Από τον Φεβρουάριο του 2023, εκατοντάδες χρήστες του Facebook έχουν κοινοποιήσει ψευδείς ισχυρισμούς ότι το λογότυπο με τον πράσινο βάτραχο της διεθνούς ΜΚΟ Rainforest Alliance, το οποίο υπάρχει σε συσκευασίες διαφόρων προϊόντων διατροφής, αποδεικνύει ότι περιέχουν το ζιζανιοκτόνο ατραζίνη, το οποίο μπορεί να μετατρέψει «τους νέους άνδρες σε γυναίκες». Στην πραγματικότητα, η σφραγίδα του πράσινου βατράχου πιστοποιεί ότι ένα προϊόν έχει παραχθεί από καλλιέργειες που πληρούν περιβαλλοντικά, κοινωνικά και οικονομικά πρότυπα. Τα κριτήρια της ΜΚΟ απαγορεύουν ρητά τη χρήση ατραζίνης. Αυτό το φυτοφάρμακο έχει απαγορευτεί στην ΕΕ εδώ και σχεδόν 20 χρόνια και τα όρια συγκέντρωσης που ελέγχονται από κάθε κράτος μέλος ισχύουν για τα εισαγόμενα προϊόντα διατροφής. Ο καθηγητής Τάιρον Χέιζ, το έργο του οποίου επικαλούνται οι ψευδείς αναρτήσεις στο Facebook, δήλωσε στο AFP ότι ο ισχυρισμός ότι η ατραζίνη μετατρέπει τους νεαρούς άνδρες σε γυναίκες είναι «υπεραπλούστευση».
«ΤΟ ΛΟΓΟΤΥΠΟ ΜΕ ΤΟΝ ΒΑΤΡΑΧΟ: Τα προϊόντα με αυτό το σήμα περιέχουν ATRAZIN… ΤΟ ATRAZIN ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΖΙΖΑΝΙΟΚΤΟΝΟ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΚΑΚΑΟΔΕΝΤΡΩΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΑΦΕ…», γράφει μια ανάρτηση στο Facebook της 16ης Φεβρουαρίου 2023.
Η ανάρτηση κοινοποιει την φωτογραφία ενός κειμένου που συνοδεύεται από ένα λογότυπο με έναν πράσινο βάτραχο που γράφει «Rainforest Alliance Certified».
Οι δημοσιεύσεις αυτές κοινοποιήθηκαν εκατοντάδες φορές από τον Φεβρουάριο και συνέχισαν να κοινοποιούνται τον Μάρτιο και τον Απρίλιο.
Μια άλλη ανάρτηση στο Facebook από τον Φεβρουάριο ισχυρίζεται επίσης ότι η ατραζίνη είναι «η ουσία που αλλάζει το φύλο των ανθρώπων».
Το συγκεκριμένο δημοσίευμα κοινοποιεί αυτό που μοιάζει με πρωτοσέλιδο ηλεκτρονικής εφημερίδας, στο οποίο απεικονίζεται το πρόσωπο ενός ατόμου, ένα λογότυπο με έναν πράσινο βάτραχο και ο τίτλος: «Ατραζίνη: η ουσία που αλλάζει το φύλο των ανθρώπων».
Στιγμιότυπα από τις ψευδείς αναρτήσεις στο Facebook. Λήψη εικόνων: 24/04/2023
Από τον Φεβρουάριο, οι δημοσιεύσεις αυτές έχουν κοινοποιηθεί πάνω από 600 φορές στα ελληνικά.
Οι ίδιοι ισχυρισμοί κοινοποιήθηκαν επίσης στα βουλγαρικά τον Φεβρουάριο, καθώς και τον Μάρτιο και τον Απρίλιο.
Ωστόσο, οι ισχυρισμοί σε αυτές τις δημοσιεύσεις είναι ψευδείς.
