Αναρτήσεις που κοινοποιήθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τον Αύγουστο υποστηρίζουν ότι οι πελεκάνοι αυτοτραυματίζονται για να προστατέψουν τους νεοσσούς τους, περιγράφοντας πώς τα πουλιά «μπορούν να τρυπήσουν το στήθος τους μέχρι αίματος για να δώσουν στα μικρά τους το αντίδοτο κατά των δαγκωμάτων των φιδιών». Ο ισχυρισμός αυτός είναι ψευδής. Τέτοια συμπεριφορά δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ σε πελεκάνους στη φύση, δήλωσαν οι ειδικοί στο AFP. Πρόκειται για έναν μύθο αιώνων για τον πελεκάνο, ο οποίος θεωρείται από ορισμένες θρησκείες σύμβολο αυτοθυσίας.
Μια ανάρτηση στο Facebook στην Ελλάδα στις 4 Αυγούστου αποδίδει αυτή τη φανταστική συμπεριφορά στον πελεκάνο, ένα θαλασσοπούλι. Η ανάρτηση διαγράφηκε στις 11 Αυγούστου, αφού ξεπέρασε τις 950 κοινοποιήσεις. Ωστόσο, ο ίδιος χρήστης την αναδημοσίευσε την ίδια μέρα εδώ.
Άλλες αναρτήσεις στα ελληνικά που κοινοποιούν το ίδιο κείμενο έχουν εντοπιστεί εδώ και εδώ.
Το κείμενο, το οποίο είναι παρόμοιο σε όλες τις αναρτήσεις, έχει ως εξής: «Όταν ο πελεκάνος αισθάνεται ότι το νεοσσό του έχει δαγκωθεί από φίδι χτυπά το στήθος του με το ράμφος του μέχρι να αιμορραγήσει και στη συνέχεια αφήνει το μικρό να τραφεί με σταγόνες αίματος του που περιέχουν το αντίδοτο του φιδιού… αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα φίδια αποτελούν μέρος της διατροφής του πελεκάνου και ως εκ τούτου καθίστανται άνοσα στο δηλητήριο…. Ποτέ δε θα σταματήσει να μας εκπλήσσει η φύση!».
Στιγμιότυπο από τις ψευδείς αναρτήσεις στο Facebook. Λήψη εικόνων: 10/08/2023
Παρόμοιες εκδόσεις στα ελληνικά κυκλοφόρησαν επίσης το 2022 και το 2021.
Το ίδιο κείμενο αναρτήθηκε τον Απρίλιο του 2023 στα σερβικά και κυκλοφορεί από το 2021 στα γαλλικά.
Ωστόσο, ο ισχυρισμός αυτός είναι ψευδής. Ειδικοί δήλωσαν στο AFP ότι τέτοια συμπεριφορά δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ στη φύση. Στην πραγματικότητα πρόκειται για έναν μύθο γύρω από τον πελεκάνο, ο οποίος χρησιμοποιείται ως σύμβολο από διάφορες θρησκείες. Η μεταφορά του αυτοθυσιαζόμενου πελεκάνου εμφανίζεται σε έργα του Σαίξπηρ και σε αγγλικές ταπισερί τουλάχιστον από τον 13ο αιώνα (αρχειοθετημένο εδώ).
«Μια ανύπαρκτη συμπεριφορά»: εμπειρογνώμονες
Παρά τον μακροχρόνιο ρόλο του στη δυτική πολιτιστική και θρησκευτική παράδοση, η Ρούλα Τρίγκου, συντονίστρια προγραμμάτων ευαισθητοποίησης του κοινού στην Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, δήλωσε στο AFP ότι το κείμενο στο Facebook ήταν «πλήρης επιστημονική φαντασία» σε τηλεφωνική επικοινωνία στις 10 Αυγούστου 2023.
«Αυτό που περιγράφει αυτό το κείμενο δεν είναι αλήθεια, οι πελεκάνοι δεν συμπεριφέρονται έτσι στην Ελλάδα ή οπουδήποτε αλλού», δήλωσε η ίδια.
Η κ. Τρίγκου εξήγησε ότι οι πελεκάνοι, ως θαλασσοπούλια, σπάνια έρχονται σε επαφή με οποιοδήποτε είδος φιδιού, καθώς φωλιάζουν στις ακτές, κοντά στη θάλασσα.
