Στο παρελθόν έχουμε καταπιαστεί μεμονωμένα με διάφορες απάτες που υπόσχονται στους χρήστες προϊόντα και υπηρεσίες αξίας πολλαπλάσιας του ποσού που τους ζητείται να καταβάλουν. Ενδεικτικά, η απάτη υποσχόταν ανταμοιβές όπως κάρτα απεριορίστων διαδρομών με την Hellenic Train, εγκαταλελειμμένα δέματα των ΕΛΤΑ (ακόμη και με την πρόφαση φιλανθρωπίας), ξυριστικές μηχανές από το Πλαίσιο, τηλεοράσεις από την Amazon, ακόμη και τελευταίες κυκλοφορίες iPhone από σελίδες στο Instagram.
Η λίστα, ωστόσο, δεν είναι εξοντωτική. Οι σελίδες με τις απάτες τείνουν να έχουν εφήμερη διάρκεια ζωής και η συγκεντρωτική καταγραφή της δραστηριότητάς τους δεν είναι εύκολη υπόθεση. Μία από τις τελευταίες απόπειρες παραπλάνησης των καταναλωτών αφορά κουζινικά σκεύη της Tefal από την Amazon:
Το προφίλ της απάτης
Η ανάρτηση επικαλείται “ένα ατύχημα στην αποθήκη” που ευθύνεται για το γεγονός πως τα προϊόντα μοιράζονται στην τιμή των 2€. Απάτες του είδους επικαλούνται διάφορα προσχήματα για να δικαιολογήσουν τις διαφημιζόμενες τιμές. Εκτός από κάποιο ατύχημα στην αποθήκη ή εργοστασιακό ελάττωμα που καθιστά τα προϊόντα ακατάλληλα για πώληση στα καταστήματα, τέτοια προσχήματα περιλαμβάνουν και προκαθορισμένο άδειασμα της αποθήκης ή αζήτητων πακέτων. Η προσφορά μπορεί ακόμη να παρουσιαστεί ως εορταστική (όπως για τα γενέθλια της επιχείρησης) ή στα πλαίσια κάποιας εκπτωτικής περιόδου, σαν την Black Friday.
Όπως και σε πολλές από τις άλλες εμφανίσεις της απάτης που έχουμε αναδείξει, στην φωτογραφία πρωταγωνιστούν οι υποτιθέμενες αμοιβές με ξεκάθαρη την ένδειξη της μειωμένης τους τιμής σε ευδιάκριτο σημείο της φωτογραφίας, μερικές φορές και με κάποιον χαμογελαστό, δήθεν πωλητή του καταστήματος. Συνήθως υπάρχει κάποια διαδικασία που καλείται να ολοκληρώσει ο πελάτης, μέσω της οποίας θα κερδίσει την ανταμοιβή, και περιλαμβάνει την καταχώρηση των προσωπικών στοιχείων του χρήστη. Μερικές φορές η απάτη φαίνεται να οδηγεί σε κάποιο άσχετο περιβάλλον που δε ζητάει ευαίσθητα δεδομένα, και σε άλλες περιπτώσεις η είσοδος αποτρέπεται ως επικίνδυνη και κακόβουλη από το αντιικό πρόγραμμα.
Η δημοσίευση της απάτης τείνει να συνοδεύεται από σχόλια δήθεν πελατών, συνήθως ευχαριστημένων αλλά και κάποιων αμφισβητιών που πείθονται. Τα προφίλ που σχολιάζουν ανακυκλώνονται και συνήθως μετρούν μόνο λίγες μέρες ύπαρξης, όπως και οι ίδιες οι σελίδες. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, εντοπίσαμε πανομοιότυπα σχόλια μεταξύ διαφορετικών δημοσιεύσεων, που η μόνη διαφορά που τα ξεχωρίζει (καθώς αναρτήθηκαν και την ίδια μέρα) είναι ο αριθμός των αντιδράσεων σε αυτά.
Άλλες πρόσφατες εκδοχές της απάτης που μοιράζονται τα ίδια χαρακτηριστικά:
Στην περίπτωση του “Skroutz’gr” εντοπίζουμε στα σχόλια ανακυκλωμένα προφίλ (Damian Wielgos, Jonatan Carajillo, Eugene Tsuru, Gross Anca) που είχαμε δει και σε προηγούμενες απάτες, εδώ και εδώ.