Τι συμβολίζει το λογότυπο του πράσινου βατράχου
Το λογότυπο με τον πράσινο βάτραχο που στοχεύουν οι ψευδείς αναρτήσεις είναι μια σφραγίδα που χρησιμοποιείται από τη Rainforest Alliance, η οποία περιγράφει τον εαυτό της ως «μια διεθνή μη κερδοσκοπική οργάνωση που εργάζεται στη διασταύρωση των επιχειρήσεων, της γεωργίας και των δασών για να κάνει υπεύθυνες επιχειρήσεις».
«Η πράσινη σφραγίδα βατράχου της Rainforest Alliance στη συσκευασία σημαίνει ότι το προϊόν περιέχει ένα πιστοποιημένο συστατικό – όπως καφέ, τσάι, κακάο ή μπανάνες – που παράχθηκε με μεθόδους που υποστηρίζουν τους τρεις πυλώνες της βιωσιμότητας: κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό», δήλωσε εκπρόσωπος της Rainforest Alliance στο AFP σε ηλεκτρονικό μήνυμα, της 4ης Απριλίου 2023. Η οργάνωση χρησιμοποιεί το συγκεκριμένο είδος βάτραχου για πάνω από 30 χρόνια, «καθώς αυτό το αμφίβιο με τα φωτεινά μάτια συναντάται συνήθως στις νεοτροπικές χώρες, όπου οι ιδρυτές μας άρχισαν να εργάζονται για την προστασία των τροπικών δασών», πρόσθεσε ο εκπρόσωπος.
Η πιστοποίηση συνεπάγεται διαφορετικά πρότυπα όσον αφορά τη διατήρηση και προστασία των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας, τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ευημερία των εργαζομένων στη γεωργία.
Απαγορεύεται η χρήση της ατραζίνης από τη Rainforest Alliance
Όπως εξηγείται από την Υπηρεσία Προστασίας Περιβάλλοντος των ΗΠΑ (USEPA), η ατραζίνη είναι ένα ζιζανιοκτόνο που “«χρησιμοποιείται για τον επιλεκτικό έλεγχο ετήσιων αγρωστωδών και πλατύφυλλων ζιζανίων πριν από την εμφάνισή τους», με «την υψηλότερη χρήση στο καλαμπόκι, το γλυκό καλαμπόκι, το σόργο και το ζαχαροκάλαμο», αλλά και στο «σιτάρι, τα καρύδια macadamia και την γκουάβα, καθώς και σε μη γεωργικές χρήσεις όπως τα φυτώρια/καλλωπιστικά φυτά και ο χλοοτάπητας».
«Η ατραζίνη απαγορεύεται σύμφωνα με το πρότυπο πιστοποίησης της Rainforest Alliance, πράγμα που σημαίνει ότι οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις που ακολουθούν το πρότυπό μας δεν επιτρέπεται να τη χρησιμοποιούν σε πιστοποιημένες καλλιέργειες», δήλωσε ο εκπρόσωπος της ΜΚΟ στο AFP.
Η ατραζίνη βρίσκεται στον κατάλογο των απαγορευμένων φυτοφαρμάκων στις κατευθυντήριες γραμμές της ΜΚΟ για τη διαχείριση των φυτοφαρμάκων, (αρχειοθετημένο εδώ).
Παρόλο που η Rainforest Alliance διαθέτει μια διαδικασία που επιτρέπει την κατ’ εξαίρεση χρήση φυτοφαρμάκων, η ατραζίνη δεν υπάρχει σε αυτόν τον κατάλογο των παρεχόμενων εξαιρέσεων, που δημοσιεύθηκε τελευταία φορά τον Νοέμβριο του 2022 (αρχειοθετημένος εδώ).
«Ποτέ δεν έχουμε επιτρέψει εξαίρεση για τη χρήση της ατραζίνης στο πλαίσιο της ‘διαδικασίας εξαιρετικής χρήσης’», δήλωσε εκπρόσωπος της Rainforest Alliance στο AFP σε ηλεκτρονικό μήνυμα, το οποίο έλαβε στις 18 Απριλίου 2023.
