Οι ειδικοί και οι υγειονομικές αρχές συμφωνούν ότι τα εμβόλια για την COVID-19 έχουν σώσει ζωές σε όλο τον κόσμο. Ωστόσο, στις αρχές Ιουνίου 2024, δημοσιεύματα σε μέσα ενημέρωσης και μέσα κοινωνικής δικτύωσης σε πολλές γλώσσες παρερμήνευσαν μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό με κριτές BMJ Public Health, υποστηρίζοντας ψευδώς ότι αποδεικνύει πως τα εμβόλια αύξησαν τη θνησιμότητα. Αν και η ίδια η μελέτη πυροδότησε διαμάχες και κριτική από ορισμένους ειδικούς, ωθώντας το BMJ να διερευνήσει «την ποιότητα της έρευνας και των μηνυμάτων», το έγγραφο δεν περιέχει κανέναν τέτοιο ισχυρισμό ούτε στην περίληψη ούτε στην πλήρη έκδοση. Ο εκδότης το διέψευσε επίσης σε δήλωσή του, ενώ ειδικοί που ρωτήθηκαν από το AFP εξήγησαν γιατί δεν μπορεί να εξαχθεί ένα τέτοιο συμπέρασμα από τη μελέτη.
«The Τelegraph: Τα εμβόλια κατά του Covid έχουν συμβάλλει στην αύξηση των θανάτων – Τελειώνει το παραμύθι των «ψεκασμένων» – Καταιγισμός αποδείξεων για τις παρενέργειες των δηλητηρίων», γράφει ο τίτλος αυτού του άρθρου από τις 5 Ιουνίου 2024, παραθέτοντας μια ολλανδική μελέτη.
Ανέφερε ως πηγή τη βρετανική εφημερίδα The Telegraph, η οποία ανήρτησε τον ίδιο ισχυρισμό στα αγγλικά, όπως και η New York Post η οποία αργότερα ενημέρωσε την ιστορία της για την έρευνα. «Μια προηγούμενη έκδοση αυτού του άρθρου δεν εκφράζει ότι η μελέτη δεν ανέλυσε τον αντίκτυπο του εμβολιασμού ούτε καθιέρωσε σύνδεση μεταξύ της θνησιμότητας και της κατάστασης εμβολιασμού», αναφέρει το σημείωμα του εκδότη στο τέλος της ιστορίας (αρχειοθετημένο).
Ο ισχυρισμός κοινοποιήθηκε και στα ελληνικά στο Facebook (εδώ και εδώ) και σε άλλους ελληνικούς ιστότοπους (εδώ και εδώ). Κυκλοφόρησε και σε άλλες γλώσσες, όπως τα γερμανικά, τα βουλγαρικά, τα σλοβακικά και τα φινλανδικά.
Όλες οι αναρτήσεις παραθέτουν μια μελέτη που δημοσιεύτηκε στο διαδίκτυο από το επιστημονικό περιοδικό με κριτές BMJ Public Health στις 3 Ιουνίου 2024, με τίτλο «Υπερβάλλουσα θνησιμότητα σε χώρες του Δυτικού Κόσμου από την πανδημία COVID-19: “Ο κόσμος μας στα δεδομένα” εκτιμήσεις από τον Ιανουάριο 2020 έως τον Δεκέμβριο 2022». Το BMJ Public Health είναι μέρος της ίδιας ομάδας εκδόσεων με το BMJ — παλαιότερα ονομαζόταν British Medical Journal, σύμφωνα με τον ιστότοπό του (αρχειοθετημένος εδώ).
Οι συγγραφείς της μελέτης είναι τρεις ειδικοί στην παιδιατρική ογκολογία από δύο ολλανδικά νοσοκομεία και ένας «ανεξάρτητος ερευνητής από το Άμστερνταμ» (αρχειοθετημένο). Εδώ είναι η διαδικτυακή έκδοση της έρευνας (αρχειοθετημένη).
Ωστόσο, το έγγραφο των 12 σελίδων δεν κάνει κάποιον τέτοιο ισχυρισμό.
