Από τις 18 Σεπτεμβρίου 2023, μια ημέρα μετά το πολύνεκρο τροχαίο που σημειώθηκε στη Λιβύη και κόστισε τη ζωή πέντε μελών της ελληνικής αποστολής ανθρωπιστικής βοήθειας στη χώρα, θεωρίες συνωμοσίας σχετικά με τις συνθήκες του δυστυχήματος άρχισαν να κατακλύζουν τα ιστολόγια και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Οι εν λόγω θεωρίες υποστηρίζουν πως η ελληνική αποστολή δεν ενεπλάκη σε τροχαίο, αλλά δέχτηκε στρατιωτικό χτύπημα. Ωστόσο, όπως θα δούμε στη συνέχεια, ο εν λόγω ισχυρισμός είναι αβάσιμος και δεν στηρίζεται από τα διαθέσιμα στοιχεία καθώς και από τις μαρτυρίες των επιζώντων.
Παραδείγματα: kourdistoportocali.com, katohika.gr, triklopodia.gr, choratouaxoritou.gr
Παραδείγματα αναρτήσεων στο Facebook:
Πολλές από τις αναρτήσεις συνοδεύονται από τις φωτογραφίες του λεωφορείου μετά τη σύγκρουση, στις οποίες σημειώνονται τρύπες στο αμάξωμα του, με τον ισχυρισμό πως αυτές προκλήθηκαν από βλήματα μεγάλου διαμετρήματος και από ρουκέτες:
Τι ισχύει
Την Κυριακή 17 Σεπτεμβρίου 2023, το Υπουργείο Εξωτερικών με ανακοίνωσή του γνωστοποίησε την αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας σε περιοχές της Λιβύης που είχαν πληγεί από πλυμμήρες λόγω της κακοκαιρίας Ντάνιελ. Σύμφωνα με την ανακοίνωση, η βοήθεια αφορούσε την αποστολή ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού καθώς και την παροχή ιατροφαρμακευτικού εξοπλισμού και τροφίμων.
Το ίδιο απόγευμα, λίγες ώρες μετά την άφιξη της αποστολής στο αεροδρόμιο της Βεγγάζης, και ενώ η αποστολή βρισκόταν λίγα χιλιόμετρα έξω από την πόλη Μαράουα καθ’ οδόν προς την πόλη Ντέρνα, σύμφωνα με τις πρώτες, τότε, πληροφορίες το λεωφορείο που μετέφερε τα μέλη της αποστολής συγκρούστηκε με άλλο όχημα, με αποτέλεσμα και τα δύο οχήματα να τυλιχτούν στις φλόγες. Το δυστύχημα κόστισε τη ζωή σε πέντε μέλη της ελληνικής αποστολής, με 14 ακόμα να βρίσκονται τραυματίες, 13 εκ των οποίων επέστρεψαν στην Ελλάδα και νοσηλεύονται σε στρατιωτικά νοσοκομεία.
Μέσα στις επόμενες ημέρες, αναρτήθηκαν στο διαδίκτυο βίντεο που τράβηξαν διερχόμενοι οδηγοί αλλά και παρευρισκόμενοι, κατά τη διάρκεια της κατάσβεσης της πυρκαγιάς και αφού αυτή είχε σβήσει, όπως για παράδειγμα τα παρακάτω:
Μετάφραση κειμένου στο βίντεο:
«Το τραγικό τροχαίο στον δρόμο Marawa-Qandoula σήμερα, που οδήγησε στο θάνατο μιας Λιβυκής οικογένειας και στην επιβίωση του πατέρα και οδήγησε στο θάνατο 4 Ελλήνων που έφτασαν πριν από λίγες ώρες και κατευθυνόταν από το αεροδρόμιο Benina για να αναλάβουν τα καθήκοντά τους στην αποστολή έρευνας και διάσωσης για τα Θύματα των πλημμυρών της Ντέρνας».