«Αφενός, τα φίδια δεν αποτελούν μέρος της διατροφής του πελεκάνου, καθώς τρέφεται κυρίως με ψάρια, και αφετέρου, δεν έρχεται σε επαφή με δηλητηριώδη φίδια, τουλάχιστον όχι στην Ελλάδα».
Επιπλέον, εξήγησε ότι ο πελεκάνος έχει εξελιχθεί ώστε να προστατεύεται ανάλογα με το θαλάσσιο περιβάλλον του, το οποίο δεν περιλαμβάνει φίδια.
«Για τα αρπακτικά πουλιά, είναι διαφορετικά, επειδή το φίδι είναι μέρος του περιβάλλοντος και της διατροφής τους και έχουν αναπτύξει άμυνες ενάντια στο δάγκωμα του φιδιού», είπε.
Ένας ψαράς ταΐζει έναν πελεκάνο στο λιμάνι της Κω στις 16 Ιουλίου 2023. – ARIS MESSINIS / AFP
Σε τηλεφωνική συνέντευξη που παραχώρησε στο AFP στις 11 Αυγούστου 2023, ο Ζαν-Ζακ Λεσουέρ, ιδρυτής του Αττικού Ζωολογικού Πάρκου στην Αθήνα, συμφώνησε ότι το κείμενο περιγράφει «ανύπαρκτη συμπεριφορά».
«Είναι σχεδόν αδύνατο να δαγκωθεί ένας πελεκάνος από δηλητηριώδες φίδι στην Ελλάδα, καθώς δεν έχει δηλητηριώδη φίδια στη θάλασσα και οι πελεκάνοι φωλιάζουν στις ακτές κοντά στη θάλασσα».
Ο κ. Λεσουέρ επεσήμανε ότι το μοναδικό δηλητηριώδες φίδι της Ελλάδας, ένα είδος οχιάς, επίσης δεν ζει στις ακτές και «δεν συναντά ποτέ πελεκάνους». Επιπλέον, ανέφερε ότι το συγκεκριμένο κείμενο ήταν μόνο ένας «μύθος, αποτέλεσμα λαϊκών πεποιθήσεων».
Σε ηλεκτρονικό μήνυμα που έστειλε στις 14 Αυγούστου στο AFP, η Κέλι Σουίφτ, μεταδιδακτορική ερευνήτρια και διδάκτωρ οικολογίας των πτηνών στο Εργαστήριο Ποσοτικής Οικολογίας του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον, έγραψε ότι ο μύθος της αυτοθυσίας των πελεκάνων για τα μικρά τους «δεν είναι αληθινός».
«Οι πελεκάνοι δεν έχουν αντίδοτο στο αίμα τους και δεν τρυπάνε το στήθος τους για να ταΐσουν ή να θεραπεύσουν τα μικρά τους».
Ο Σουίφτ εξήγησε ότι πρόκειται για έναν μύθο που φαίνεται να έχει προκύψει από έναν κοινό ευρωπαϊκό μύθο του 7ου αιώνα, σύμφωνα με τον οποίο οι μητέρες πελεκάνων αιμορραγούν για να αναστήσουν τους νεκρούς απογόνους τους. Αυτός ο μύθος υιοθετήθηκε αργότερα για να πει ότι οι μητέρες πελεκάνων «αιμορραγούν για να ταΐσουν τους απογόνους τους».
«Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι πελεκάνοι χρησιμοποιούνται συχνά ως σύμβολα αυτοθυσίας στις χριστιανικές εικόνες», πρόσθεσε.
Ο πελεκάνος, ένα συμβολικό πουλί
Η μυθική ιστορία του πελεκάνου αναφέρεται σε ένα μεσαιωνικό χειρόγραφο που έχει αρχειοθετηθεί στο διαδίκτυο από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο, το οποίο εξηγεί τους συμβολισμούς γύρω από διάφορα ζώα της εποχής. Περιγράφει «τον πελεκάνο, αφοσιωμένο στα παιδιά του, που τσιμπάει το στήθος του για να τα αναζωογονήσει με το αίμα του».
Δεν μπόρεσε να βρεθεί καμία τρέχουσα, επιστημονική αναφορά στο διαδίκτυο που να περιγράφει μια τέτοια συμπεριφορά ή ακόμη και ότι οι πελεκάνοι είναι ανθεκτικοί στο δηλητήριο του φιδιού.
