Αυτό το βίντεο δεν δείχνει Αιγύπτιους να μεταφέρουν αγαθά πρώτης ανάγκης προς τη Γάζα

Από την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου του 2023 και τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς στη Λωρίδα της Γάζας που ακολούθησαν, βίντεο και εικόνες που συνδέονται με την αιματηρή σύγκρουση έχουν κατακλύσει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ωστόσο, αρκετές εικόνες είναι ψευδείς ή παρουσιάζονται εκτός πλαισίου. Ένα παράδειγμα αποτελεί ένα βίντεο και στιγμιότυπα από αυτό, τα οποία έχουν κυκλοφορήσει ευρέως στα ελληνικά από τις 14 Οκτωβρίου και δείχνουν άνδρες να περπατούν στην έρημο με λευκά δέματα στις πλάτες τους. Οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ισχυρίζονται ότι οι εικόνες δείχνουν Αιγύπτιους να διασχίζουν την έρημο για να φτάσουν στη Γάζα και να παραδώσουν νερό και τρόφιμα στους Παλαιστίνιους. Όμως το βίντεο είναι παλιότερο και δείχνει στην πραγματικότητα λαθρεμπόρους που μεταφέρουν τσιγάρα στα σύνορα της Αιγύπτου με τη Λιβύη, όπως γίνεται σαφές από την ενδελεχή ανάλυση των εικόνων. Η Αίγυπτος μαζί με το Ισραήλ έχουν επιβάλει αποκλεισμό στη Γάζα από το 2007 και η διέλευση στον παλαιστινιακό θύλακα από το πέρασμα της Ράφαχ εξακολουθεί να είναι αυστηρά περιορισμένη.

Οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης υποστηρίζουν ότι πρόκειται για πρόσφατο βίντεο που δείχνει Αιγύπτιους να κατευθύνονται προς τη Γάζα, φορτωμένοι με προμήθειες για τους Παλαιστίνιους, την ώρα που το Ισραήλ βομβαρδίζει τα καμιόνια με ανθρωπιστική βοήθεια.

«Αιγύπτιοι περνούν τα σύνορα με τη Γάζα, για να προσφέρουν νερό και φαγητό, αφού οι Ισραηλινοί βομβαρδίζουν τα καμιόνια με την ανθρωπιστική βοήθεια» γράφει το κείμενο στο πάνω μέρος μιας εικόνας, που στο κάτω μέρος δείχνει στιγμιότυπο από το βίντεο, και η οποία έχει κοινοποιηθεί εκατοντάδες φορές στο Facebook, για παράδειγμα εδώ, εδώ, και εδώ.

Άλλοι χρήστες έχουν αναρτήσει το βίντεο με παρόμοιους ισχυρισμούς, για παράδειγμα εδώ. Η πλειονότητα των αναρτήσεων έγινε στις 14 και 15 Οκτωβρίου. Βρήκαμε το βίντεο επίσης στο Χ, πρώην Twitter, εδώ και σε αναδημοσίευση από τις 13 Οκτωβρίου εδώ, αλλά και στο TikTok εδώ.

Μαχητές της Χαμάς εισέβαλαν στο Ισραήλ από τη Λωρίδα της Γάζας στις 7 Οκτωβρίου και σκότωσαν τουλάχιστον 1.400 ανθρώπους, κυρίως αμάχους, οι οποίοι πυροβολήθηκαν, ακρωτηριάστηκαν ή κάηκαν μέχρι θανάτου την πρώτη ημέρα της επιδρομής, σύμφωνα με ισραηλινούς αξιωματούχους. Στο πλαίσιο της πρωτόγνωρης επίθεσης, οι μαχητές της Χαμάς έχουν επίσης απαγάγει περισσότερα από 200 άτομα ως αιχμαλώτους από το Ισραήλ.

Το Ισραήλ λέει ότι περίπου 1.500 μαχητές της Χαμάς σκοτώθηκαν σε συγκρούσεις πριν ο στρατός του ανακτήσει τον έλεγχο της περιοχής που δέχθηκε την επίθεση.

Περισσότεροι από 5.000 Παλαιστίνιοι, κυρίως άμαχοι, έχουν σκοτωθεί στη Λωρίδα της Γάζας από τους συνεχείς ισραηλινούς βομβαρδισμούς, που πραγματοποιούνται ως αντίποινα για τις επιθέσεις της παλαιστινιακής ισλαμιστικής οργάνωσης, σύμφωνα με τον τελευταίο απολογισμό του υπουργείου Υγείας που ελέγχει η Χαμάς στη Γάζα, στις 24 Οκτωβρίου. Περισσότερα από 2.000 παιδιά είναι ανάμεσα στους νεκρούς, ενώ περισσότεροι από 16.000 άνθρωποι έχουν τραυματιστεί από τους βομβαρσιδμούς, είπε το υπό τον έλεγχο της Χαμάς υπουργείο Υγείας της Γάζας.

