Από τις 20 Ιανουαρίου, σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ιστοσελίδες, κυκλοφορεί ο ισχυρισμός ότι οι πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα τρώνε έντομα χωρίς να το γνωρίζουν. Στο ίδιο πλαίσιο, ο Κυριάκος Βελόπουλος, πρόεδρος της Ελληνικής λύσης, κατήγγειλε την πρόσφατη απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για έγκριση της διάθεσης στην αγορά του γρύλου (Acheta domesticus) ως τροφής, ισχυριζόμενος ότι στα τρόφιμα που περιέχουν έντομα, δεν προβλέπεται η επισήμανση σχετικά με πιθανές αλλεργίες. Ωστόσο, οι εν λόγω ισχυρισμοί δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Ας δούμε τι ισχύει.
Παραδείγματα: skeftomasteellhnika.blogspot.com, enromiosini.gr, lumi-news.gr, tzafnews.gr
Παραδείγματα αναπαραγωγής του ισχυρισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:
Το γράφημα που αναπαράγουν χρήστες στο Facebook απεικονίζει τα έντομα που έχουν πάρει έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και που χρησιμοποιούνται σε επεξεργασμένη μορφή σε συγκεκριμένα τρόφιμα, όπως το αλεύρι, μπισκότα, σνακ. Ο οικιακός γρύλος έγινε το τέταρτο έντομο που ενέκρινε η Ε.Ε. ως τροφή για τους Ευρωπαίους πολίτες. Ωστόσο, το γράφημα ισχυρίζεται στον τίτλο του: «Στην Ε.Ε. έχουν εγκριθεί επίσημα ως τρόφιμα. Δε δηλώνονται υποχρεωτικά ως έντομα». Όμως, δεν αληθεύει ότι δε δηλώνεται υποχρεωτικά στα τρόφιμα ότι περιέχονται έντομα.
Τι ισχύει
Αρχικά, αφορμή για τους εξεταζόμενους ισχυρισμούς στάθηκε η πρόσφατη έγκριση (3 Ιανουαρίου 2023) από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή της χρήσης μερικώς απολιπωμένης σκόνης, “Acheta domesticus” (οικιακός γρύλος), που παράγεται από τη βιετναμέζικη εταιρεία «Cricket One Co Ltd». Αξίζει να σημειωθεί ότι η άδεια αφορά αποκλειστικά τη διάθεση του συγκεκριμένου προϊόντος και μόνο από την εταιρία Cricket One, όπως δηλώνεται στο άρθρο 2 του Εκτελεστικού Κανονισμού.
Το άρθρο 3 του Κανονισμού αναφέρει σαφώς ότι δεν μπορεί κάποια νέα εταιρία να διαθέσει το ίδιο προϊόν στην αγορά της Ε.Ε. από τις 24 Ιανουαρίου 2023, για περίοδο πέντε ετών. Δε θα μπορεί να επικαλεστεί τα επιστημονικά δεδομένα που προσκόμισε η «Cricket One Co Ltd» για τη δική της αδειοδότηση, χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της:
Τα επιστημονικά δεδομένα που περιέχονται στον φάκελο της αίτησης και πληρούν τους όρους που προβλέπονται στο άρθρο 26 παράγραφος 2 του κανονισμού (ΕΕ) 2015/2283 δεν χρησιμοποιούνται προς όφελος επόμενης αιτούσας για περίοδο πέντε ετών από την ημερομηνία έναρξης ισχύος του παρόντος κανονισμού χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της εταιρείας «Cricket One Co Ltd».
Τα περιβαλλοντικά οφέλη της κατανάλωσης εντόμων
Στην ιστοσελίδα της, σχετικά με την έγκριση του τέταρτου εντόμου ως νέο τρόφιμο, η Επιτροπή της Ε.Ε., τονίζει ότι «η κατανάλωση εντόμων συμβάλλει θετικά στο περιβάλλον και στην υγεία και τα μέσα βιοπορισμού». Έχουν καταγραφεί περισσότερα από 1900 είδη εντόμων που καταναλώνονται παγκοσμίως (παρακάτω στιγμιότυπο), από την Έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO).
Σε διάφορες μελέτες, ο FAO, σημειώνει ότι αποτελούν μια εξαιρετικά θρεπτική και υγιεινή πηγή τροφής, υψηλή σε λιπαρά, πρωτεΐνες, βιταμίνες, φυτικές ίνες και μέταλλα. Κατά συνέπεια, ο FAO βλέπει επίσης τα έντομα ως εναλλακτική πηγή πρωτεΐνης που θα μπορούσε να διευκολύνει τη μετάβαση σε ένα πιο βιώσιμο σύστημα τροφίμων.