Τι λέει η μελέτη για την αυξημένη θνησιμότητα και την πανδημία COVID-19
Σύμφωνα με την περίληψή της, η έρευνα χρησιμοποιεί δεδομένα από το «Our World in Data» για να αξιολογήσει την υπερβάλλουσα θνησιμότητα «ως μια απόκλιση μεταξύ του αναφερόμενου αριθμού θανάτων σε μια χώρα κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης εβδομάδας ή μήνα το 2020 έως το 2022 και του αναμενόμενου αριθμού θανάτων στο μια χώρα για εκείνη την περίοδο υπό κανονικές συνθήκες».
«Η υπερβάλλουσα θνησιμότητα παραμένει υψηλή στον Δυτικό Κόσμο για τρία διαδοχικά έτη, παρά την εφαρμογή των μέτρων περιορισμού και των εμβολίων για την COVID-19», ξεκινά η ενότητα των συμπερασμάτων. «Αυτό εγείρει σοβαρές ανησυχίες. Οι κυβερνητικοί ηγέτες και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να διερευνήσουν διεξοδικά τις υποκείμενες αιτίες της επίμονης αυξημένης θνησιμότητας», αναφέρεται στο συμπέρασμα της έρευνας.
Το έγγραφο σχολιάζει διάφορα ύποπτα ανεπιθύμητα συμβάντα των εμβολίων κατά της COVID-19 στην Εισαγωγή και στα μέρη της Συζήτησης.
«Οι κυβερνήσεις μπορεί να μην είναι σε θέση να δημοσιοποιήσουν τα δεδομένα θανάτου τους με λεπτομερή διαστρωμάτωση κατά αιτία, αν και αυτές οι πληροφορίες θα μπορούσαν να βοηθήσουν να υποδείξουν εάν η λοίμωξη από COVID-19, οι έμμεσες επιπτώσεις των μέτρων περιορισμού, τα εμβόλια COVID-19 ή άλλοι παράγοντες που παραβλέπονται διαδραματίζουν βασικό ρόλο», αναφέρει το έγγραφο στην όγδοη σελίδα του.
Ωστόσο, δεν υπάρχει άμεσο συμπέρασμα σχετικά με τη σχέση μεταξύ του εμβολιασμού και της υπερβάλλουσας θνησιμότητας, όπως υποστηρίζεται σε παραπλανητικές αναρτήσεις.
Ο εκδότης και ειδικοί αρνούνται τους ισχυρισμούς
Στις 6 Ιουνίου 2024, το BMJ δημοσίευσε μια δήλωση στο X λέγοντας ότι η έρευνα παρουσιάστηκε λανθασμένα (αρχειοθετημένο): «Διάφορα ειδησεογραφικά μέσα ισχυρίστηκαν ότι αυτή η έρευνα υποδηλώνει μια άμεση αιτιώδη σύνδεση μεταξύ του εμβολιασμού κατά της COVID-19 και της θνησιμότητας. Αυτή η μελέτη δεν αποδεικνύει καμία τέτοια σχέση».
«Αν και οι ερευνητές αναγνωρίζουν ότι αναφέρονται παρενέργειες μετά τον εμβολιασμό, η έρευνα δεν υποστηρίζει τον ισχυρισμό ότι τα εμβόλια είναι ένας σημαντικός παράγοντας που συμβάλλει στην αύξηση των θανάτων από την έναρξη της πανδημίας. Τα εμβόλια έχουν, στην πραγματικότητα, συμβάλει καθοριστικά στη μείωση των σοβαρών ασθενειών και των θανάτων που σχετίζονται με τη λοίμωξη της COVID-19», αναφέρεται στην ανακοίνωση του BMJ.
Μετά από ορισμένες έντονες αντιδράσεις για τη μελέτη, το BMJ στις 13 Ιουνίου 2024 δήλωσε ότι «διερευνά την ποιότητα της έρευνας και το μήνυμα» της δημοσίευσης.
Αφού η μελέτη προκάλεσε θυελλώδεις αντιδράσεις, το BMJ Public Health δημοσίευσε επίσης τη λεγόμενη «έκφραση ανησυχίας» σχετικά με το άρθρο, δηλώνοντας ότι «η ομάδα ακεραιότητας και οι συντάκτες διερευνούν θέματα σχετικά με την ποιότητα της αναφοράς σε αυτή την εργασία» (αρχειοθετημένο).