Ωστόσο, η κατάσταση που παρουσιάζουν χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης φαίνεται μάλλον απίθανη και η έρευνά μας διαπίστωσε πως οι εικόνες δεν δείχνουν Αιγύπτιους να μεταφέρουν βοήθεια στους Παλαιστινίους.

Το πέρασμα της Ράφαχ μεταξύ Αιγύπτου και Γάζας, που είναι το μοναδικό πέρασμα προς τον παλαιστινιακό θύλακα που δεν ελέγχεται από το Ισραήλ, είναι μονίμως υπό αυστηρή επιτήρηση. Στις 13 Οκτωβρίου, όταν εμφανίστηκε το βίντεο, το πέρασμα της Ράφαχ ήταν τελείως κλειστό.

Το πέρασμα της Ράφαχ βομβαρδίστηκε τρεις φορές μέσα σε λιγότερες από 24 ώρες στις 9 και 10 Οκτωβρίου. Στις 16 Οκτωβρίου, πραγματοποιήθηκε ένα τέταρτο πλήγμα το συνοριακό πέρασμα, κλείνοντας ξανά τον συνοριακό σταθμό μεταξύ Αιγύπτου και Γάζας.

Στις 17 Οκτωβρίου, το υπουργείο Εξωτερικών της Αιγύπτου κάλεσε το Ισραήλ «να σταματήσει να στοχεύει την περιοχή γύρω από τον τερματικό σταθμό της Ράφαχ», ώστε να επιτραπεί η είσοδος ανθρωπιστικής βοήθειας «το συντομότερο δυνατό». Για αρκετές ημέρες, εκατοντάδες φορτηγά είχαν κολλήσει στην έρημο του Σινά στην Αίγυπτο, χωρίς να μπορούν να φτάσουν στα 2,4 εκατομμύρια ανθρώπους που ζουν στη Γάζα.

Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών υπολογίζει ότι χρειάζονται περίπου 100 φορτηγά ανθρωπιστικής βοήθειας την ημέρα για να καλυφθούν οι 2,4 εκατομμύρια κάτοικοι της Γάζας, οι μισοί εκ των οποίων εκτιμάται ότι έχουν εκτοπιστεί λόγω των ισραηλινών βομβαρδισμών. Η βοήθεια άρχισε να φτάνει με μεγάλη καθυστέρηση στις 21 Οκτωβρίου, στο πλαίσιο της συμφωνίας που επιτεύχθηκε με τη μεσολάβηση του Μπάιντεν με τους ηγέτες της Αιγύπτου και του Ισραήλ.

Καμία σύνδεση με την επικαιρότητα

Αλλά από που προήλθε το πρωτότυπο βίντεο;

Στις περισσότερες αναρτήσεις όπου κοινοποιείται το βίντεο ή το στιγμιότυπο από αυτό, ένα λογότυπο που σχηματίζει το γράμμα «Κ» με μπλε χρώμα και τον αριθμό «24» με κόκκινο χρώμα φαίνεται στο πάνω αριστερό μέρος των εικόνων. Στο τέλος του βίντεο, βλέπουμε τις λέξεις «Κurdistan24.net», ένα ιρακινό μέσο ενημέρωσης που εδρεύει στην πόλη Ερμπίλ του ιρακινού Κουρδιστάν. Ωστόσο, ήταν αδύνατο να βρούμε το βίντεο στις πλατφόρμες του μέσου.

Το AFP επικοινώνησε με το Kurdistan24 για να μάθει περισσότερα για αυτές τις εικόνες.

Το βίντεο δημοσιεύθηκε στις 13 Οκτωβρίου στα κοινωνικά δίκτυα του μέσου ενημέρωσης και αποσύρθηκε λίγες ώρες αργότερα, δήλωσε στο AFP ο Ζχίρ Ζιγιάντ, επικεφαλής του τμήματος κοινωνικών δικτύων του Kurdistan24, σε τηλεφωνική επικοινωνία στις 18 Οκτωβρίου.

«Είδαμε αυτό το βίντεο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.  Στο σημερινό πλαίσιο με όλες τις πληροφορίες που κυκλοφορούν, νομίσαμε ότι ήταν πραγματική πληροφορία. Δημοσιεύσαμε το βίντεο με τον τίτλο “Ο αιγυπτιακός λαός βοηθά τον παλαιστινιακό λαό”, πιστεύοντας ότι ήταν πραγματική πληροφορία. Αλλά όταν ελέγξαμε το βίντεο, ανακαλύψαμε ότι ήταν παλιό, από το 2020 νομίζω. Το αφαιρέσαμε αμέσως από όλες τις πλατφόρμες μας», δήλωσε ο Ζχίρ Ζιγιάντ στο AFP.