Το 2015, η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων ανακοίνωσε επίσης ότι η χρήση εντόμων ως πηγή τροφής και ζωοτροφών έχει σημαντικά περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη και δεν αποτελεί απειλή για την επισιτιστική ασφάλεια.
Η έγκριση του Κανονισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, παρά τα περιβαλλοντικά οφέλη, προκάλεσε αντιδράσεις και στον πολιτικό χώρο και αποτέλεσε έδαφος για διάφορες θεωρίες συνωμοσίας.
Ο πρόεδρος της Ελληνικής λύσης, Κυριάκος Βελόπουλος, σε ομιλία του στη Βουλή, δήλωσε μεταξύ άλλων, στις 26 Ιανουαρίου 2023 (24” στο παραπάνω βίντεο) στο πλαίσιο της συζήτησης για την πρόταση δυσπιστίας που κατέθεσε ο ΣΥΡΙΖΑ, ότι:
24 Ιανουαρίου. Το καταθέτω στα πρακτικά της Βουλής. Είναι απόφαση της Ευρωπαϊκής Ενώσεως. Αυτή εδώ. Κάποιοι μπορεί να χαμογελάτε. Ακούστε. Προσθήκη για ψωμί, αλεύρι εντόμων. Υποχρεωτική. Διαβάζω. Προϊόντα αρτοποιίας, ζυμαρικά και άλλα προϊόντα για το ευρύ κοινό. Ευρωπαϊκή Ένωση: δεν προβλέπεται η επισήμανση τους σχετικά με πιθανές αλλεργίες. Δηλαδή θα βάζουν μέσα στο αλεύρι, μέσα σε διάφορα πράγματα που τρώμε κύριοι συνάδελφοι. Έντομα, σκαθάρια, ακρίδες. Το λέει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Και εδώ είναι, αυτό εδώ. Και είμαι βέβαιος ότι εδώ στη ΝΔ θα μας λέτε, πάει, το λέει η επιστήμη και η ΕΕ να τρώμε σκαθάρια, ακρίδες και ό, τι κινείται.
Ωστόσο, ο ισχυρισμός είναι αβάσιμος. Πρώτα απ’ όλα, το προϊόν έχει ελεγχθεί, ήδη από το 2022, από την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων και είναι ακίνδυνο, σύμφωνα με τη γνωμοδότηση σχετικά με την απολιπωμένη σκόνη οικιακού γρύλου (Acheta domesticus) ως νέας τροφής (NF) σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΕ). 2015/2283. Όπως αναφέρεται στη γνωμοδότηση:
Λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν προκύπτουν ανησυχίες για την ασφάλεια από το ιστορικό χρήσης της πηγής του ΝΤ [νέου τροφίμου] (A. domesticus) και την περιορισμένη διαφορά μεταξύ ολόκληρου του εντόμου και του μερικώς απολιπασμένου NΤ, η ομάδα δεν εντόπισε άλλες ανησυχίες για την ασφάλεια εκτός από την αλλεργιογένεση. Η ομάδα θεωρεί ότι η κατανάλωση του NΤ μπορεί να προκαλέσει πρωτογενή ευαισθητοποίηση στις πρωτεΐνες A. domesticus και μπορεί να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις σε άτομα αλλεργικά σε καρκινοειδή, ακάρεα και μαλάκια. Επιπλέον, τα αλλεργιογόνα από τις ζωοτροφές μπορεί να καταλήξουν στο NΤ. Πέρα από αυτό, η επιτροπή καταλήγει στο συμπέρασμα ότι το NΤ είναι ασφαλές στις προτεινόμενες χρήσεις και επίπεδα χρήσης.
Ο καθένας, ωστόσο, μπορεί να αποφασίσει μόνος του αν θα αγοράσει αυτό το φαγητό – ή όχι.
Όπως μάλιστα ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο Twitter: «Κανείς δεν αναγκάζεται να φάει έντομα».
Επικοινωνήσαμε με εκπρόσωπο της Επιτροπής, που διευκρινίζει ότι θα επισημαίνονται σαφώς στις συσκευασίες των προϊόντων οι πιθανές αλλεργίες : «Η επισήμανση των αλλεργιών (π.χ. “αυτό το συστατικό μπορεί να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις σε καταναλωτές με γνωστές αλλεργίες στα οστρακοειδή, τα μαλάκια και τα προϊόντα τους, καθώς και στα ακάρεα της σκόνης”), είναι υποχρεωτική για τα τέσσερα έντομα που εγκρίνονται από το 2021».