«Η πιστοποίηση της Rainforest Alliance διενεργείται από τρίτους φορείς πιστοποίησης, οι οποίοι είναι εξουσιοδοτημένοι να διενεργούν ελέγχους βάσει του προτύπου μας για τη βιώσιμη γεωργία. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τους κανόνες για τους φορείς πιστοποίησης μπορείτε να βρείτε εδώ», εξήγησε ο εκπρόσωπος της ΜΚΟ.
Η ΕΕ απαγόρευσε την ατραζίνη το 2004
Αν και η ατραζίνη έχει εγκριθεί στις ΗΠΑ, απαγορεύτηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2004 λόγω μόλυνσης των υδάτων. Ωστόσο, όπως εξηγεί αυτό το άρθρο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, «παρά τους περιορισμούς στην ατραζίνη από το 2007, συνεχίζει να βρίσκεται στα υπόγεια ύδατα επειδή είναι πολύ ανθεκτική».
Η ευαισθητοποίηση σχετικά με τους κινδύνους που σχετίζονται με αυτό το φυτοφάρμακο αυξήθηκε το 2002 από τον καθηγητή βιολογίας του Μπέρκλεϊ Τάιρον Χέιζ.
«Η ατραζίνη δεν είναι ασφαλής», δήλωσε ο καθηγητής Χέιζ στο AFP σε ηλεκτρονικό μήνυμα της 4ης Απριλίου 2023, εξηγώντας ότι η USEPA είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η ατραζίνη είναι πιθανό να επηρεάσει αρνητικά το 54% όλων των ειδών και το 40% όλων των οικοτόπων. «Η γνώμη μου ως εμπειρογνώμονας είναι ότι η ατραζίνη δεν είναι επίσης ασφαλής για τον άνθρωπο, ιδίως για τους γεωργικούς εργάτες και τους εργάτες εργοστασίων που εκτίθενται συστηματικά», «Η ατραζίνη σχετίζεται με καρκίνο του μαστού και ασθένειες του προστάτη και παρόμοιες επιπτώσεις μπορούν να παραχθούν σε εκτεθειμένα εργαστηριακά τρωκτικά», πρόσθεσε.
Ο καθηγητής Χέιζ εξηγεί την έρευνά του για την ατραζίνη σε αυτή την ομιλία TEDx του 2018:
Πώς ελέγχει η ΕΕ την απαγόρευση;
«Τα όρια συγκέντρωσης ισχύουν για τα εισαγόμενα προϊόντα που εισέρχονται στην ΕΕ», δήλωσε στο AFP στις 3 Απριλίου 2023 ο Δρ Στόιλκο Αποστόλοφ, πρόεδρος του βουλγαρικού ιδρύματος «Bioselena» που προωθεί τη βιοκαλλιέργεια. Πρόκειται για τα λεγόμενα ανώτατα όρια υπολειμμάτων (MRL), τα οποία ορίζονται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) ως «τα ανώτερα επίπεδα υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων που είναι νομικά επιτρεπτά μέσα ή πάνω σε τρόφιμα ή ζωοτροφές, με βάση την ορθή γεωργική πρακτική (GAP) και τη χαμηλότερη έκθεση που είναι αναγκαία για την προστασία των ευάλωτων καταναλωτών».
«Εάν η ατραζίνη επιτρέπεται για χρήση στην Αμερική, τότε όλες οι εταιρείες που εισάγουν προϊόντα για την παρασκευή των οποίων έχει χρησιμοποιηθεί ζιζανιοκτόνο που περιέχει ατραζίνη πρέπει να συμμορφώνονται με τα MRL της ΕΕ», δήλωσε στο AFP ο δρ Αποστόλοφ.
Πρόκειται για τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 396/2005 που καθορίζει τα ανώτατα όρια υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων μέσα ή πάνω στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές φυτικής και ζωικής προέλευσης. Η ατραζίνη έχει καθεστώς «μη εγκεκριμένης ουσίας», δήλωσε εκπρόσωπος της EFSA στο AFP σε ηλεκτρονικό μήνυμα στις 17 Απριλίου 2023. «Όταν οι χρήσεις των φυτοφαρμάκων δεν εγκρίνονται σε κοινοτικό επίπεδο, τα ΑΟΚ θα πρέπει να καθορίζονται σε κατάλληλα χαμηλό επίπεδο για την προστασία του καταναλωτή από την πρόσληψη μη εγκεκριμένων ή υπερβολικών επιπέδων υπολειμμάτων φυτοφαρμάκων», αναφέρει η αιτιολογική σκέψη 21 του εν λόγω κανονισμού.
