Η απόπειρα δολοφονίας του Ντόναλντ Τραμπ προκάλεσε κύμα παραπληροφόρησης και αβάσιμων θεωριών

Μετά την απόπειρα δολοφονίας του Ντόναλντ Τραμπ σε προεκλογική συγκέντρωση στην Πενσυλβάνια στις 13 Ιουλίου, χρήστες του διαδικτύου άρχισαν να κοινοποιούν παραπλανητικό περιεχόμενο σχετικά με το γεγονός, όπως μια παραποιημένη φωτογραφία που δείχνει τους αξιωματικούς ασφαλείας του να χαμογελούν καθώς συνόδευαν τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ από την εξέδρα, μια υποτιθέμενη τρύπα από σφαίρα στο σακάκι του και ψευδείς ισχυρισμούς για την ταυτότητα του φερόμενου ως δράστη. Το AFP έχει επαληθεύσει αυτούς τους διαφορετικούς ισχυρισμούς.

Μετά την απόπειρα δολοφονίας του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος τραυματίστηκε στο αυτί στις 13 Ιουλίου στο Μπάτλερ της Πενσυλβάνια, πολλές ψευδείς ή παραπλανητικές εικόνες και ισχυρισμοί για το γεγονός αυτό άρχισαν να κυκλοφορούν στα κοινωνικά δίκτυα.

Ενώ το FBI αναγνώρισε ως δράστη τον Τόμας Μάθιου Κρουκς, «20 ετών, από το Μπέθελ Παρκ, Πενσυλβάνια», σύμφωνα με δήλωση του FBI (αρχειοθετημένη εδώ) τα κίνητρά του παρέμειναν άγνωστα έως τις 16 Ιουλίου 2024. Αλλά το FBI επιβεβαίωσε ότι ο πυροβολισμός ήταν όντως «απόπειρα δολοφονίας».

Ο ένοπλος και ένας συμμετέχων στη συγκέντρωση σκοτώθηκαν και άλλοι δύο θεατές τραυματίστηκαν σοβαρά, όλοι ενήλικοι άνδρες, σύμφωνα με την αστυνομία.

Από τα πρώτα λεπτά μετά την απόπειρα δολοφονίας, πολλαπλές φήμες, εικόνες εκτός πλαισίου και θεωρίες συνωμοσίας σάρωσαν το διαδίκτυο. Το AFP έχει επαληθεύσει αρκετές από αυτές.

Τρύπα από σφαίρα στο σακάκι του Ντόναλντ Τραμπ;

«Σύμφωνα με αυτή τη φωτογραφία, το αλεξίσφαιρο γιλέκο έσωσε τον Τράμπ από μοιραίο χτύπημα στο στήθος», αναφέρει αυτή η ανάρτηση που κοινοποιήθηκε στις 14 Ιουλίου 2024 στο Instagram, παρουσιάζοντας ως υποτιθέμενη απόδειξη μια φωτογραφία χαμηλής ανάλυσης, που δείχνει, με κίτρινο κύκλο, αυτό που φαίνεται να είναι μια τρύπα από σφαίρα στο σακάκι του Ρεπουμπλικανού υποψηφίου.

Αυτή η εικόνα κοινοποιήθηκε επίσης με παρόμοια λεζάντα στα αγγλικά («Όταν πυροβολήθηκε ο Τραμπ φαίνεται ότι οι σφαίρες τρύπησαν το κοστούμι του») στο Χ.

Ωστόσο, δεν δείχνει μια σφαίρα στο σακάκι του Τραμπ. Όπως φαίνεται στην αρχική, υψηλής ανάλυσης φωτογραφία που τραβήχτηκε από τον Έβαν Βούτσι του Associated Press (αρχειοθετημένος σύνδεσμος), η υποτιθέμενη τρύπα είναι στην πραγματικότητα η τσάκιση από το σακάκι της πράκτορος των «Μυστικών Υπηρεσιών» (η αρμόδια αμερικανική κυβερνητική υπηρεσία για την προστασία των υψηλότερων στελεχών του κράτους) που προστατεύει τον Ντόναλντ Τραμπ καθώς τον απομακρύνει από την εξέδρα.

Επιπλέον, σε μια άλλη φωτογραφία του Έβαν Βούτσι (αρχειοθετημένος σύνδεσμος) που τραβήχτηκε μετά την απόπειρα δολοφονίας και έχει κάνει τον γύρο του κόσμου, μπορούμε να δούμε ότι το σακάκι του Ντόναλντ Τραμπ δεν έχει καμία τρύπα από σφαίρα.