Τα τρόφιμα που περιέχουν έντομα θα επισημαίνονται σαφώς
Όπως διαβάζουμε στα εξεταζόμενα δημοσιεύματα:
2023 – Οι άνθρωποι θα τρώνε τώρα έντομα χωρίς να το γνωρίζουν… Η ΕΕ επέτρεψε την προσθήκη εντόμων (οικιακού γρύλους) σε αρτοσκευάσματα, ζυμαρικά και άλλα ημικατεργασμένα προϊόντα “για το ευρύ κοινό” το νέο έτος 2023.. Και μη χειρότερα να λέμε…» (lumi-news) ή
H σκόνη από πρωτεΐνη του συγκεκριμένου εντόμου βρίσκεται ήδη στο μενού των Ευρωπαίων σε όλη την Γηραιά ήπειρο, χωρίς η συντριπτική τους πλειονότητα των πολιτών να γνωρίζει ότι πλέον και με τη βούλα εμπεριέχεται στο φαγητό τους. (bankingnews).
Χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και sites, επίσης, αναπαράγουν ένα βίντεο από την εκπομπή του δημοσιογράφου Περικλή Στέλλα από το κανάλι του στο YouTube. Στο βίντεο, ο δημοσιογράφος σχολιάζει την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ισχυριζόμενος ότι «θα τρώμε έντομα χωρίς να το γνωρίζουμε και δεν θα μπορούμε να κάνουμε και διαφορετικά», ενώ προσθέτει ότι ο κίνδυνος αλλεργιών και πιθανών ασθενειών είναι μεγάλος, αλλά η Επιτροπή δε συμπεριλαμβάνει ειδική επισήμανση για αυτό.
Όπως αναγράφεται στο παράρτημα του Κανονισμού παραπάνω, (σελίδα 5):
Στην επισήμανση των τροφίμων που περιέχουν μερικώς απολιπωμένη σκόνη από Acheta domesticus (οικοδίαιτο γρύλλο) δηλώνεται ότι το εν λόγω συστατικό μπορεί να προκαλέσει αλλεργικές αντιδράσεις σε καταναλωτές με γνωστές αλλεργίες σε καρκινοειδή, σε μαλάκια ή σε προϊόντα αυτών, καθώς και σε ακάρεα σκόνης. Η εν λόγω δήλωση τοποθετείται πολύ κοντά στον κατάλογο των συστατικών.
Έτσι, θα μπορεί κανείς να δει εάν έχει προστεθεί σκόνη εντόμων στα μπισκότα ή στα δημητριακά του για παράδειγμα. Χαρακτηριστικά, τα επιτρεπόμενα προϊόντα που μπορεί να περιέχουν «απολιπωμένη σκόνη γρύλου», είναι κυρίως ζυμαρικά, αλλά όχι μόνο. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται το πολύσπορο ψωμί και ψωμάκια, κράκερ και κριτσίνια, μπάρες δημητριακών, ξηρά προμείγματα για αρτοσκευάσματα, μπισκότα, σνακ και άλλα, όπως μπορούμε να δούμε στο παραπάνω στιγμιότυπο από τον Κανονισμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Εκτός από τις «γενικές απαιτήσεις υγιεινής των τροφίμων», η παραγωγή και η εμπορία εντόμων ως τροφής στην Ευρώπη διέπεται από τη νομοθεσία για τα νέα τρόφιμα – δηλαδή τον κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 2015/2283. Αυτή η νομοθεσία ισχύει για όλες τις κατηγορίες τροφίμων που «παράγονται με διαδικασία η οποία δεν είχε χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή τροφίμων στην Ένωση πριν από τις 15 Μαΐου 1997» (άρθρο 9), όπως είναι η περίπτωση των εντόμων.
Οι αρχές που διέπουν τον κανονισμό για τα νέα τρόφιμα είναι ότι τα νέα τρόφιμα πρέπει να είναι ασφαλή για τους καταναλωτές, διαφορετικά η έγκρισή τους δεν θα είχε υποβληθεί από την Επιτροπή στα κράτη μέλη. Επίσης, τα προϊόντα πρέπει να φέρουν κατάλληλη σήμανση.