Στα βίντεο αυτά διακρίνονται και τα συντρίμμια του οχήματος που συγκρούστηκε με το λεωφορείο, καταρρίπτοντας μεμονωμένους ισχυρισμούς σχετικά με τη μη ύπαρξη άλλου οχήματος στον τόπο του δυστυχήματος:
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως στα βίντεο δεν παρατηρείται κάποια στάση επιφυλακής από τους παρευρισκόμενους, ούτε η παρουσία ενόπλων δυνάμεων, όπως θα περίμενε κανείς να συμβαίνει σε περίπτωση στρατιωτικού χτυπήματος.
Η φωτογραφία που ΔΕΝ παρουσιάζει τρύπες από βλήματα
Όπως προαναφέραμε, σε πολλές αναπαραγωγές των υπό εξέταση ισχυρισμών παρουσιάζεται μια φωτογραφία από το κατεστραμμένο λεωφορείο, με τον ισχυρισμό πως αυτή δείχνει πλήγματα από σφαίρες και πλήγμα από ρουκέτα στο αμάξωμα του οχήματος.
Το λεωφορείο που χρησιμοποιήθηκε για τη μετακίνηση της αποστολής ήταν το μοντέλο D7 Coach της κινεζικής εταιρείας Yutong, ένα λεωφορείο τύπου Coach, 25 έως 28 θέσεων. Στην ιστοσελίδα του μοντέλου δεν εμφανίζεται κάποια καθαρή εικόνα της πίσω πλευράς του οχήματος με τον αποθηκευτικό χώρο κλειστό, οπότε αναζητήσαμε τον κωδικό του μοντέλου (ZK6729D) όπως αυτός εμφανίζεται στην ιστοσελίδα της κινεζικής εταιρείας:
Έτσι, καταφέραμε να εντοπίσουμε το ίδιο μοντέλο, νεότερης όμως χρονολογίας, στην ιστοσελίδα της BGL Asset Marketing, μιας εταιρείας στη Χιλή η οποία δραστηριοποιείται στο χώρο της πώλησης περιουσίας χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων:
Στην εν λόγω καταχώρηση συναντήσαμε φωτογραφία στην οποία φαίνεται η πίσω πλευρά του οχήματος, επιτρέποντας μας να τη συγκρίνουμε με τη φωτογραφία που πλαισιώνει τον υπό εξέταση ισχυρισμό:
Εκ πρώτης όψεως είναι εμφανής η ομοιότητα μεταξύ των δύο οχημάτων, ακόμα και με την καταστροφή που υπέστη το όχημα που μετέφερε την ελληνική αποστολή, κρίνοντας από τη θέση των πίσω φώτων, το σχήμα της οροφής, το πλαίσιο της πινακίδας, το σχήμα του πίσω παραθύρου, και το σημείο του λογότυπου στο κέντρο.
Δεξιά: η υπό εξέταση φωτογραφία από το δυστύχημα
Από τη σύγκριση είναι εμφανές πως τουλάχιστον δύο από τις τρύπες τις οποίες οι συνωμοσιολογικοί ισχυρισμοί αποδίδουν σε βλήματα όπλου ή σε ρουκέτα, αποτελούν μέρος της κατασκευής του οχήματος:
- Στο κάτω δεξιά μέρος (σημειώνεται με πράσινο βέλος) η τρύπα που παρατηρείται βρίσκεται στη θέση του δεξιού οπίσθιου ανακλαστήρα.
- Στην επάνω πλευρά (σημειώνεται με κόκκινο βέλος) η τρύπα που παρατηρείται βρίσκεται στη θέση εξαρτήματος του οχήματος, το οποίο στη δεξιά φωτογραφία έχει καταστραφεί από τη φωτιά. Η ιστοσελίδα και το φύλλο προϊόντος του συγκεκριμένου οχήματος δεν αναφέρεται στο εν λόγω εξάρτημα, ωστόσο παρόμοια μοντέλα της εταιρείας, όπως το Yutong F7 που χρησιμοποιείται στη Νότια Αφρική, διαθέτουν κάμερα οπισθοπορείας.
