Με αφορμή μια έρευνα του πανεπιστημίου Kingston της Μ. Βρετανίας που δημοσιεύθηκε στο Cambridge University Press στις 23 Μαΐου 2023, παρατηρούμε σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης την εξάπλωση του ισχυρισμού ότι οι γιατροί στην Ολλανδία έχουν λάβει εντολή να τελούν ευθανασία σε πολίτες με αυτισμό και άλλες μικρές αναπηρίες, χωρίς φόβο δίωξης, ακόμη και αν ο ασθενής δεν εκφράζει πλέον την επιθυμία να πεθάνει. Ο ισχυρισμός πρωτοεμφανίστηκε σε ιστοσελίδα του εξωτερικού που αναπαράγει διαρκώς ψευδές περιεχόμενο, ενώ δεν άργησε να φτάσει και στον ελληνικό ηλεκτρονικό Τύπο.
Παραδείγματα διάδοσης του ισχυρισμού σε ιστοσελίδες και ιστολόγια: primenews.press, gegonotstomikroskpio.com, edopieria.blogspot.com
Παραδείγματα διάδοσης του ισχυρισμού σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης:
Τι ισχύει
Αρχικά αξίζει να επισημανθεί ότι ο νόμος περί ευθανασίας και ιατρικά υποβοηθούμενης αυτοκτονίας βρίσκεται σε ισχύ στην Ολλανδία ήδη από τη 1η Απριλίου 2002. Στην προαναφερθείσα έρευνα επισημαίνεται πως από το 2012 μέχρι το 2021 στην Ολλανδία υπήρξαν 39 περιπτώσεις ατόμων με αυτισμό και διανοητική αναπηρία που επέλεξαν να τερματίσουν τη ζωή τους μέσω ευθανασίας και έχει ως στόχο να περιγράψει τα χαρακτηριστικά και τις περιστάσεις των ατόμων με διανοητική αναπηρία στα οποία έγινε δεκτό το αίτημά τους στην ευθανασία / ιατρικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία. Η έρευνα, ωστόσο, αποτέλεσε αφορμή για τη δημιουργία και διάδοση ψευδών ειδήσεων στο εξωτερικό, αφού η ιστοσελίδα The People’s Voice, που αποτελεί μετονομασία της σελίδας NewsPunch, μιας από τις μεγαλύτερες πηγές διασποράς ψευδών ειδήσεων και παραπληροφόρησης σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δημοσίευσε ένα άρθρο με τίτλο “Netherlands Begins Euthanizing Disabled People To ‘Save the Planet’” (μετάφραση: Η Ολλανδία αρχίζει την ευθανασία ατόμων με αναπηρία για να “σώσει τον πλανήτη”).
Εντός του άρθρου συναντούμε τον ισχυρισμό ότι “οι γιατροί στην Ολλανδία έχουν λάβει εντολή να αρχίσουν να κάνουν ευθανασία σε πολίτες με αυτισμό και άλλες μικρές αναπηρίες, χωρίς φόβο δίωξης, ακόμη και αν ο ασθενής δεν εκφράζει πλέον την επιθυμία να πεθάνει”, δηλαδή τον ίδιο ισχυρισμό που βλέπουμε να αναπαράγεται και στην Ελλάδα από εγχώρια μέσα ενημέρωσης.
Διαβάζοντας όμως την ολλανδική νομοθεσία (εδώ, εδώ) περί ευθανασίας και ιατρικά υποβοηθούμενης αυτοκτονίας, γίνεται αντιληπτό ότι ο ισχυρισμός δεν ευσταθεί. Η νομοθεσία στο ολλανδικό δίκαιο ορίζει πως “κάθε ενέργεια που αποσκοπεί στον τερματισμό της ζωής αποτελεί κατ’ αρχήν ποινικό αδίκημα. Η μόνη εξαίρεση από την ποινική ευθύνη είναι όταν ο ασθενής υποφέρει αφόρητα χωρίς προοπτική βελτίωσης και ο θεράπων ιατρός πληροί τα νόμιμα κριτήρια δέουσας φροντίδας”. Επιπλέον, αναφέρεται ρητά ότι για να προβεί ο γιατρός σε υποβοηθούμενη αυτοκτονία κάποιου ασθενούς πρέπει ο τελευταίος να έχει εκφράσει την επιθυμία να πεθάνει και η ευθανασία μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο κατόπιν αιτήματος του ίδιου του ασθενούς, όχι κατόπιν αιτήματος συγγενών ή φίλων (εδώ). Το ολλανδικό δίκαιο επιτρέπει την ευθανασία / ιατρικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία για αφόρητο πόνο που προκαλείται από ψυχιατρικές διαταραχές, άνοια, διάφορα γηριατρικά σύνδρομα, σύνδρομα χρόνιου πόνου ή γενετικές διαταραχές. Τα άτομα εμπίπτουν στον ορισμό της διανοητικής αναπηρίας, εάν ισχύουν όλα τα παρακάτω:
α) έχουν περιορισμούς στη νοητική λειτουργία, με βαθμολογία IQ μικρότερη ή ίση του 70,
β) εξασθένηση στην προσαρμοστική ή/και στην κοινωνική λειτουργία,
γ) οι περιορισμοί αυτοί εμφανίζονται πριν από την ενηλικίωση και παραμένουν διά βίου.