Ενώ πράγματι εκτοξεύτηκαν αρκετές σφαίρες από τον φερόμενο ως δράστη Τόμας Μάθιου Κρουκς, με βάση τα στοιχεία που είναι γνωστά σε αυτό το στάδιο, όλα δείχνουν ότι μόνο η σφαίρα που τραυμάτισε τον Ντόναλντ Τραμπ στο αυτί τον χτύπησε, όπως ανέφερε ο ίδιος σε μήνυμα που δημοσιεύτηκε στην πλατφόρμα Truth Social (αρχειοθετημένος σύνδεσμος) στις 14 Ιουλίου: «Με πυροβόλησαν με σφαίρα που τρύπησε το πάνω μέρος του δεξιού μου αυτιού».

Όλοι οι πράκτορες των «Μυστικών Υπηρεσιών» χαμογελούν;

Ανάμεσα στις θεωρίες και τις φήμες που κοινοποιούνται ευρέως στα κοινωνικά δίκτυα, υπάρχουν επίσης πολλές νύξεις για συνωμοσία προκειμένου να μοιάζει με ψεύτικη απόπειρα δολοφονίας, η οποία θα είχε πραγματοποιηθεί με τη βοήθεια μελών των «Μυστικών Υπηρεσιών» που ήταν παρόντες στη συγκέντρωση του Ντόναλντ Τραμπ.

Σε αυτό το πλαίσιο, μια παραποιημένη φωτογραφία που δείχνει χαμογελαστούς πράκτορες των «Μυστικών Υπηρεσιών» να περιτριγυρίζουν τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ μετά το χτύπημα κυκλοφόρησε ευρέως.

«Γιατί χαμογελούν όλοι;» γράφουν αναρτήσεις στα αγγλικά που κοινοποιήθηκαν περισσότερες από 4.000 φορές στο X και στο Threads.

Αλλά αυτή είναι μια επεξεργασμένη φωτογραφία. Μια αντίστροφη αναζήτηση εικόνας μάς επέτρεψε να επιστρέψουμε στην ίδια εικόνα που αναφέρεται παραπάνω (αρχειοθετημένος σύνδεσμος εδώ), η οποία τραβήχτηκε από τον φωτογράφο του AP Έβαν Βούτσι.

Είναι σχεδόν ίδια με τη φωτογραφία που κυκλοφόρησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με τα χαμογελαστά πρόσωπα: δείχνει πράκτορες των «Μυστικών Υπηρεσιών» στην ίδια θέση γύρω από τον Ντόναλντ Τραμπ ο οποίος σηκώνει τη γροθιά του στον αέρα. Η κύρια διαφορά είναι ότι κανένας από αυτούς δεν χαμογελάει, γεγονός που καθιστά δυνατή την τοποθέτηση μιας επεξεργασμένης εικόνας.

Χρησιμοποιώντας το εργαλείο «CheckGif» του εργαλείου InVid-WeVerify, το οποίο επιτρέπει τη σύγκριση δύο εικόνων, μπορούμε επίσης να παρατηρήσουμε ότι η φωτογραφία που δείχνει τους χαμογελαστούς αξιωματικούς φαίνεται να έχει δημιουργηθεί από την εικόνα του AP και ότι οι φιγούρες των τριών φρουρών ασφαλείας φαίνεται να έχουν ρετουσαριστεί προκειμένου να εμφανιστούν χαμόγελα.

Η στιγμή που πυροβολήθηκε ο Ντόναλντ Τραμπ, καθώς και οι στιγμές που ακολούθησαν, κατά τη διάρκεια των οποίων αρκετοί πράκτορες ενώθηκαν μαζί του για να τον περικυκλώσουν, καταγράφηκαν επίσης από τις κάμερες των μέσων ενημέρωσης που βρίσκονταν στη σκηνή.

Το AFP είδε αυτές τις εικόνες και σημείωσε ότι σε κανένα σημείο μεταξύ της στιγμής που ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ χτυπιέται στο αυτί, σκύβει και στη συνέχεια καταλήγει να βγαίνει από το βήμα περιτριγυρισμένος από πράκτορες, δεν βλέπουμε τα μέλη των υπηρεσιών ασφαλείας με ένα μεγάλο χαμόγελο όπως στις εικόνες.