Έχοντας αυτό υπόψιν, ερευνήσαμε για να εξακριβώσουμε τι δείχνει το υπό εξέταση βίντεο.

Παραεμπόριο τσιγάρων

Ψάχνοντας με τις λέξεις «Αιγύπτιοι Παλαιστίνη» σε διάφορες γλώσσες στην μπάρα αναζήτησης στο TikTok, βρήκαμε βίντεο (εδώ, εδώ ή εδώ) που δείχνουν παρόμοιες σκηνές με αυτή του υπό εξέταση βίντεο

Σε όλα αυτά τα βίντεο – τα οποία, σύμφωνα με χρήστες του διαδικτύου, δείχνουν Αιγύπτιους να κουβαλούν αγαθά πρώτης ανάγκης στους Παλαιστίνιους – βλέπουμε άνδρες να περπατούν σε ομάδες στην έρημο, με ορθογώνια δέματα στις πλάτες τους.

Στο X, στις 14 Οκτωβρίου, κάτω από μια ανάρτηση στα γαλλικά που αναμετέδιδε τον ψευδή ισχυρισμό, ένας χρήστης του διαδικτύου ανέφερε ότι επρόκειτο για «παλιές εικόνες λαθρεμπόρων μεταξύ Αιγύπτου και Λιβύης» (αρχειοθετημένος σύνδεσμος).

Σύμφωνα με αυτή την ανάρτηση στο X (αρχειοθετημένη εδώ), που δημοσιεύθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2023, το βίντεο περιγράφεται ως εικόνες που δείχνουν τα σύνορα μεταξύ Αιγύπτου και Λιβύης. Στα σχόλια, χρήστες ισχυρίζονται ότι πρόκειται για λαθρεμπόρους τσιγάρων.

Σε ένα από τα βίντεο που ισχυρίζονται ότι Αιγύπτιοι πηγαίνουν στα παλαιστινιακά εδάφη, διακρίνονται άνδρες να βγάζουν μεγάλα κουτιά από τις λευκά δέματα που μεταφέρουν. Αν κάνουμε ζουμ στα κουτιά, διακρίνεται ένα κόκκινο λογότυπο σε λευκό φόντο. Αν σταματήσουμε το βίντεο σε ορισμένα πλάνα, φαίνονται δύο γράμματα στην κορυφή των κουτιών που μοιάζουν με ένα «h» και ένα «p».

Υποθέτοντας ότι πρόκειται για τσιγάρα, αναζητήσαμε με τις λέξεις «hp τσιγάρα» στα αγγλικά σε μια μηχανή αναζήτησης. Από τα αποτελέσματα των εικόνων, βλέπουμε ότι το λογότυπο μιας μάρκας τσιγάρων φαίνεται να ταιριάζει με αυτό που φαίνεται στο βίντεο.

Μια αναζήτηση στα αποτελέσματα των εικόνων μας οδήγησε σε αυτή τη σελίδα στο Facebook με την ονομασία H&P cigarettes (αρχειοθετήθηκε εδώ). Οι αριθμοί τηλεφώνου που αρχίζουν με +92 και τα ονόματα των πόλεων Λαχόρη, Πέσαγουαρ, Καρατσί και Μουλτάν υποδηλώνουν ότι η εταιρεία εδρεύει στο Πακιστάν.

Σε ένα άλλο βίντεο, ένας άνδρας που μεταφέρει ένα δέμα περνάει μπροστά από την κάμερα που τραβάει τη σκηνή. Αν κοιτάξουμε προσεκτικά, μπορούμε να δούμε τρεις σκούρες λωρίδες μέσα από το ύφασμα της τσάντας, που σχηματίζουν ένα μεγάλο επιμήκες οβάλ, με γραφή στη μέση. Στην εικόνα φαίνονται τα γράμματα «O», «R», «I» και «S».

Στη συνέχεια, αναζητήσαμε στο διαδίκτυο με τις λέξεις «μάρκα τσιγάρων ORIS» στα αγγλικά. Αυτό αποκαλύπτει μια άλλη μάρκα τσιγάρων, με λογότυπο που αποτελείται από τρεις οβάλ λωρίδες και τη λέξη «ORIS».

Στα σύνορα μεταξύ Αιγύπτου και Λιβύης 

Στη συνέχεια, αναζητήσαμε στις μηχανές αναζήτησεις με τις λέξεις «σύνορα Λιβύη Αίγυπτος λαθρεμπόριο» στα αραβικά.