Οι ακριβείς τιμές των MLR για την ατραζίνη σε ή επί ορισμένων προϊόντων ρυθμίζονται σε έναν άλλο κανονισμό – αριθ. 2016/440, δήλωσε επίσης στο AFP ο εκπρόσωπος της EFSA. Ο κανονισμός αυτός απαριθμεί διάφορα τρόφιμα και τα MLR της ατραζίνης για καθένα από αυτά. Ο πλήρης κατάλογος των MLRs της ατραζίνης στα τρόφιμα δημοσιεύεται εδώ. Για τα περισσότερα προϊόντα (δημητριακά, φρούτα ή λαχανικά), το όριο ορίζεται στα 0,05 mg/kg. Επιπλέον, ορίστηκε όριο 0,1 mg/kg για τα τσάγια, τους κόκκους καφέ και τα μπαχαρικά.
Το 2015, η EFSA δημοσίευσε αιτιολογημένη γνώμη σχετικά με τον καθορισμό ενός νέου ανώτατου ορίου υπολειμμάτων για την ατραζίνη στα δημητριακά. Σύμφωνα με τα συμπεράσματά της, τα ανώτατα όρια υπολειμμάτων για την ατραζίνη καθορίστηκαν σε 0,05 mg/kg και αντιστοιχούν «στο εφικτό LOQ (όριο ποσοτικού προσδιορισμού, NDLR) με τη μέθοδο επιβολής». Αυτό σημαίνει ότι 0,05 mg/kg είναι η μικρότερη ποσότητα ατραζίνης που μπορεί να προσδιοριστεί με τη διαδικασία ελέγχου που είναι διαθέσιμη στην ΕΕ.
«Αυτό καθιστά πολύ δύσκολο για τους παραγωγούς τρίτων χωρών να χρησιμοποιούν ατραζίνη σε προϊόντα που θα εισαχθούν στην ΕΕ. Αν συγκρίνετε με ένα άλλο ζιζανιοκτόνο, τη γλυφοσάτη για παράδειγμα, θα δείτε ότι τα ανώτατα όρια υπολειμμάτων καθορίζονται πολύ υψηλότερα για ορισμένα προϊόντα, ώστε να επιτρέπεται στους αγρότες (της ΕΕ και των τρίτων χωρών) να χρησιμοποιούν την ουσία», δήλωσε στο AFP η Σαλομέ Ροϊνέλ, υπεύθυνη πολιτικής και εκστρατείας για την αξιολόγηση κινδύνου των φυτοφαρμάκων στο Δίκτυο Δράσης για τα Φυτοφάρμακα, σε ηλεκτρονικό μήνυμα της 20ής Απριλίου 2023.
«Για να διασφαλιστεί ότι τα τρόφιμα που διατίθενται στην αγορά συμμορφώνονται με τα ΑΟΚ, κάθε χρόνο τα κράτη μέλη της ΕΕ (καθώς και η Νορβηγία και η Ισλανδία) λαμβάνουν δείγματα από διάφορα τρόφιμα, τα οποία ελέγχουν για υπολείμματα φυτοφαρμάκων», εξήγησε περαιτέρω η εκπρόσωπος της EFSA στο AFP, προσθέτοντας ότι «τα δείγματα καλύπτουν τόσο τα τρόφιμα που παράγονται εντός της ΕΕ όσο και τα εισαγόμενα από τρίτες χώρες».
«Η τελευταία ετήσια έκθεση της EFSA για τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων στα τρόφιμα κάλυψε περισσότερα από 88.000 δείγματα τροφίμων που συλλέχθηκαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2020. Το επίπεδο της ατραζίνης βρέθηκε πάνω από το MRL σε 1 δείγμα», δήλωσε στο AFP ο εκπρόσωπος της EFSA.
