Από τα τέλη Μαρτίου του 2023 αναπαράγεται στο διαδίκτυο ένα βίντεο το οποίο υποτίθεται πως δείχνει πολίτες στη Νιγηρία να αγοράζουν νερό χρησιμοποιώντας τις ταυτότητές τους ή, κατά μερικούς χρήστες, κάποιο ψηφιακό νόμισμα. Το βίντεο πλαισιώνεται ως ένα είδος δυστοπίας στο οποίο οι άνθρωποι μπορούν να έχουν πρόσβαση σε ένα τόσο βασικό αγαθό όπως το νερό μόνο μέσα από ψηφιακό έλεγχο. Ωστόσο, ο ισχυρισμός που πλαισιώνει το βίντεο είναι παραπλανητικός, καθώς αυτό ούτε έχει ληφθεί στη Νιγηρία, ούτε δείχνει ανθρώπους να χρησιμοποιούν τις ταυτότητές τους ή κάποιο ψηφιακό νόμισμα για να αγοράσουν νερό.
Το βίντεο που αναπαράγεται:
Παραδείγματα διάδοσης του ισχυρισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:
Τι ισχύει
Απομονώνοντας μερικά στιγμιότυπα από το βίντεο και κάνοντας μια αντίστροφη αναζήτηση εικόνας, συναντάμε το ίδιο βίντεο καθώς και παρόμοιες με αυτό εικόνες αλλά με διαφορετική πλαισίωση. Συγκεκριμένα, συναντάμε το υπό εξέταση βίντεο αναρτημένο στο Facebook ήδη από τον Μάιο του 2020. Στην εν λόγω ανάρτηση διαβάζουμε πως αυτό προέρχεται από το Μαλάουι και δείχνει αυτόματο πωλητή νερού, μέρος του πρότζεκτ eMadzi που στόχο έχει την παροχή νερού είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο. Η πλαισίωση αυτή συνάδει και με τα υπόλοιπα αποτελέσματα της αντίστροφης αναζήτησης που πραγματοποιήσαμε, όπως ένα δημοσίευμα στην ιστοσελίδα της Παγκόσμιας Τράπεζας, που αφορά το πρότζεκτ eMadzi και περιέχει εξαιρετικά παρόμοιες εικόνες με το σκηνικό του αναπαραγόμενου βίντεο.
Πράγματι, εξετάζοντας καλύτερα το μηχάνημα που φαίνεται στο βίντεο, μπορεί κανείς να δει ότι πάνω του αναγράφεται το όνομα του προαναφερθέντος πρότζεκτ (eMadzi), ενώ επίσης το μηχάνημα φέρει το λογότυπο της υπηρεσίας υδροδότησης της πρωτεύουσας του Μαλάουι, Λιλόνγκουε, (Lilongwe Water Board, LWB), καθώς και το λογότυπο της εταιρείας iMoSyS, μιας εταιρείας τεχνολογιών που δραστηριοποιείται στο Μαλάουι.
Εξετάζοντας την ιστοσελίδα της iMoSyS συναντάμε το βίντεο που αναπαράγεται. Συγκεκριμένα το βίντεο βρίσκεται αναρτημένο στη σελίδα όπου περιγράφεται από την εταιρεία το “iTap”, το αυτόματο μηχάνημα πώλησης νερού που βλέπουμε στο βίντεο.
Το βίντεο συνοδεύεται με την περιγραφή:
Το iTap είναι μια αυτόματη μηχανή πώλησης νερού που διανέμει πόσιμο νερό. Μπορεί να εγκατασταθεί σε κοινότητες χαμηλού εισοδήματος ή σε αγροτικές κοινότητες που δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό και πόσιμο νερό.
Το iTap λειτουργεί όπως κάθε κανονικό ΑΤΜ τράπεζας με τη μόνη διαφορά ότι παρέχει νερό αντί για χρήματα.
Τα οφέλη από τη χρήση του iTap είναι:
Εύκολη εγκατάσταση
Τροφοδοτείται πλήρως από ηλιακή ενέργεια
Φιλικό προς το περιβάλλον
100% προστασία του καταναλωτή από την κακοδιαχείριση των κοινοτικών σημείων ύδρευσης
Καμία διακοπή παροχής λόγω μη πληρωμής των λογαριασμών
Εξάλειψη των αβεβαιοτήτων και της ευθύνης για την είσπραξη εσόδων από τους παρόχους υπηρεσιών ύδρευσης
Αυτό το βίντεο δείχνει γυναίκες σε μια αγροτική κοινότητα να έχουν πρόσβαση σε καθαρό, πόσιμο νερό από το iTap.