Στην αναζήτησή μας πέσαμε πάνω και σε δύο αναρτήσεις μίας “διαφορετικής” προσφοράς. Αυτή την φορά, ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών “προσφέρει” αποσκευές που έχουν μείνει στα αζήτητα έναντι 9,99€ ανά βαλίτσα. Παρότι η τιμή εδώ είναι ανεβασμένη, τα υπόλοιπα στοιχεία της απάτης είναι παρόντα (σελίδα εφήμερης λειτουργίας, πρόφαση για την προσφορά, εικόνα με ξεκάθαρη ένδειξη της τιμής, υπερσύνδεσμος που κρίνεται επικίνδυνος από το αντιικό λογισμικό, σχόλια/διαφημίσεις με παρόμοιο ύφος και λίγα λεπτά διαφοράς στην δημοσίευσή τους).
Εντοπίσαμε την συγκεκριμένη εκδοχή της απάτης και στο εξωτερικό. Η ίδια φωτογραφία χρησιμοποιείται με υποτιθέμενη τοποθεσία το αεροδρόμιο των Βρυξελλών και εκεί η “προσφορά” τρέχει στα 1,95€. Δημοσιογράφος από το Βέλγιο βρήκε πως η απάτη έχει προέλευση από την Κένυα. Παραλλαγή με προσφορά Lego παιχνιδιών έναντι τριών λιρών εντοπίστηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αντίστοιχες δημοσιεύσεις εντοπίσαμε και από τις ΗΠΑ και την Τουρκία. Με το ζήτημα ασχολήθηκε πρόσφατα και το Πρώτο Θέμα.
Προστασία από την απάτη
Είναι σημαντικό οι χρήστες να έχουν στο νου τους κάποια βασικά κριτήρια αξιολόγησης όταν περιηγούνται στο διαδίκτυο, προκειμένου να έχουν την δυνατότητα να αντιλαμβάνονται απάτες και να μην πέφτουν θύματά τους. Η πλατφόρμα Scamwatch, που λειτουργεί από την Αυστραλιανή Επιτροπή Ανταγωνισμού και Καταναλωτών έχει ανεβάσει εδώ μερικές χρήσιμες συμβουλές σχετικά με τις απάτες διαδικτυακών αγορών:
- Δεν είναι ασφαλές. Κατά τις ηλεκτρονικές αγορές, αναζητάτε πάντα το https (όχι http) και το εικονίδιο του λουκέτου στη γραμμή διευθύνσεων για να βεβαιωθείτε ότι υπάρχει μια ασφαλής σύνδεση μεταξύ εσάς και του ιστότοπου. Μην βασίζεστε μόνο σε αυτό, καθώς ορισμένοι ιστότοποι απάτης χρησιμοποιούν και το https.
- Υπάρχει η αίσθηση του επείγοντος. Οι απατεώνες προσπαθούν να δημιουργήσουν μια αίσθηση επείγοντος για να σας ενθαρρύνουν να κάνετε κάτι γρήγορα. Μην βιάζεστε — αφιερώστε χρόνο για να κάνετε την έρευνά σας και σκεφτείτε εάν ένας ιστότοπος είναι πραγματικός.
- Η συμφωνία είναι πολύ καλή για να είναι αληθινή. Η τιμή μπορεί να είναι δελεαστική, αλλά να θυμάστε ότι οι απάτες συχνά παρουσιάζουν προσφορές που είναι πραγματικά πολύ καλές για να είναι αληθινές.
- Χρησιμοποιεί έναν μη ασφαλή τρόπο πληρωμής. Σκεφτείτε πώς σας ζητούν να πληρώσετε. Οι απατεώνες σας ζητούν συχνά να πληρώσετε με μη ασφαλείς μεθόδους πληρωμής, όπως τραπεζικές ή διεθνείς μεταφορές χρημάτων, εντολές χρημάτων, prepaid δωροκάρτες και κρυπτονομίσματα όπως το Bitcoin. Αυτές οι μέθοδοι είναι δύσκολο να εντοπιστούν και είναι σπάνιο να ανακτηθούν χρήματα που στάλθηκαν με αυτόν τον τρόπο. Να αναζητάτε πάντα ασφαλείς επιλογές πληρωμής, όπως PayPal ή πιστωτική κάρτα.