«Όπως συμβαίνει με τα περισσότερα φυτοφάρμακα, οι αγρότες και όσοι χρησιμοποιούν την ατραζίνη έχουν υψηλότερη έκθεση και υψηλότερο κίνδυνο. Στις ΗΠΑ, οι μη χρήστες εκτίθενται στην ατραζίνη περισσότερο στο πόσιμο νερό παρά στα τρόφιμα», δήλωσε επίσης στο AFP ο Μπιλ Φρις, επιστημονικός διευθυντής της ΜΚΟ Center for food safety με έδρα τις ΗΠΑ, σε ηλεκτρονικό μήνυμα από τις 14 Απριλίου 2023 στο AFP.
«Καθώς τα όρια υπολειμμάτων καθορίζονται για τα ακατέργαστα προϊόντα, είναι ακόμη λιγότερο πιθανό να βρεθούν υπολείμματα ατραζίνης σε προϊόντα όπως η σοκολάτα λόγω της επεξεργασίας της πρώτης ύλης», εξήγησε επίσης η Σαλωμέ Ροϊνέλ.
«Ενώ χρησιμοποιείται σε πολλές καλλιέργειες, δεν έχει βρεθεί σε πολλά δείγματα τροφίμων και αν τυχόν έχει βρεθεί, είναι σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Ως εκ τούτου, είναι πολύ απίθανο να εκτεθείτε στην ατραζίνη τρώγοντας οποιαδήποτε τρόφιμο», αναφέρει η δήλωση για τη δημόσια υγεία της ατραζίνης στην ιστοσελίδα Toxic Substances Portal του Κέντρου Ελέγχου Ασθενειών των ΗΠΑ.
Μελέτες δείχνουν ότι η ατραζίνη επηρεάζει το σύστημα αναπαραγωγής
Όσον αφορά τον ισχυρισμό ότι «η ατραζίνη μετατρέπει τους νεαρούς άνδρες σε γυναίκες», οι ψευδείς αναρτήσεις αναφέρονται στην εργασία του καθηγητή Τάιρον Χέιζ σχετικά με τους βατράχους που εκτέθηκαν στην ατραζίνη. Για παράδειγμα, αυτή η μελέτη του 2002 εξετάζει προνύμφες που εκτίθενται σε ατραζίνη με εμβάπτιση καθ’ όλη τη διάρκεια της προνυμφικής ανάπτυξης, και σε αυτή τη μελέτη του 2010, αρσενικοί βάτραχοι εκτέθηκαν σε ατραζίνη σε όλη την διάρκεια της προνυμφικής περιόδου έως και 3 χρόνια μετά τη μεταμόρφωση.
«Όσον αφορά τις επιπτώσεις στο φύλο/την αναπαραγωγή στον άνθρωπο, πιστεύω ότι οι δηλώσεις εδώ είναι υπεραπλουστευτικές», εξήγησε ο καθηγητής Χέιζ στο AFP. «Η έρευνά μου στους βατράχους έδειξε ότι η ατραζίνη θηλυκοποίησε γενετικά αρσενικούς βατράχους. Ανάλογα με τη συγκέντρωση και το είδος, η θηλυκοποίηση περιελάμβανε την ανάπτυξη ωαρίων στους όρχεις και σε ορισμένες περιπτώσεις την ανάπτυξη ωοθηκών και την πλήρη θηλυκοποίηση ορισμένων γενετικά αρσενικών ατόμων με αποτέλεσμα την παραγωγή γόνιμων θηλυκών. Αυτές οι επιδράσεις συνάδουν με τη μείωση των ανδρογόνων και την αύξηση της παραγωγής οιστρογόνων (που προκαλείται από την ατραζίνη) και παρόμοιες επιδράσεις έχουν παρατηρηθεί σε εκτεθειμένα ψάρια, αμφίβια, ερπετά και πτηνά».