Συνεργαζόμενη με έναν πάροχο υπηρεσιών ύδρευσης, η iMoSyS κατάφερε να φτάσει ακόμη και σε απομακρυσμένες περιοχές για να εγκαταστήσει τα έξυπνα σημεία πώλησης νερού σε ένα κλάσμα της τιμής των παραδοσιακών περιπτέρων.
Από τότε που αναρτήθηκε για πρώτη φορά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, το βίντεο έχει γίνει viral στο Μαλάουι και όχι μόνο, προκαλώντας πολυάριθμα ερωτήματα σχετικά με την τεχνολογία και τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να υιοθετηθεί σε απομακρυσμένες περιοχές.
Αυτό καταδεικνύει τον ρόλο που διαδραματίζουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην προώθηση και την υιοθέτηση των σύγχρονων τεχνολογιών.
Σε άρθρο κατάρριψης παρόμοιου ισχυρισμού (άνθρωποι αγοράζουν νερό με τις ταυτότητες τους στην Κένυα) που στηριζόταν στο ίδιο βίντεο, το τμήμα ελέγχου γεγονότων του AFP στην Κένυα αναφέρει ότι μια γυναίκα στο βίντεο λέει στην Chichewa, μια τοπική γλώσσα στο Μαλάουι, τα εξής:
“Αυτό είναι μοντέρνο, πρέπει να τηλεφωνήσω στη μητέρα μου και να της το πω”.
Το AFP επικοινώνησε με τον διευθύνοντα σύμβουλο της iMoSyS, Mayamiko Nkoloma, ο οποίος δήλωσε ότι “το βίντεο γυρίστηκε στο Lilongwe το 2020”.
Συνεπώς, όπως προκύπτει από τα παραπάνω, το βίντεο δεν έχει ληφθεί στη Νιγηρία, αλλά στο Μαλάουι.
Πρότζεκτ eMadzi
Σε ό,τι τώρα αφορά το περιστατικό που βλέπουμε στο βίντεο, όπως αναφέραμε και παραπάνω, πρόκειται για μια ομάδα ανθρώπων που αγοράζουν νερό από έναν αυτόματο πωλητή που έχει εγκατασταθεί στο πλαίσιο του πρότζεκτ eMadzi. Όπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα της LWB, το πρότζεκτ eMadzi είναι μια πρωτοβουλία που επιτρέπει στους καταναλωτές να αγοράζουν νερό από κοινά σημεία πώλησης νερού (κιόσκια) οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας χρησιμοποιώντας έξυπνες κάρτες.
Σύμφωνα με μια μελέτη περίπτωσης σχετικά με το πρότζεκτ e-Madzi που δημοσιεύτηκε από την W12+ Blueprint, μια ιστοσελίδα που δημοσιεύει μελέτες περιπτώσεων σχετικά με πρωτοβουλίες αντιμετώπισης προκλήσεων που αφορούν την ασφάλεια του νερού σε τοπικό επίπεδο, το πρότζεκτ eMadzi σχεδιάστηκε για να ενισχύσει την ασφάλεια του νερού σε κοινότητες με χαμηλό εισόδημα, αυξάνοντας την πρόσβαση των κατοίκων της Λιλόνγκουε στο νερό όλες τις ώρες, εξασφαλίζοντας παράλληλα μια χαμηλότερη, σταθερή τιμή για το νερό.
