίς να λάβουμε υπόψιν ποια εκδοχή των διατάξεων θα εφαρμοστεί ως επιεικέστερη και αν τυχόν θα αναγνωριστούν ελαφρυντικές περιστάσεις (άρθρο 84 ΠΚ), καθώς και ποια θα είναι η συνολική ποινή (άρθρα 94 ΠΚ και εξής).
Υποθετικά παραδείγματα
Στο υποθετικό – παράδειγμα καταδίκης του για μία απόπειρα βιασμού «χωρίς τη συναίνεση του παθόντος» (336 παρ. 4 ΠΚ), η ποινή για το τετελεσμένο (ολοκληρωμένο) έγκλημα είναι «κάθειρξη έως 10 έτη» (5-10 χρόνια). Βάσει της περίπτωσης δ του άρθρου 83, στο οποίο παραπέμπει το άρθρο 42, η ποινή για την απόπειρα αυτού του εγκλήματος είναι φυλάκιση τουλάχιστον 1 έτους ή κάθειρξη έως 6 έτη (1-6 χρόνια).
Στο, επίσης υποθετικό, παράδειγμα καταδίκης του για απόπειρα βιασμού «με σωματική βία ή με απειλή σοβαρού και άμεσου κινδύνου ζωής ή σωματικής ακεραιότητας» (336 παρ. 1 ΠΚ), η ποινή για το τετελεσμένο (ολοκληρωμένο) έγκλημα είναι σήμερα κάθειρξη τουλάχιστον 10 ετών (10-15 χρόνια). Αν παραβλέψουμε το γεγονός ότι επιεικέστερη είναι η προγενέστερη εκδοχή «κάθειρξης» (5-15 χρόνια), βάσει της περίπτωσης β του άρθρου 83, η ποινή για την απόπειρα αυτού του εγκλήματος θα ήταν φυλάκιση τουλάχιστον δύο 2 ετών ή κάθειρξη έως 8 έτη (2-8 χρόνια).
Από αυτά τα παραδείγματα καθίσταται σαφές ότι είναι πρακτικά αδύνατον «με βάση την πρόταση του εισαγγελέα να καταδικαστεί έως και σε 10 χρόνια κάθειρξη για κάθε απόπειρα βιασμού», όπως γράφουν τα υπό εξέταση άρθρα. Τα πιθανά ανώτατα όρια είναι χαμηλότερα.
Η απόπειρα βιασμού τιμωρείται στην Κύπρο με «φυλάκιση δέκα χρόνων», βάσει του άρθρου 146 του περί Ποινικού Κώδικα νόμου, που παραθέτουν εσφαλμένα τα ηλεκτρονικά δημοσιεύματα. Δεν αφορά την περίπτωση της δίκης του Πέτρου Φιλιππίδη.
Συμπέρασμα
Δεν είναι αληθές ότι, με βάση την πρόταση της εισαγγελέως της δίκης, ο ηθοποιός Πέτρος Φιλιππίδης μπορεί να καταδικαστεί έως και σε 10 χρόνια κάθειρξη για κάθε απόπειρα βιασμού.
Τα πραγματικά ανώτατα όρια για την ποινή μιας απόπειρας βιασμού είναι χαμηλότερα, στα 6 ή 8 έτη, αναλόγως της παραγράφου του άρθρου 336 του Ποινικού Κώδικα με την οποία κάποιος καταδικάζεται. Η ποινή φυλάκισης 10 ετών για απόπειρα βιασμού προβλέπεται στον, άσχετο με την υπόθεση, Κυπριακό Ποινικό Κώδικα, άρθρα του οποίου ψευδώς παρέθεσαν ως σχετικά με την υπόθεση τα υπό εξέταση άρθρα.
Τέλος, σημειώνεται ότι δεν είναι ακριβές πως ο «νέος νόμος» για τον βιασμό προβλέπει πλέον ισόβια κάθειρξη στην Ελλάδα. Αυτό ισχύει μόνο στις περιπτώσεις βιασμού ανηλίκου ή αν επήλθε θάνατος του παθόντος ή σε ομαδικό βιασμό (άρθρο 336 παρ. 3 ΠΚ, όπως ισχύει μετά την τροποποίηση του 2021). Ο βιασμός τιμωρείται γενικά με ισόβια κάθειρξη στην Κύπρο.