Αντιθέτως, τα πρόσωπά τους είναι σφιγμένα, ακόμη και όταν ο πρόεδρος απευθύνεται στους οπαδούς του βγαίνοντας να τους χαιρετήσει, με υψωμένη τη γροθιά του.

Ούτε στις εικόνες που τράβηξαν οι φωτογράφοι του AFP ούτε σε εκείνες που μεταδόθηκαν από άλλα αμερικανικά μέσα ενημέρωσης εκείνη την ημέρα (εδώ – αρχειοθετημένο εδώ, εδώ – αρχειοθετημένο εδώ ή εδώ – αρχειοθετημένο εδώ) δεν υπάρχουν φωτογραφίες που να δείχνουν τους αξιωματικούς να χαμογελούν.

Ψευδείς ταυτότητες που αποδίδονται στον δράστη

Η ταυτότητα του δράστη αποτέλεσε επίσης αντικείμενο αβάσιμων θεωριών στα κοινωνικά δίκτυα. Αρκετά δημοσιεύματα έχουν διαβεβαιώσει ότι ο φερόμενος ως δράστης ήταν «αντίφα» (λέξη που χρησιμοποιείται για τον «αντιφασίστα ακτιβιστή»), αλλά δεν παραπέμπουν όλα στο ίδιο προφίλ.

«Ο τρομοκράτης που προσπάθησε να δολοφονήσει τον Ντόναλντ Τραμπ είναι ο Maxwell Yearick», έγραψε ένας χρήστης σε μια ανάρτηση στο X στις 14 Ιουλίου 2024, η οποία κοινοποιήθηκε περισσότερες από χίλιες φορές.

Ένας λογαριασμός που αυτοπαρουσιάζεται ως «Επιτροπή Τραμπ Γαλλία» διαβεβαιώνει στη συνέχεια ότι είναι «προφανώς ένας ακροαριστερός ΑΝΤΙΦΑ».

Ορισμένες δημοσιεύσεις κοινοποιούν μια φωτογραφία του Maxwell Yearick. Ο άνδρας δεν είναι άγνωστος στις Ηνωμένες Πολιτείες: είχε συλληφθεί και καταδικαστεί για επίθεση κατά τη διάρκεια διαπληκτισμού με αστυνομικούς σε διαδήλωση κατά του Τράμπ το 2016, όπως αναφέρουν διάφορα μέσα ενημέρωσης εδώ και εδώ (αρχειοθετημένοι σύνδεσμοι εδώ και εδώ).

Όμως αυτός ο ισχυρισμός, ο οποίος κυκλοφόρησε και στα αγγλικά, είναι ψευδής.

Το FBI αναγνώρισε τον δράστη που πυροβολήθηκε ως τον «Τόμας Μάθιου Κρουκς, 20 ετών, από το Μπέθελ Παρκ της Πενσυλβάνια».

Το FBI ανέφερε επίσης ότι ο Τόμας Μάθιου Κρουκς δεν έχει «αναγνωρισμένη ιδεολογική σχέση», σε αντίθεση με ό,τι ισχυρίζεται ο χρήστης του διαδικτύου.

Μια άλλη υποτιθέμενη ταυτότητα για τον δράστη που κοινοποιείται μαζικά στα κοινωνικά δίκτυα είναι αυτή του «Mark Violets» (μερικές φορές γράφεται «Violet»): «σύμφωνα με το αστυνομικό τμήμα του Μπάτλερ, ο δράστης του #Τραμπ σκοτώθηκε στη σκηνή και αναγνωρίστηκε ως #MarkViolet, μέλος της Αντίφα [sic]. Πριν από τους πυροβολισμούς, ο Mark Violets ανέβασε ένα βίντεο στο YouTube στο οποίο ισχυριζόταν ότι “η δικαιοσύνη έρχεται”», αναφέρουν δημοσιεύματα στα ελληνικά, τα γαλλικά, τα πορτογαλικά και τα αγγλικά.

Οι αναρτήσεις, μαζί με μια φωτογραφία ενός άνδρα που φοράει μαύρο καπέλο και γυαλιά ηλίου, δημοσιεύτηκαν πριν οι αρχές αποκαλύψουν ότι ο ύποπτος δράστης ήταν ο Τόμας Μάθιου Κρουκς.