Μια προηγμένη διαδικτυακή αναζήτηση κατέληξε σε μια παρόμοια ιστορία, η οποία αναφέρεται σε έναν ιστότοπο αφιερωμένο στην κουλτούρα του ποταμού Δούναβη, στα γαλλικά, και γράφει: «Ο μύθος λέει ότι ο εχθρός του πελεκάνου, το φίδι, σκοτώνει τους νεοσσούς με το δηλητήριό του. Το πουλί τότε πετάει πάνω από ένα σύννεφο και το πλημμυρίζει με το αίμα του, ώστε το υγρό, που πέφτει με τη βροχή στα νεαρά πουλιά, να τα αναστήσει».
Μια παρόμοια ιστορία μπορεί να βρεθεί σε ένα βιβλίο του 1584 του Γάλλου βοτανολόγου Ζοφρουά Λινοσιέ, «Histoire des plantes» (Ιστορία των φυτών), στο οποίο υπάρχει ένα σχέδιο ενός πελεκάνου που τρυπά το στήθος του, με σταγόνες αίματος να πέφτουν στα μικρά του. Γράφει στα γαλλικά ότι «ο πελεκάνος αγαπάει τόσο πολύ τα μικρά του, που όταν το φίδι έχει σκοτώσει τα μικρά του, τρυπάει τα πλευρά του ώστε να βγαίνει αίμα και το αίμα του να τους δίνει ξανά ζωή».
Ο πελεκάνος είναι επίσης ένα συμβολικό πτηνό στη χριστιανική θρησκεία. Σε άρθρο που δημοσιεύθηκε από το Κέντρο Πόρων Καθολικής Εκπαίδευσης (CERC), εξηγείται ότι ο συμβολισμός της μητέρας πελεκάνου που ταΐζει τα μικρά της έχει τις ρίζες του «σε έναν αρχαίο μύθο που προηγήθηκε του χριστιανισμού».
Το άρθρο συνεχίζει λέγοντας ότι «μπορεί κανείς εύκολα να καταλάβει γιατί οι πρώτοι χριστιανοί τον προσάρμοσαν για να συμβολίζει», τον Ιησού Χριστό, με τον πελεκάνο να συμβολίζει τον Ιησού ως Λυτρωτή.
Τέλος, σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε από το Durham World Heritage Site, την αγγλική πόλη και το πανεπιστήμιο που αποτέλεσαν επίκεντρο θρησκευτικής μελέτης για πάνω από 1.000 χρόνια, γράφεται ότι η πεποίθηση ότι ο πελεκάνος «θυσιάζεται» για τα μικρά του οφείλεται στο κόκκινο ράμφος του πελεκάνου και τα πολύ λευκά φτερά του, «και επειδή πουλιά με μακρύ ράμφος, όπως ο πελεκάνος, βρίσκονται συχνά όρθια με το ράμφος τους να ακουμπά στο στήθος τους. Επιπλέον, ο σάκος του Δαλματίας (αργυροπελεκάνου) γίνεται κόκκινος κατά τη διάρκεια της αναπαραγωγικής περιόδου».
Ο πελεκάνος της Δαλματίας (αργυροπελεκάνος), που μπορεί να βρεθεί, για παράδειγμα, στο νησί της Λέσβου, είναι το μεγαλύτερο είδος πελεκάνου στον κόσμο.
Το AFP έχει στο παρελθόν επαληθεύσει ισχυρισμούς για τους πελεκάνους, όπως ότι μπορούν να δροσίζονται σπρώχνοντας αγκάθια από το στόμα τους.
© AGENCE FRANCE-PRESSE | 2024 | Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Οποιαδήποτε χρήση του περιεχομένου του AFP σε αυτόν τον ιστότοπο υπόκειται στους όρους χρήσης που διατίθενται στη διεύθυνση CGU. Με την πρόσβαση και/ή τη χρήση οποιουδήποτε περιεχομένου του AFP που διατίθεται σε αυτόν τον ιστότοπο, συμφωνείτε να δεσμεύεστε από τους προαναφερθέντες όρους χρήσης. Οποιαδήποτε χρήση του περιεχομένου του AFP γίνεται με δική σας αποκλειστική και πλήρη ευθύνη.
Αρχικά δημοσιεύτηκε εδώ.