Το σύστημα του eMadzi αποτελείται από τρία βασικά στοιχεία: μια έξυπνη κάρτα (η οποία μπορεί να προπληρωθεί ηλεκτρονικά), μια μονάδα διανομής και ένα σύστημα διαχείρισης νερού. Η κάρτα χρησιμοποιεί τεχνολογία ταυτοποίησης μέσω ραδιοσυχνοτήτων (RFID) που επιτρέπει στους χρήστες να αγγίξουν απλώς την κάρτα στη μονάδα διανομής νερού (που βρίσκεται στο κιόσκι), να επιλέξουν την ποσότητα νερού που επιθυμούν να αγοράσουν και να γεμίσουν τα δοχεία τους. Όλα τα κιόσκια παρακολουθούνται από έναν κεντρικό σύστημα που η iMoSyS δημιούργησε για λογαριασμό του LWB, έτσι ώστε η εταιρεία ύδρευσης να μπορεί να έχει σε πραγματικό χρόνο εικόνα της λειτουργίας των περιπτέρων. Επιπλέον, οι έξυπνες κάρτες έχουν ενσωματωθεί σε εφαρμογές πληρωμής κινητών τηλεφώνων, ώστε οι κάτοικοι της πόλης να μπορούν να προπληρώνουν ηλεκτρονικά τις κάρτες νερού. Σύμφωνα με την προαναφερθείσα μελέτη περίπτωσης, το πρότζεκτ ξεκίνησε να αναπτύσσεται δυναμικά το 2017, όταν μετά από μερικές αποτυχημένες προσπάθειες η iMoSyS ανέλαβε τη δημιουργία του συστήματος. Το 2019 η LWB έδωσε άδεια για την εγκατάσταση των πέντε πρώτων αυτόματων πωλητών σε κιόσκια.
Σύμφωνα και πάλι με την Παγκόσμια Τράπεζα, που μέσω του προγράμματος Lilongwe Water and Sanitation Project χρηματοδότησε το πρότζεκτ eMadzi, η εγκατάσταση των αυτόματων αυτών μηχανημάτων συνέβαλε σημαντικά στη διαχείριση της πανδημίας, καθώς επέτρεψε την αποφυγή του συνωστισμού που προκαλούνταν έως τότε στα κιόσκια τα οποία λειτουργούσαν με πωλητές συγκεκριμένες ώρες της ημέρας, ενώ επίσης, ακριβώς λόγω της απουσίας εργαζομένου σε κάθε κιόσκι και της καλύτερης διαχείρισης του νερού μέσω του αυτόματου συστήματος, το κόστος του νερού μειώθηκε έως και 65%.
Συνεπώς, το πρότζεκτ όχι μόνο επέτρεψε τη διαρκή πρόσβαση των κατοίκων της Λιλόνγκουε σε νερό, αλλά μείωσε και τα χρήματα που έως τότε πλήρωναν για να το αγοράσουν.
Αναζητήσαμε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το τι ισχύει στη Νιγηρία, αλλά δεν καταφέραμε να βρούμε στοιχεία που να υποστηρίζουν τον ισχυρισμό ότι οι κάτοικοι της χώρας υποχρεούνται να αγοράζουν νερό χρησιμοποιώντας τις ταυτότητές τους ή ψηφιακά νομίσματα. Σε αναφορά που καλύπτει το 2021 και στην οποία αναφέρονται τα αποτελέσματα έρευνας σχετικά με το νερό, την αποχέτευση και την υγιεινή στη χώρα δε συναντάμε κάποια αναφορά σε αγορά νερού από αυτοματοποιημένα μηχανήματα με τη χρήση ταυτοτήτων ή ψηφιακών νομισμάτων στο κεφάλαιο όπου αναλύονται οι τρόποι με τους οποίους προμηθεύονται νερό οι πολίτες. Η αναφορά βρίσκεται δημοσιευμένη στην ιστοσελίδα της UNICEF και η έρευνα είναι αποτέλεσμα συνεργασίας του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Υδάτινων Πόρων και της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας της Νιγηρίας με την υποστήριξη της UNICEF, της Παγκόσμιας Τράπεζας, του ΠΟΥ και άλλων οργανισμών.
Σχετικό με τον υπό εξέταση ισχυρισμό ερώτημα έχει αποσταλεί στο υπουργείο Υδάτινων Πόρων της χώρας και εάν λάβουμε κάποια απάντηση θα ενημερώσουμε το άρθρο μας σχετικώς.
Συμπέρασμα
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι ο ισχυρισμός πως στο βίντεο βλέπουμε κατοίκους της Νιγηρίας να αγοράζουν υποχρεωτικά νερό χρησιμοποιώντας τις ταυτότητές τους ή ψηφιακά νομίσματα δεν ευσταθεί. Το βίντεο δεν έχει ληφθεί στη Νιγηρία αλλά στο Μαλάουι, όπου κάτοικοι μπορούν να χρησιμοποιήσουν προπληρωμένες κάρτες για να αγοράσουν νερό από αυτόματους πωλητές. Ο ισχυρισμός που θέλει τους κατοίκους της Νιγηρίας να αγοράζουν νερό με τις ταυτότητές τους ή με ψηφιακά νομίσματα δεν επιβεβαιώνεται.