Ο καθηγητής Χέιζ εξήγησε ότι «όσον αφορά την αναπαραγωγή, η ατραζίνη προκαλεί μείωση της τεστοστερόνης και του σπέρματος στα εργαστηριακά τρωκτικά και οι άνθρωποι που εκτίθενται σε ατραζίνη έχουν χαμηλό αριθμό σπερματοζωαρίων. Επιπλέον, η ατραζίνη συνδέεται με γενετικές ανωμαλίες στους ανθρώπους όταν το έμβρυο εκτίθεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης».
Ο βιολόγος επεσήμανε μια μελέτη που δείχνει ότι «η ατραζίνη συνδέεται με ανώμαλη ανάπτυξη των γεννητικών οργάνων στα αρσενικά που εκτίθενται σε ατραζίνη στη μήτρα». Σύμφωνα με την περίληψη της μελέτης, χρησιμοποιήθηκαν «εκτιμήσεις της έκθεσης στην ατραζίνη σε επίπεδο κομητείας από το Γεωλογικό Ινστιτούτο των Ηνωμένων Πολιτειών». Μια άλλη έρευνα που επισημαίνεται επίσης στο AFP από τον καθηγητή Χέιζ δείχνει τις ίδιες επιπτώσεις σε εργαστηριακά ποντίκια στα οποία χορηγήθηκε ατραζίνη.
«Οι ανωμαλίες που παρατηρήθηκαν στους ανθρώπους περιλάμβαναν υποσπαδία (η ουρήθρα δεν φτάνει στο τέλος του πέους), κρυψορχία (ο ένας ή και οι δύο όρχεις δεν κατεβαίνουν στο όσχεο και παραμένουν μέσα στο σώμα) και μικροφαλλός (το πέος δεν αναπτύσσεται)», πρόσθεσε ο καθηγητής Χέιζ.
«Έτσι, ενώ δεν θα έλεγα ότι η ατραζίνη ‘μετατρέπει τους άνδρες σε γυναίκες’, υπάρχουν ανάλογα αποτελέσματα που συνάδουν με τους μηχανισμούς δράσης της ατραζίνης», κατέληξε.
Συμπερασματικά, η πράσινη σφραγίδα βατράχου δεν σημαίνει ότι ένα τρόφιμο περιέχει ατραζίνη και η ΜΚΟ με την οποία συνδέεται, η Rainforest Alliance, αναφέρει ότι το εν λόγω φυτοφάρμακο δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιείται στις καλλιέργειες που πιστοποιεί. Η χρήση της ατραζίνης έχει απαγορευτεί στην ΕΕ, και παρόλο που τα τρόφιμα που παράγονται από εισαγόμενες καλλιέργειες μπορεί να περιέχουν ίχνη της, οι κανονισμοί της ΕΕ έχουν θεσπίσει μέγιστα επίπεδα υπολειμμάτων σε «κατάλληλα χαμηλό επίπεδο για την προστασία του καταναλωτή».
Το AFP είχε ήδη ελέγξει δημοσιεύματα τον Φεβρουάριο σχετικά με το λογότυπο της Rainforest Alliance, τα οποία υποστήριζαν ότι υποδείκνυε ότι το τρόφιμο περιείχε μεταλλαγμένα προϊόντα και ΓΤΟ.
Έλεγχος γεγονότων, Περιβάλλον, Υγεία
© AGENCE FRANCE-PRESSE | 2024 | Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Οποιαδήποτε χρήση του περιεχομένου του AFP σε αυτόν τον ιστότοπο υπόκειται στους όρους χρήσης που διατίθενται στη διεύθυνση CGU. Με την πρόσβαση και/ή τη χρήση οποιουδήποτε περιεχομένου του AFP που διατίθεται σε αυτόν τον ιστότοπο, συμφωνείτε να δεσμεύεστε από τους προαναφερθέντες όρους χρήσης. Οποιαδήποτε χρήση του περιεχομένου του AFP γίνεται με δική σας αποκλειστική και πλήρη ευθύνη.
Αρχικά δημοσιεύτηκε εδώ.