Στην πραγματικότητα, αυτός ο «Mark Violet» επινοήθηκε από έναν λογαριασμό-τρολ στο X, ο οποίος έκτοτε καυχιέται ότι «παραλίγο να ξεκινήσει εμφύλιο πόλεμο στην Αμερική» και συγχαίρει τον εαυτό του που οι ψεύτικες ειδήσεις του έκαναν τον γύρο του κόσμου.

Η εικόνα που κοινοποιήθηκε ως φωτογραφία του Mark Violet δείχνει στην πραγματικότητα τον Μάρκο Βιόλι, έναν Ιταλό δημοσιογράφο. Οπαδός του ποδοσφαίρου και υποστηρικτής της ΑΣ Ρόμα, ο τελευταίος διατηρεί ένα κανάλι στο YouTube αφιερωμένο στον σύλλογο από την ιταλική πρωτεύουσα (αρχειοθετημένος σύνδεσμος εδώ). Σε αρκετά βίντεο, μπορούμε να εντοπίσουμε το ίδιο σκηνικό με αυτό της viral φωτογραφίας (αρχειοθετημένοι σύνδεσμοι εδώ και εδώ).

Στο Instagram, ο Μάρκο Βιόλι δήλωσε ότι «αρνείται κατηγορηματικά ότι εμπλέκεται σε αυτή την κατάσταση». Σύμφωνα με τον ίδιο, οι φήμες αυτές «είναι εντελώς αβάσιμες και οργανώνονται από μια ομάδα μισητών ανθρώπων που καταστρέφουν τη ζωή [του] από το 2018» (αρχειοθετημένος σύνδεσμος εδώ).

Ο δημοσιογράφος ανέφερε επίσης την πρόθεσή του να υποβάλει καταγγελία κατά λογαριασμών που κοινοποιούν τη φωτογραφία του ως αυτή του υπόπτου.

Μια «πλημμύρα» θεωριών συνωμοσίας

Το γεγονός πυροδότησε επίσης ένα κύμα θεωριών συνωμοσίας. Κάποιοι έκαναν λόγο για πυροβολισμό με «εντολή» από τον πρόεδρο Μπάιντεν ή από το «βαθύ κράτος», ενώ άλλοι κατήγγειλαν μια «απάτη» που αποσκοπούσε στο να καταστήσει τον πρώην πρόεδρο ήρωα.

Για τον ερευνητή πολιτικών επιστημών Ζυλιέν Γκίρι, με τον οποίο επικοινώνησε το AFP στις 15 Ιουλίου 2024, η συλλογική υστερία του Σαββατοκύριακου γύρω από αυτό το γεγονός δεν αποτελεί έκπληξη, «σε μια τέτοια στιγμή και με τέτοιο χαρακτήρα». «Είναι σχεδόν η απουσία θεωριών συνωμοσίας που θα αποτελούσε έκπληξη, μια ανωμαλία», προσθέτει.

Ιδιαίτερα από τη στιγμή που το πλήθος των εικόνων, επίσημων και ερασιτεχνικών, της εκδήλωσης, παρέχει «τη δυνατότητα δημιουργίας ενός εναλλακτικού λόγου» σύμφωνα με τον ίδιο.

Η ίδια η απόπειρα δολοφονίας, λέει ο ερευνητής, «δίνει βάση στο γεγονός ότι πρόκειται για έναν άνθρωπο που απειλείται, ότι ίσως ήθελε επίσης να ηγηθεί πολύ ισχυρών μαχών κατά των υποτιθέμενων απόκρυφων δυνάμεων – του “Βαθέος Κράτους” για παράδειγμα».

Το «Βαθύ Κράτος» είναι μια πεποίθηση που είναι στη μόδα στους αμερικανικούς ακροδεξιούς συνωμοτικούς κύκλους, ιδίως στο κίνημα «QAnon», το οποίο ισχυρίζεται ότι υπάρχει ένα είδος παράλληλου κράτους, που κινεί τα νήματα του κόσμου προς όφελος των συμφερόντων ιδιωτικών ομάδων.

Ο δημοσιογράφος Άντονι Μανσούι, ειδικός στις αμερικανικές θεωρίες συνωμοσίας, υπογραμμίζει «την μάλλον απίστευτη αντίδραση των κεντρώων και δημοκρατικών κύκλων», οι οποίοι κατήγγειλαν αμέσως μια απάτη, με τη λέξη-κλειδί #staged (σκηνοθετημένη).