«Οι αναγνώστες θα πρέπει επίσης να προειδοποιούνται για παρερμηνείες και παρεξηγήσεις σχετικά με τη δουλειά. Υπήρξαν ισχυρισμοί ότι η εργασία υποδηλώνει άμεση αιτιώδη σχέση μεταξύ του εμβολιασμού κατά της COVID-19 και της θνησιμότητας. Η μελέτη αυτή δεν διαπιστώνει καμία τέτοια σχέση», αναφέρεται στην ανακοίνωση.
«Ο συγκεκριμένος ισχυρισμός που προσπαθεί να ρίξει το βάρος των θανάτων ειδικά στα εμβόλια είναι υπερβολικός και δεν διατυπώνεται από τους συγγραφείς του άρθρου του BMJ, απ’ όσο μπορώ να δω», δήλωσε στο AFP ο Ιωάννης Π.Α. Ιωαννίδης, καθηγητής Ιατρικής στο Κέντρο Ερευνών Πρόληψης και Επιδημιολογίας και Υγείας του Πληθυσμού του Στάνφορντ, σε μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στις 13 Ιουνίου 2024.
«Νομίζω ότι συνολικά τα εμβόλια έσωσαν πολλές ζωές στο ισοζύγιο: όχι τόσες όσες ισχυρίζονται ορισμένοι, προσπαθώντας να περιγράψουν μια τέλεια ιστορία γύρω από αυτά, αλλά σίγουρα δεν νομίζω ότι σκότωσαν περισσότερους ανθρώπους από όσους έσωσαν!», πρόσθεσε.
Το Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Παίδων της Ουτρέχτης παίρνει απόσταση απο τη μελέτη
Στις 11 Ιουνίου 2024, το Κέντρο Παιδιατρικής Ογκολογίας Princess Máxima, με έδρα την Ουτρέχτη, το οποίο αναφέρεται ως ο φορέας των τριών εκ των τεσσάρων συγγραφέων της μελέτης, δημοσίευσε επίσης μια δήλωση στην οποία αναφέρει ότι αποστασιοποιήθηκε από το έγγραφο (αρχειοθετημένο).
«Έχουν προκύψει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τη δημοσίευση», ανέφερε το Κέντρο. «Το Κέντρο Princess Máxima λυπάται βαθύτατα που αυτή η δημοσίευση μπορεί να δώσει την εντύπωση ότι αμφισβητείται η σημασία των εμβολιασμών».
Σύμφωνα με τη δήλωση, η αρχική ιδέα της μελέτης «ήταν να εξετάσει την επίδραση των μέτρων για την COVID, μεταξύ άλλων, στο ποσοστό θνησιμότητας των παιδιών με καρκίνο σε χώρες χαμηλού εισοδήματος». Ωστόσο, «κατά τη διάρκεια της μελέτης, η εστίαση μετατοπίστηκε και εκτράπηκε προς μια κατεύθυνση που πιστεύαμε ότι ήταν πολύ μακριά από την ειδικότητά μας: την παιδιατρική ογκολογία. Δεν είμαστε ειδικοί στην επιδημιολογία, ούτε θέλουμε να δώσουμε αυτή την εντύπωση».
«Η μελέτη δεν καταδεικνύει σε καμία περίπτωση σχέση μεταξύ των εμβολιασμών και της υπερβάλλουσας θνησιμότητας· αυτό δεν είναι ρητά το εύρημα των ερευνητών. Ως εκ τούτου, λυπούμαστε που δημιουργήθηκε αυτή η εντύπωση», ανέφερε η δήλωση.
Το έγγραφο υποστηρίζει ότι το «Ίδρυμα Παγκόσμιος Παιδικός Καρκίνος NL υποστήριξε τη μελέτη». Ωστόσο, στις 12 Ιουνίου 2024, η διεθνής φιλανθρωπική οργάνωση Παγκόσμιος Παιδικός Καρκίνος δημοσίευσε μια δήλωση λέγοντας ότι έχουν «αναφερθεί λανθασμένα ως χορηγοί σε αυτήν την έκδοση».
«Χάρη στους αφοσιωμένους δωρητές του Παγκόσμιου Παιδικού Καρκίνου – Ολλανδία, ο Παγκόσμιος Παιδικός Καρκίνος μπορεί να χρηματοδοτήσει προγράμματα και έργα που μεταφέρουν γνώσεις και δεξιότητες σε νοσοκομεία σε χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Η ομάδα προβολής του Κέντρου Princess Máxima υλοποιεί αυτά τα προγράμματα και έργα», αναφέρεται στην ανακοίνωση.