Συμπληρωματικά με αυτές τις συμβουλές, για το συγκεκριμένο μοτίβο απάτης οι χρήστες μπορούν ακόμη να προσέξουν στοιχεία όπως:
- Ποια σελίδα στο Facebook αναρτά την προσφορά. Ελέγξτε την αυθεντικότητα της σελίδας που προωθεί την προσφορά. Απάτες χρησιμοποιούν ονομασίες και λογότυπα εταιρειών για να πείσουν χρήστες που δεν θα ελέγξουν, πως είναι οι πραγματικές. Τέτοιες σελίδες παρουσιάζουν μικροδιαφορές στην ονομασία τους από την αυθεντική (πχ Skroutz’gr), ή προσθέτουν μια παραπάνω λέξη (πχ Skroutz.GR Online, ή αντ’ αυτού χρησιμοποιούν κάποια γενική, μη αναγνωρίσιμη ονομασία για κατάστημα (πχ Good store). Πολλές φορές στις αναρτήσεις υπάρχουν λάθη γραμματικής ή/και συντακτικού, πιθανόν από κακή μετάφραση από άλλη γλώσσα. Σχεδόν πάντα θα μετράνε μόνο λίγες μέρες λειτουργίας και, φυσικά, δεν θα έχουν τους ίδιους αριθμούς ακολούθων με την αυθεντική σελίδα.
- Τι σχόλια έχουν οι δημοσιεύσεις. Η συγκεκριμένη απάτη τείνει να μαζεύει συγκεκριμένη κατηγορία σχολίων, πολύ συχνά και με τα ίδια ακριβώς κείμενα. Αν κάτω από τη δημοσίευση υπάρχουν σχόλια που προσπαθούν να πείσουν τους αναγνώστες για την γνησιότητα της προσφοράς μαζί με φωτογραφίες των δήθεν ανταμοιβών, τότε πιθανότατα κάτι πάει στραβά. Συνήθως μάλιστα τέτοια σχόλια ανεβαίνουν με μόνο λίγα λεπτά μεταξύ τους.
- Έλεγχος της ιστοσελίδας χειροκίνητα. Αν μια προσφορά είναι αληθινή, εκτός από το Facebook θα εμφανιστεί και στην ιστοσελίδα της επιχείρησης. Μην πατήσετε σε εν δυνάμει επικίνδυνους συνδέσμους, ιδιαίτερα αν δεν έχετε κάποιο αντιικό πρόγραμμα στον υπολογιστή σας. Αντ’ αυτού, αναζητήστε μόνοι σας την σελίδα της εκάστοτε επιχείρησης και δείτε άμα προωθεί κάποια τέτοια προσφορά.
- Χρήση αντιικού προγράμματος. Κάποιες από τις σελίδες που θα σας ανακατευθύνει η απάτη ενδέχεται να περιέχουν κακόβουλο λογισμικό (malware) που μπορεί να βλάψει τον υπολογιστή σας. Χρήση ενός αντιικού προγράμματος μπορεί να αναγνωρίσει επικίνδυνες διευθύνσεις και να σας προειδοποιήσει πριν τις επισκεφτείτε.
Συμπέρασμα
Η συγκεκριμένη απάτη φαίνεται πως πρόκειται για οργανωμένη προσπάθεια που δραστηριοποιείται σε βάθος χρόνου με παρουσία πληθώρας ψεύτικων σελίδων που οικειοποιούνται τα ονόματα και τις επωνυμίες γνωστών εταιρειών. Μέσω διαφόρων προφάσεων, φωτογραφιών και στημένων σχολίων, για να διεκδικήσει το βραβείο του ο αναγνώστης κατευθύνεται να πατήσει στον εκάστοτε σύνδεσμο, με κίνδυνο την εγκατάσταση κακόβουλου λογισμικού στον υπολογιστή του ή/και την συλλογή των δεδομένων του. Δεδομένου πως αντίστοιχες απάτες υπάρχουν και στο εξωτερικό, λογικά η προέλευση της απάτης δεν είναι ελληνική.