Πολύ γρήγορα, λογαριασμοί υπέρ των Δημοκρατικών διαβεβαίωσαν ότι το αίμα στο πρόσωπο του Ντόναλντ Τραμπ ήταν ψεύτικο και ότι οι πράκτορες των «Μυστικών Υπηρεσιών» (υπεύθυνοι για την προστασία του Ντόναλντ Τραμπ) είχαν οργανώσει αυτή τη στιγμή με τον πρώην πρόεδρο.

Αυτό δείχνει, σύμφωνα με τον Άντονι Μανσούι, «ότι κανείς δεν είναι άτρωτος μπροστά στις φαντασιώσεις των θεωριών συνωμοσίας». «Το γεγονός μπορεί να εγείρει ερωτήματα», είπε, «αλλά πέφτεις σε μια συνωμοσία όταν ξεκινάς μια σταυροφορία βασισμένη σε ανεπιβεβαίωτα στοιχεία”.

Ένα σφάλμα στο οποίο κάποιοι έχουν υποπέσει λόγω, σύμφωνα με τον ίδιο, «ενός συνδυασμού τριών παραγόντων που συγκεντρώνει η μηχανή συνωμοσίας: πολύ ισχυρός ακτιβισμός, κοινωνικοπολιτικό τραύμα και συστημική υποβάθμιση», το οποίο ωθεί τα άτομα, «όταν δεν μπορούν πλέον, λόγω αυτών των παραγόντων, να περιμένουν πληροφορίες από τα μέσα ενημέρωσης, να ρωτούν τους ευαυτούς τους: “ποιος επωφελείται από το έγκλημα;”».

Η εύκολη πρόσβαση στα κοινωνικά δίκτυα, προσθέτει, μπορεί να κινητοποιήσει τα άτομα ως προς την ιδέα ότι «συμμετέχουμε όλοι στην έρευνα/συλλογική υστερία».

Αυτό επισημαίνει και ο Καναδός ιστορικός Μισέλ-Ζακ Γκανιέ, ειδικός στις θεωρίες συνωμοσίας, με τον οποίο επικοινώνησε το AFP στις 15 Ιουλίου, και ο οποίος είναι συντάκτης στον ιστότοπο paranoidplanet.ca: «Στην Αμερική του Ντόναλντ Τραμπ, οι θεωρίες συνωμοσίας συχνά προηγούνται των γεγονότων που θα αναφερθούν για να τα δικαιολογήσουν. Η απόπειρα δολοφονίας της 13ης Ιουλίου αιωρούνταν ήδη σε ένα σκηνικό κινδυνολογίας, ακόμη και αποκαλυπτικής, πολιτικής ρητορικής, που μεταδίδεται τόσο από τη δεξιά [«Κάντε την Αμερική μεγάλη ξανά!»] [Σημείωση του συντάκτη: «Κάντε την Αμερική μεγάλη ξανά», ένα σύνθημα των υποστηρικτών του Τραμπ] όσο και από την αριστερά («το τέλος της δημοκρατίας!»). Χωρίς να γνωρίζει σαφώς τα κίνητρα του [επιτιθέμενου], κάθε κόμμα μπορεί να βγάλει διαφορετικό συμπέρασμα».

Υπενθυμίζει επίσης ότι οι θεωρίες συνωμοσίας που αποσκοπούν στην εξήγηση «των δολοφονιών του JFK [Τζον Φιτζέραλντ Κένεντι] (1963), του αδελφού του Ρόμπερτ (1968) και του ποιμένα Μάρτιν Λούθερ Κινγκ (1968), καθώς και του πολέμου του Βιετνάμ (1964-75) και της αμνηστίας του προέδρου Νίξον (1974), για να μην αναφέρουμε τις θεωρίες για τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, έχουν ριζώσει στην αμερικανική αριστερά».

Αφού ο πρώην πρόεδρος Τραμπ επέζησε της επίθεσης της 13ης Ιουλίου, σύμφωνα με τον Μισέλ-Ζακ Γκανιέ «είναι πιο πιθανό το γεγονός αυτό να γίνει τελικά μια απλή είδηση (όπως η αποτυχημένη δολοφονία του Ρόναλντ Ρίγκαν) και όχι ένα ιστορικό ορόσημο (όπως η δολοφονία του Κένεντι)».