- Στο κάτω αριστερά μέρος του οχήματος (σημειώνεται με μπλε βέλος) δεν είναι εμφανές από την εικόνα, λόγω της χαμηλής ανάλυσης της, ούτε φαίνεται ξεκάθαρα στα βίντεο αν πρόκειται για τρύπα ή για υπολείμματα από το σήμα του μοντέλου του οχήματος ή τη βάση του.
- Στο σημείο στο μέσο αριστερά μέρος του αμαξώματος, όπως βλέπουμε και στην παρακάτω εικόνα, υπό διαφορετική γωνία φαίνεται να υπάρχει γενικότερη φθορά στην κολώνα του οχήματος σε εκείνο το σημείο, και όχι μια μεμονωμένη τρύπα:
Τέλος, κάποιες αναρτήσεις μιλούν για «παραμόρφωση» της οροφής του λεωφορείου στο πίσω μέρος, ωστόσο όπως φαίνεται και από τις εικόνες στην ιστοσελίδα της εταιρείας, αυτό είναι ένα από τα χαρακτηριστικά του οχήματος.
Τα αίτια του δυστυχήματος και της μεγάλης πυρκαγιάς που ακολούθησε
Μιλώντας στην εκπομπή «Αταίριαστοι» στην τηλεόραση του ΣΚΑΪ στις 18 Σεπτεμβρίου 2023, ο κ. Γιώργος Σαγιάνος, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Σχολείου της Βεγγάζης, περιέγραψε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες συνέβη το δυστύχημα:
[02:09] «Και επειδή αυτή τη στιγμή η εθνική οδός έχει καταστραφεί, για να πας στη Ντέρνα πρέπει να πας μέσα από τα βουνά και να περάσεις μέσα από τα χωριά. Έχετε ταξιδέψει στην Ελλάδα μέσα από χωριά; Πιστεύω πως ναι. Πιστεύω θα έχετε δει πως πετιούνται τα αμάξια δεξιά αριστερά. Στο χωριό Μαράουα κατά τις δυόμιση ώρα ένα αυτοκίνητο με μία οικογένεια το οποίο έτρεχε στο αντίθετο ρεύμα, έπεσε πάνω στο λεωφορείο. Και τα δύο λεωφορεία, και τα δύο οχήματα πήραν φωτιά. Η λιβυκή οικογένεια κάηκε και τα 5 άτομα που βρισκότανε μπροστά αριστερά στο λεωφορείο που επέβαιναν κάηκαν και αυτά. Αυτό είναι γεγονός. Είναι ένα ατύχημα. Ένα ατύχημα. Και η οποιαδήποτε καπήλευση αυτού του γεγονότος είναι αίσχος».
Επιπροσθέτως, όπως αναφέρει η εφημερίδα «Καθημερινή» στην ιστοσελίδα της, σε άρθρο με ημερομηνία 19 Σεπτεμβρίου 2023, οι πρώτες μαρτυρίες των τραυματιών επιβεβαιώνουν πως το λεωφορείο ενεπλάκη σε τροχαίο δυστύχημα, ενώ το ίδιο άρθρο εξηγεί πως και τα δύο οχήματα τυλίχτηκαν στις φλόγες μετά τη σύγκρουση λόγω εξωτερικής δεξαμενής καυσίμου που έφερε το αγροτικό όχημα:
Οι πρώτες μαρτυρίες των τραυματιών φαίνεται πως επιβεβαιώνουν τις πληροφορίες ότι το αγροτικό αυτοκίνητο που κινούνταν στο αντίθετο ρεύμα έχασε τον έλεγχο και συγκρούστηκε πλαγιομετωπικά με το λεωφορείο της ελληνικής αποστολής. Το καύσιμο που περιείχε σε εξωτερική δεξαμενή ανεφλέγη με αποτέλεσμα τα δύο οχήματα να τυλιχθούν στις φλόγες. Τέλος στα σενάρια περί επίθεσης ή τρομοκρατικού χτυπήματος έβαλε και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, ξεκαθαρίζοντας ότι πρόκειται για τροχαίο δυστύχημα ενώ διέψευσε δημοσιεύματα σχετικά με τη μετάβαση κλιμακίου της ΕΥΠ για επιτόπια έρευνα στη Λιβύη.