Κριτική της μελέτης
Η μελέτη, αφού δημοσιεύτηκε, έλαβε κριτική στο διαδίκτυο, για παράδειγμα σε αυτό το thread στο X (αρχειοθετημένο) ή σε αυτό (αρχειοθετημένο) από τον Τζέφρι Σ. Μόρρις, καθηγητή Δημόσιας Υγείας και Προληπτικής Ιατρικής και Διευθυντή του Τμήματος Βιοστατιστικής στη Σχολή Ιατρικής Πέρελμαν, στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια.
«Αυτό το έγγραφο δεν παρέχει καμία απολύτως απόδειξη ότι τα εμβόλια για την COVID-19 έχουν αυξήσει τη θνησιμότητα», είπε ο Μόρρις στο AFP σε ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου που ελήφθη στις 13 Ιουνίου 2024.
«Το μόνο που κάνουν είναι να δείχνουν ότι οι υπερβολικοί θάνατοι δεν σταμάτησαν το 2020 αλλά συνεχίστηκαν το 2021-2022 “παρά τα μέτρα περιορισμού και τα εμβόλια” και [οι ερευνητές, επιμ.] καταλήγουν στο συμπέρασμα “Αυτό εγείρει σοβαρές ανησυχίες. Οι κυβερνητικοί ηγέτες και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να διερευνήσουν ενδελεχώς τις υποκείμενες αιτίες της επίμονης υπερβάλλουσας θνησιμότητας», είπε ο καθηγητής Μόρρις.
«Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, δεν παρέχουν καμία άμεση απόδειξη ότι τα εμβόλια προκάλεσαν υπερβολικούς θανάτους, πόσο μάλλον ότι ήταν ο κύριος παράγοντας. Απλώς αναφέρουν ότι οι υπερβολικοί θάνατοι θα μπορούσαν να εξηγηθούν από έναν συνδυασμό COVID, μέτρων περιορισμού και εμβολίων και στη συνέχεια γράφουν μια περιορισμένη ανασκόπηση βασισμένη σε αφηγήσεις, εικάζοντας τρόπους ότι τα μέτρα περιορισμού και τα εμβόλια θα μπορούσαν κατ’ αρχήν να οδηγήσουν σε υπερβολικούς θανάτους, αλλά δεν παρέχουν κανένα αποδεικτικό στοιχείο για κανέναν από αυτούς, ενώ υποβαθμίστηκε ο ρόλος της COVID που αποδεικνύεται από πολλές άλλες δημοσιεύσεις και ακόμη και από τα δικά τους δεδομένα ως κύριος επεξηγηματικός παράγοντας», είπε ο Μόρρις.
«Κοίταξα το έγγραφο του BMJ Public Health και, συνολικά, νομίζω ότι είναι μια αξιοπρεπώς εκπονημένη ανάλυση. Έχουμε δημοσιεύσει εκτιμήσεις υπερβολικών θανάτων για το 2020-2023 στο PNAS και φαίνεται να ακολουθούν σε γενικές γραμμές ό,τι βρίσκει το έγγραφο του BMJ», είπε ο καθηγητής Ιωαννίδης στο AFP.
Τα Πρακτικά της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών (PNAS) είναι ένα επιστημονικό περιοδικό με κριτές της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών των ΗΠΑ (NAS). Το έγγραφο που αναφέρει ονομάζεται «Μεταβλητότητα σε υπερβολικούς θανάτους μεταξύ χωρών με διαφορετική ευπάθεια κατά την περίοδο 2020–2023» και δημοσιεύτηκε τον Νοέμβριο του 2023 (αρχειοθετημένο).
Το έγγραφο διέκρινε σε γενικές γραμμές δύο ομάδες χωρών — αυτές με υψηλό εισόδημα, όχι μεγάλη φτώχεια και χωρίς μεγάλες εισοδηματικές ανισότητες, όπου καταγράφηκαν ελάχιστοι ή καθόλου υπερβολικοί θάνατοι (ή ακόμη και με έλλειμμα θανάτου) κατά την περίοδο 2020-2023 και η άλλη ομάδα ήταν χώρες με όχι πολύ υψηλό εισόδημα ή σημαντικό ποσοστό ατόμων σε φτώχεια ή σημαντική εισοδηματική ανισότητα, όπου υπήρχαν «πολύ σημαντικοί υπερβολικοί θάνατοι κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου».