Όπως τονίζεται στην έρευνα, οι διαταραχές του φάσματος του αυτισμού (ASD) είναι σύνθετες και συνήθως δια βίου αναπτυξιακές διαταραχές, που χαρακτηρίζονται από επίμονες δυσκολίες στην κοινωνική επικοινωνία και την κοινωνική αλληλεπίδραση σε πολλαπλά πλαίσια. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει ότι όλα τα άτομα που πάσχουν από ASD έχουν και διανοητική αναπηρία αφού μπορεί να έχουν και ανώτερη του μέσου όρου νοημοσύνη. Επομένως, τα άτομα με διανοητική αναπηρία ή διαταραχή στο φάσμα του αυτισμού δεν αποκλείονται από το να αιτηθούν ευθανασία / ιατρικά υποβοηθούμενη αυτοκτονία.
Από την πλευρά τους οι γιατροί για να λειτουργούν εντός του νομικού πλαισίου και να μην κινδυνεύουν με ποινικές διώξεις πρέπει να διασφαλίζουν ότι πληρούνται τα κριτήρια που ορίζονται από τον νόμο Τερματισμού της Ζωής και Υποβοηθούμενης Αυτοκτονίας.
Ο ιατρός που τελεί την ευθανασία δεν κινδυνεύει με δίωξη όταν:
α) το αίτημα είναι εκούσιο και καλά μελετημένο. Ο ιατρός πρέπει να είναι πεπεισμένος ότι το αίτημα του ασθενούς ήταν εκούσιο και καλά μελετημένο. Για ένα καλά μελετημένο αίτημα από τον ασθενή, είναι απαραίτητο να έχει πλήρη κατανόηση της ασθένειάς του, των διαγνώσεων που έγιναν, της πρόγνωσης και των θεραπευτικών επιλογών.
β) ο ιατρός πρέπει να είναι πεπεισμένος ότι η ταλαιπωρία του ασθενούς ήταν διαρκής και αφόρητη. Η ταλαιπωρία του ασθενούς θεωρείται απελπιστική εάν η ασθένεια ή η κατάσταση που προκαλεί την ταλαιπωρία δεν είναι ιάσιμη και δεν είναι δυνατό να ανακουφιστούν τα συμπτώματα με τέτοιο τρόπο ώστε το αφόρητο της ταλαιπωρίας να εξαφανιστεί. Η ολλανδική νομοθεσία απαιτεί η “αφόρητη ταλαιπωρία” να έχει ιατρική βάση, είτε αυτή είναι σωματική είτε ψυχιατρική.
γ) ο ιατρός πρέπει να έχει ενημερώσει τον ασθενή για την κατάσταση στην οποία βρισκόταν και για τις προοπτικές του. Για ένα καλά μελετημένο αίτημα από τον ασθενή, είναι απαραίτητο να έχει πλήρη κατανόηση της ασθένειάς του, των διαγνώσεων που έγιναν, της πρόγνωσης και των θεραπευτικών επιλογών. Είναι ευθύνη του ιατρού να διασφαλίσει ότι ο ασθενής είναι πλήρως ενημερωμένος.
δ) και ο ασθενής πρέπει να είναι πεπεισμένος ότι δεν υπήρχε άλλη λογική λύση για την κατάσταση στην οποία βρισκόταν. Η διαδικασία λήψης αποφάσεων είναι θέμα μεταξύ του ασθενούς και του γιατρού μαζί. Πρέπει να είναι σαφές τόσο στον γιατρό όσο και στον ασθενή ότι ο τερματισμός της ζωής κατόπιν αιτήματος ή η υποβοηθούμενη αυτοκτονία είναι η μόνη λογική λύση που απομένει για την ανακούφιση του πόνου.
ε) διαβούλευση. Ο γιατρός πρέπει να έχει συμβουλευτεί τουλάχιστον έναν άλλο, ανεξάρτητο γιατρό, ο οποίος έχει δει τον ασθενή και ο οποίος έχει δώσει γραπτή γνώμη για τα προαναφερθέντα κριτήρια δέουσας φροντίδας που προαναφέρονται στα μέρη “α-δ”.
στ) ιατρικά προσεκτική εκτέλεση. Η απαίτηση της ιατρικά προσεκτικής εφαρμογής περιλαμβάνει καταρχήν τη σωστή χορήγηση των κατάλληλων πόρων. Δεύτερον, ο γιατρός πρέπει να κάνει ο ίδιος τον τερματισμό της ζωής. Οι ενέργειες που απαιτούνται για αυτό δεν πρέπει να αφήνονται σε άλλους, όπως οι νοσηλευτές.