Επομένως, οι παραγωγοί είναι υποχρεωμένοι να γράφουν στην ετικέτα των τροφίμων ότι περιέχει σκόνη οικιακού γρύλου. Δεν είναι αλήθεια ότι οι καταναλωτές θα τρώνε το συγκεκριμένο προϊόν, όπως και άλλα που περιέχουν έντομα, χωρίς να το γνωρίζουν.
Η Επιτροπή δεν προσπαθεί να αντικαταστήσει τα καθιερωμένα τρόφιμα με έντομα
Παράλληλα, σε δημοσιεύματα, κυκλοφορεί ο ισχυρισμός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να αντικαταστήσει καθιερωμένα τρόφιμα με έντομα, ώστε να αντιμετωπίσει την επισιτιστική κρίση που έχει προκύψει στο πλαίσιο της πρόσφατης εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Τα δημοσιεύματα από το pronews.gr, gegonotstomikroskpio.com και periodista.gr, αναφέρουν:
Σημειώνεται ότι πρόσφατα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε ως τροφή των Ευρωπαίων πολιτών την κατανάλωση γρύλων, σκουληκιών και ακριδών προκειμένου να αντέξει την μείωση της γεωργικής παραγωγής που προκάλεσαν οι κυρώσεις της στην Ρωσία!
Αυτό δεν ισχύει. Η Ε.Ε. παραμένει στον μεγαλύτερο βαθμό διατροφικά αυτάρκης και στο πλαίσιο του πολέμου. Η έγκριση κατανάλωσης εντόμων είχε δρομολογηθεί νομικά από το 2018 και το τρίτο έντομο, εγκρίθηκε 2 εβδομάδες πριν από την εισβολή. Έχουμε καταρρίψει το συγκεκριμένο ισχυρισμό σε άρθρο μας, το οποίο μπορείτε να βρείτε εδώ.
Η απολιπωμένη σκόνη από Acheta domesticus δεν είναι το πρώτο τρόφιμο της ίδιας κατηγορίας που λαμβάνει έγκριση για χρήση εντός της Ε.Ε. Στις 12 Νοεμβρίου 2021, εκδόθηκε άδεια κυκλοφορίας για το Locusta migratoria (μεταναστευτική ακρίδα) και στις 8 Φεβρουαρίου 2022 για το Tenebrio molitor (κίτρινο αλευροσκουλήκι), όλα σε κατεψυγμένη, αποξηραμένη και κονιοποιημένη μορφή. Οι άδειες, όπως αυτή για το Acheta domesticus, ισχύουν μόνο για ένα αποκλειστικό προϊόν συγκεκριμένου παραγωγού.
Συμπέρασμα
Επομένως, λαμβάνοντας υπόψιν τα παραπάνω, συμπεραίνουμε ότι ο ισχυρισμός ότι «θα τρώμε έντομα χωρίς να το γνωρίζουμε», με απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και δεν θα είμαστε ενήμεροι για πιθανές αλλεργικές αντιδράσεις σε προϊόντα που περιέχουν έντομα, είναι παραπλανητικός. Στις 3 Ιανουαρίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε μια απόφαση που επιτρέπει τη χρήση μερικώς απολιπωμένης σκόνης Acheta domesticus (οικιακός γρύλος) που παράγεται από τη βιετναμέζικη εταιρεία Cricket One Co. Ltd. Η άδεια αφορά αποκλειστικά και μόνο τη διάθεση του συγκεκριμένου προϊόντος.
Επιπλέον, η έγκριση της Επιτροπής, έγινε ύστερα από γνωμοδότηση της Ευρωπαϊκής Αρχής για την Ασφάλεια των Τροφίμων, η οποία βεβαιώνει ότι το συγκεκριμένο προϊόν είναι ακίνδυνο. Η Αρχή αναφέρει ότι αλλεργικές αντιδράσεις είναι πιθανές σε άτομα που έχουν δυσανεξία στα καρκινοειδή, τα μαλάκια και τα ακάρεα, αλλά όλα αυτά θα επισημαίνονται σαφώς στις συσκευασίες των προϊόντων, σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές απαιτήσεις. Τέλος, ο καθένας μπορεί να αποφασίσει μόνος του αν θα αγοράσει αυτό το τρόφιμο ή όχι. Συμπερασματικά, η κατανάλωση της απολιπωμένης σκόνης από οικιακό γρύλο δεν αποτελεί επιβολή της ΕΕ αλλά ελεύθερη επιλογή του εκάστοτε καταναλωτή.