Στη συνέχεια ανακαλύψαμε αυτό το βίντεο (αρχειοθετήθηκε εδώ) στο Facebook, που δημοσιεύθηκε στις 16 Ιουνίου 2022, και στο οποίο βλέπουμε άνδρες σε ένα κτίριο στη μέση της ερήμου με ορθογώνιες σακούλες. Το άτομο που βιντεοσκοπεί στρέφει τον φακό προς το τοπίο, όπου βλέπουμε ένα παρόμοιο σκηνικό.

Η περιγραφή του βίντεο έχει ως εξής: «Αιγύπτιοι λαθρέμποροι καταγράφουν τα ταξίδια τους στα σύνορα Λιβύης-Αιγύπτου, μεταφέροντας εμπορεύματα άγνωστου τύπου, προέλευσης και προορισμού και εκμεταλλευόμενοι τη χαλαρότητα των αρχών ασφαλείας στα σύνορα των δύο χωρών ταξιδεύουν με απόλυτη άνεση».

Η αναζήτηση μας οδήγησε επίσης σε αυτές τις εικόνες που αναρτήθηκαν στο TikTok το 2021 (αρχειοθετημένος σύνδεσμος), όπου και πάλι βλέπουμε άνδρες να περπατούν στην έρημο, κρατώντας ορθογώνια δέματα. Η περιγραφή στα αραβικά λέει: «Λαθρεμπόριο στο τελωνείο του Σαλούμ στα αιγυπτιακά και λιβυκά σύνορα».

Στη συνέχεια, κόψαμε το βίντεο σε καρέ-κλειδιά με τη χρήση του λογισμικού InVid-WeVerify και εκτελέσαμε μια αντίστροφη αναζήτηση εικόνας στο Google. Βρήκαμε ένα όμοιο με το υπό εξέταση βίντεο στο κανάλι YouTube (αρχειοθετημένος σύνδεσμος) ενός μαροκινού μέσου ενημέρωσης που ονομάζεται IFADA. Το βίντεο αναρτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2023. Ο τίτλος του βίντεο του IFADA έχει ως εξής: «Βίντεο λαθρεμπορίου αγαθών μεταξύ των συνόρων Αιγύπτου και Λιβύης» (μετάφραση από τα αραβικά στα ελληνικά).

Ψάχνοντας για περισσότερα αποτελέσματα, βρήκαμε αυτό το βίντεο (αρχειοθετημένο εδώ) στο οποίο ένας χρήστης του διαδικτύου αναζητά την ακριβή τοποθεσία όπου γυρίστηκε το βίντεο. Ο youtuber εξηγεί την αναζήτησή του στα αραβικά και συμπεραίνει ότι πρόκειται για την περιοχή Σαλούμ, στα σύνορα μεταξύ Αιγύπτου και Λιβύης.

Καθώς η περιοχή «Σαλούμ» είναι αυτή στην οποία συνέτειναν πολλές αναφορές στις περιγραφές, τους τίτλους και τα σχόλια κάτω από τα σχετικά βίντεο, αναζητήσαμε την τοποθεσία στους Χάρτες Google. Το Σαλούμ (αρχειοθετημένος σύνδεσμος) είναι μια περιοχή στην Αίγυπτο, κοντά στα σύνορα με τη Λιβύη.

Για να επιβεβαιώσουμε ότι όντως πρόκειται για τη συγκεκριμένη περιοχή, εξετάσαμε προσεκτικά το περιβάλλον στο υπό εξέταση βίντεο. Στο τέταρτο δευτερόλεπτο του βίντεο, ένα κτίριο με καμπυλωτή οροφή φαίνεται στο φόντο, πίσω από ένα τείχος που καλύπτει κατά το ήμισυ το ύψος του κτιρίου.

Αναζητώντας στους Χάρτες Google στο βόρειο τμήμα των συνόρων μεταξύ Αιγύπτου και Λιβύης, στην περιοχή Σαλούμ, ανακαλύψαμε ένα κτίριο που φαίνεται να ταιριάζει με αυτό που φαίνεται στο φόντο του βίντεο. Πρόκειται για ένα συνοριακό φυλάκιο, το οποίο είναι επίσης ορατό σε αυτό το βίντεο που δημοσιεύθηκε στο Facebook (αρχειοθετημένο εδώ) από το Κέντρο Πληροφόρησης και Υποστήριξης Αποφάσεων του Υπουργικού Συμβουλίου της Αιγύπτου στις 24 Σεπτεμβρίου 2023.

Μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου και τον ανελέητο βομβαρδισμό της Λωρίδας της Γάζας από το Ισραήλ, χρήστες του διαδικτύου έχουν καταγράψει και κοινοποιήσει πλήθος πληροφοριών σχετικά με τα αιματηρά γεγονότα αυτής της σύγκρουσης. Το AFP έχει ήδη καταρρίψει ορισμένες από τις ψευδείς πληροφορίες που δημοσιεύτηκαν εδώ, εδώ και εδώ.