«Νομίζω ότι αυτό που βλέπουμε εδώ είναι το σύνθετο πλεονέκτημα (ή μειονέκτημα) ενός συστήματος υγείας που μπορεί να έχει (ή να μην έχει) πόρους, να είναι λειτουργικό και να προστατεύει όσους έχουν ανάγκη. Οι ευάλωτες χώρες και τα συστήματα υγείας τους (αυτό περιλαμβάνει κυρίως τις ΗΠΑ) εκτροχιάστηκαν από την πανδημία και/ή τα μέτρα της πανδημίας» εξήγησε ο καθηγητής Ιωαννίδης.
«Νομίζω ότι η πρόκληση έγκειται στην ερμηνεία των υπερβολικών θανάτων. Το έγγραφο του BMJ δίνει μια συνολική ισορροπημένη συζήτηση πολλών πιθανών παραγόντων που συνέβαλαν που είναι πολύ δύσκολο ή ακόμα και αδύνατο να διαχωριστούν ως προς τη σχετική συμβολή τους με αυτά τα είδη δεδομένων. Πολλοί από τους παράγοντες που συμβάλλουν τείνουν να συνυπάρχουν, δυσκολεύοντας ακόμη περισσότερο τον διαχωρισμό τους», πρόσθεσε.
Στην Ελλάδα, σχεδόν το 74% του πληθυσμού έχει εμβολιαστεί πλήρως, σύμφωνα με αυτό το γράφημα με τίτλο «Μερίδιο ανθρώπων που ολοκλήρωσαν το αρχικό πρωτόκολλο εμβολιασμού κατά της COVID-19» από το «Ο κόσμος μας σε δεδομένα».
Σύμφωνα με κοινή μελέτη του 2021 (αρχειοθετημένη εδώ) από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) σε 33 χώρες, περίπου το 51% των θανάτων από COVID αποφεύχθηκε στην Ελλάδα μεταξύ ατόμων άνω των 60 ετών χάρη στα εμβόλια. Η μελέτη κάλυψε την περίοδο από τον Δεκέμβριο του 2020 έως τον Νοέμβριο του 2021.
Στη χώρα, μέχρι τον Δεκέμβριο του 2023 καταγράφηκαν 38.009 επιβεβαιωμένοι θάνατοι λόγω COVID-19, σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (αρχειοθετημένα εδώ).
Το AFP προσπάθησε να επικοινωνήσει με τον ερευνητή του οποίου η ηλεκτρονική διεύθυνση σημειώθηκε στο έγγραφο, αλλά δεν έλαβε απάντηση μέχρι τη στιγμή που δημοσιεύτηκε αυτό το άρθρο.
Μπορείτε να βρείτε περισσότερα άρθρα επαλήθευσης σχετικά με την παραπληροφόρηση για την COVID-19 εδώ στα ελληνικά και εδώ στα αγγλικά.
Μέλος του ιατρικού προσωπικού προετοιμάζει μια δόση εμβολίου Covid-19 σε ένα προσωρινό κέντρο εμβολιασμού στο Παρίσι στις 27 Νοεμβρίου 2021. – STEPHANE DE SAKUTIN / AFP
COVID-19, Έλεγχος γεγονότων, Υγεία
© AGENCE FRANCE-PRESSE | 2024 | Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Οποιαδήποτε χρήση του περιεχομένου του AFP σε αυτόν τον ιστότοπο υπόκειται στους όρους χρήσης που διατίθενται στη διεύθυνση CGU. Με την πρόσβαση και/ή τη χρήση οποιουδήποτε περιεχομένου του AFP που διατίθεται σε αυτόν τον ιστότοπο, συμφωνείτε να δεσμεύεστε από τους προαναφερθέντες όρους χρήσης. Οποιαδήποτε χρήση του περιεχομένου του AFP γίνεται με δική σας αποκλειστική και πλήρη ευθύνη.
Αρχικά δημοσιεύτηκε εδώ.