Στην Ολλανδία έχουν συσταθεί ειδικές επιτροπές εξέτασης της ευθανασίας με το όνομα Regionale Toetsingscommissies Euthanasie (RTE) οι οποίες εξετάζουν εάν οι γιατροί στις περιπτώσεις ευθανασίας ή ιατρικά υποβοηθούμενης αυτοκτονίας ακολούθησαν τις διατάξεις που επιβάλλει το νομικό πλαίσιο. Συγκεκριμένα, οι τριμελείς αυτές επιτροπές αποτελούνται από έναν δικηγόρο, που είναι και ο πρόεδρος της επιτροπής, έναν γιατρό και έναν ηθικολόγο, ενώ προβλέπεται να υπάρχει αντικαταστάτης για κάθε έναν από αυτούς. Τα μέλη διορίζονται για περίοδο τεσσάρων ετών από τον Υπουργό Δικαιοσύνης και τον Υπουργό Υγείας, Πρόνοιας και Αθλητισμού.
Μετά το πέρας της ευθανασίας, ο υπεύθυνος γιατρός πρέπει να αποστείλει αναφορά θανάτου στον δημοτικό ιατροδικαστή συνοδευόμενη από αιτιολογημένη έκθεση στην οποία πρέπει να αναλύει γιατί, κατά τη γνώμη του, ενήργησε εντός των διατάξεων για τη δέουσα φροντίδα. Ο δημοτικός ιατροδικαστής εξετάζει το σώμα και καθορίζει πώς και με ποια μέσα επήλθε ο θάνατος. Συλλέγει και ελέγχει τα απαραίτητα έγγραφα, συμπεριλαμβανομένης της έκθεσης του γιατρού, της έκθεσης του συμβούλου και κάθε άλλου πρόσθετου εγγράφου. Έπειτα, ο δημοτικός ιατροδικαστής επικοινωνεί με τον εισαγγελέα που εκδίδει την άδεια ταφής ή αποτέφρωσης. Στη συνέχεια, προωθεί τα έγγραφα στην αρμόδια περιφερειακή επιτροπή αναθεώρησης ευθανασίας.
Αμέσως μετά την παραλαβή της έκθεσης και τη μελέτη όλων των εγγράφων, ένας έμπειρος γραμματέας της αναθεωρητικής επιτροπής αξιολογεί εάν η έκθεση παρουσιάζει κενά. Σε περίπτωση που κάποιο από τα μέλη της επιτροπής θεωρεί ότι η έκθεση που διακομίστηκε εγείρει ερωτήματα, το έγγραφο παραπέμπεται για συζήτηση στη μηνιαία συνεδρίαση της επιτροπής, όπου θα εξετάζονται όλες οι ελλιπείς εκθέσεις. Εάν προκύπτουν ερωτήματα, τότε είναι πιθανό ο υπεύθυνος γιατρός και ο ανεξάρτητος γιατρός με τον οποίο έγινε η διαβούλευση, που αποτελεί κριτήριο που είδαμε παραπάνω, να κληθούν για συνέντευξη.
Τέλος, σε περίπτωση που κάποιος γιατρός αξιολογείται ως μη συμμορφωμένος με τους κανονισμούς και έχει αποτύχει να λειτουργήσει σύμφωνα με τα κριτήρια δέουσας φροντίδας για την τέλεση της ευθανασίας ή ιατρικά υποβοηθούμενης αυτοκτονίας, η αρμόδια επιτροπή εξέτασης υποχρεούται να αποστείλει τη γνωμάτευσή της στην Εισαγγελία και στην Επιθεώρηση Υγείας. Αυτές οι αρχές αξιολογούν η καθεμία ανάλογα με την αρμοδιότητα και την ευθύνη της εάν και τί μέτρα πρέπει να ληφθούν κατά του υπεύθυνου γιατρού. Το Συμβούλιο των Γενικών Εισαγγελέων διατηρώντας την ανωνυμία δημοσιεύει στην απόφασή του στην ιστοσελίδα του.
Σχηματικά, η διαδικασία συνοψίζεται στην παρακάτω εικόνα:
Συμπέρασμα
Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι ο ισχυρισμός είναι ψευδής. Σύμφωνα με τη νομοθεσία Τερματισμού της Ζωής και Υποβοηθούμενης Αυτοκτονίας, η οποία βρίσκεται σε ισχύ από το 2002, ο ασθενής πρέπει να είναι πλήρως ενημερωμένος για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται, η οποία δεν επιδέχεται βελτίωσης, ενώ ο γιατρός για να μη διατρέχει νομικό κίνδυνο πρέπει να έχει τη ρητή συγκατάθεση του ίδιου του ασθενούς και όχι συγγενικών του προσώπων ή φίλων για να προχωρήσει σε ευθανασία. Το νομοθετικό πλαίσιο είναι πολύ συγκεκριμένο με τα κριτήρια που πρέπει να πληρούνται ώστε να τελεστεί μια τέτοια πράξη, ενώ ο υπεύθυνος γιατρός αξιολογείται μετά το πέρας της ευθανασίας από αρμόδιες επιτροπές για να διαπιστωθεί αν ενήργησε εντός των καθορισμένων πλαισίων. Εάν συναχθεί παρέκκλισή του, την υπόθεση αναλαμβάνει η Εισαγγελία και η Επιθεώρηση Υγείας.