Σχετικό δημοσίευμα στην ιστοσελίδα της εφημερίδας «Πρώτο Θέμα», στις 19 Σεπτεμβρίου 2023, αναφέρει τα εξής:
Παρά τη συνωμοσιολογία που αναπτύχθηκε κυρίως στα social media για τις συνθήκες και την αιτία της τραγωδίας, φαίνεται ότι δεν προκύπτει κανένα στοιχείο που να συνηγορεί προς μια διαφορετική αιτία που προκάλεσε τον θάνατο των πέντε μελών της ελληνικής αποστολής.
Κατά τις ίδιες πληροφορίες κανείς από τους επιζώντες με τους οποίους μίλησε το μεσημέρι της Δευτέρας ο αρχηγός ΓΕΕΘΑ όταν τους επισκέφθηκε στο 251 ΓΝΑ και το Ναυτικό Νοσοκομείο Αθηνών όπου νοσηλεύονται δεν έκανε κάποια αναφορά που να «δείχνει» προς μια διαφορετική αιτία πέραν του τροχαίου. Όπως έλεγε χθες στρατιωτικός που έχει μιλήσει με τα μέλη της ελληνικής αποστολής που επιβίωσαν από το τρομακτικό τροχαίο «το διπλοκάμπινο φορτηγάκι πήγε να βγει έξω απ’ τον δρόμο, το έκοψε όλο αριστερά και έπεσε πάνω στο λεωφορείο».
Σύμφωνα με κύκλους του Πενταγώνου το συμβάν που έλαβε χώρα περίπου στο μέσο της διαδρομής από το αεροδρόμιο της Βεγγάζης προς την πόλη Ντέρνα και το οποίο στοίχισε τη ζωή σε 5 Έλληνες και τραυμάτισε ακόμη 14, είναι αυτοκινητιστικό δυστύχημα, με την πυρκαγιά να οφείλεται στο γεγονός ότι το διπλοκάμπινο φορτηγάκι που συγκρούστηκε με το λεωφορείο της ελληνικής αποστολής είχε «πειραγμένο» ντεπόζιτο, το οποίο χωρούσε 200 λίτρα καυσίμων ώστε να μπορεί να διανύει μεγάλες αποστάσεις χωρίς να χρειάζεται ανεφοδιασμό, σε μία χώρα που παράγει μεν πετρέλαιο, αλλά διαθέτει υποτυπώδες δίκτυο πρατηρίων καυσίμων. Αυτός ήταν και ο λόγος, όπως επισημαίνουν, που μέσα σε λίγα μόλις δευτερόλεπτα το λεωφορείο τυλίχθηκε στις φλόγες, χωρίς να αφήσει περιθώριο διαφυγής στους επιβάτες που κάθονταν στα αριστερά καθίσματα, όπου ήταν και το σημείο της σφοδρής πλαγιομετωπικής σύγκρουσης με το ΙΧ αυτοκίνητο.
Γενικά, για το ζήτημα των καυσίμων αξίζει πληροφοριακά να αναφέρουμε ότι λόγω των διαρκών συγκρούσεων και των συνεπειών τους η χώρα αντιμετωπίζει προβλήματα στην ορθή διαχείριση και διανομή των καυσίμων που παράγει και εισάγει.
Περιγραφές αυτόπτων μαρτύρων, οι οποίες δημοσιεύτηκαν σε μεταγενέστερο άρθρο της εφημερίδας «Καθημερινή» στις 20 Σεπτεμβρίου 2023, μιλούν για σφοδρότατο τροχαίο και όχι για επίθεση. Επικαιροποιημένες πληροφορίες επίσης αναφέρουν πως στο δεύτερο όχημα δεν επέβαινε οικογένεια, αλλά Λίβυοι εθελοντές:
Σύμφωνα με πληροφορίες που είναι σε γνώση της «Κ», τουλάχιστον τέσσερις από τους τραυματίες που έχουν ήδη μιλήσει σε αξιωματικούς που εμπλέκονται στην έρευνα, περιγράφουν τη φρίκη που έζησαν δευτερόλεπτα μετά τη σύγκρουση. Πρόκειται για στελέχη της Διοίκησης Ειδικού Πολέμου που κάθονταν στις πίσω θέσεις του λεωφορείου και συγκράτησαν λεπτομέρειες από τις πρώτες στιγμές του δυστυχήματος.
Οι περιγραφές μιλούν για σφοδρότατη πλαγιομετωπική σύγκρουση που «εκτόξευσε» το λεωφορείο εκτός δρόμου. Το αυτοκίνητο τύπου Land Cruiser που οδηγούσαν οι Λίβυοι εθελοντές «σφηνώθηκε» στην πλευρά του οδηγού του λεωφορείου της ελληνικής αποστολής. Τα δύο οχήματα τυλίχθηκαν στις φλόγες, πιθανότατα από τα καύσιμα που μετέφερε σε εξωτερική δεξαμενή το τροποποιημένο Land Cruiser. Οι μαρτυρίες των τραυματιών κάνουν λόγο για πυκνούς μαύρους καπνούς και φλόγες που ξεπήδησαν από το μπροστινό μέρος και αμέσως επεκτάθηκαν στην καμπίνα του λεωφορείου.
Σύμφωνα με τις ίδιες μαρτυρίες, από τη σύγκρουση τουλάχιστον δύο άτομα κάθονταν στις μπροστινές θέσεις τινάχτηκαν έξω από το λεωφορείο με αποτέλεσμα να τραυματιστούν σοβαρά. Πρόκειται για έναν συνταγματάρχη, τον αρχαιότερο της αποστολής και τον οδηγό του λεωφορείου. Οι πέντε νεκροί βρίσκονταν, σύμφωνα με πληροφορίες, στα καθίσματα της αριστερής σειράς, πίσω από τον οδηγό, και φαίνεται να έχασαν τις αισθήσεις τους κατά τη σύγκρουση με αποτέλεσμα να απανθρακωθούν από τη φωτιά που ακολούθησε.
Συμπέρασμα
Με βάση όλα τα διαθέσιμα στοιχεία, οι συνωμοσιολογικοί ισχυρισμοί σχετικά με στρατιωτικό χτύπημα στην ελληνική αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας στη Λιβύη κρίνονται ανυπόστατοι. Μαρτυρίες από ανθρώπους που βρίσκονταν στο σημείο, καθώς και από επιζώντες του δυστυχήματος, μιλούν για σφοδρότατη πλαγιομετωπική σύγκρουση του λεωφορείου που επέβαινε η ελληνική αποστολή με όχημα Land Cruiser. Ταυτόχρονα, οι αναφορές των τραυματιών προς τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ δεν έδειξαν κάτι άλλο πέραν του τροχαίου δυστυχήματος.
Η μεγάλη πυρκαγιά που προκλήθηκε στο σημείο οφείλεται στο γεγονός πως το Land Cruiser, στο οποίο επέβαιναν Λίβυοι εθελοντές, μετέφερε επιπλέον καύσιμα σε εξωτερική, τροποποιημένη δεξαμενή, τα οποία ανεφλέγησαν κατά τη σύγκρουση. Η μεταφορά επιπλέον καυσίμων αποτελεί μια πρακτική που συνηθίζεται στη Λιβύη λόγω της έλλειψης βασικού δικτύου πρατηρίων.
Τέλος, οι φωτογραφίες που, σύμφωνα με τον ισχυρισμό, δείχνουν τρύπες από σφαίρες, στην πραγματικότητα παρουσιάζουν φθορές στο αμάξωμα και σημεία στα οποία βρίσκονταν εξαρτήματα του οχήματος, όπως ο ανακλαστήρας και η κάμερα οπισθοπορείας, τα οποία και καταστράφηκαν από την πυρκαγιά που εκδηλώθηκε.
