Πρόσφατα εμφανίστηκε στα κοινωνικά δίκτυα ο ισχυρισμός πως, μετά το ρωσικό πυραυλικό χτύπημα που πραγματοποιήθηκε στο κολέγιο του Kryvyi Rih στην Ουκρανία, ένας Δανός πιλότος και εκπαιδευτής F-16, ονόματι Jepp Hansen, σκοτώθηκε. Στο παρόν άρθρο θα εξετάσουμε την εγκυρότητα της είδησης.
Αναπαραγωγές σε ιστοσελίδες: bankingnews.gr, kifisia-life.gr, hellasnews.eu, pentapostagma.gr
Παραδείγματα αναπαραγωγών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:
Πλαίσιο
Στις 17 Ιανουαρίου 2025, οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις πραγματοποίησαν βαλλιστικό χτύπημα στην πόλη Kryvyi Rih, στην κεντρική Ουκρανία, καταστρέφοντας το κτίριο του Κρατικού Πανεπιστημίου «Ινστιτούτο Αεροπορίας του Κιέβου» και σκοτώνοντας 4 ανθρώπους, τρεις γυναίκες και έναν άντρα (εδώ, εδώ κι εδώ).
Σύμφωνα με την περιφερειακή στρατιωτική διοίκηση του Ντνιπροπετρόφσκ, ακόμα 14 άνθρωποι, μεταξύ των οποίων τέσσερα παιδιά, τραυματίστηκαν από το χτύπημα. Δύο πενταώροφα κτίρια υπέστησαν επίσης ζημιές και ένα έπιασε φωτιά, πρόσθεσε μέσω Telegram ο Serhiy Lysak, κυβερνήτης της ευρύτερης περιοχής του Ντνιπροπετρόφσκ.
Τι ισχύει
Αρχικά ο ισχυρισμός ξεκίνησε να διαδίδεται από ρωσικές πηγές, μεταξύ των οποίων και το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων TASS, στο Telegram, στις 18 Ιανουαρίου 2025, δηλαδή μία μέρα μετά τη ρωσική επίθεση.
Ένας Δανός πιλότος, εκπαιδευτής μαχητικών αεροσκαφών F-16, ο Jeppe Hansen, σκοτώθηκε σε πυραυλική επίθεση σε κέντρο εκπαίδευσης της AFU στο Krivoy Rog. Αυτό αναφέρθηκε στο TASS από τις υπηρεσίες ασφαλείας.
Οι αμφιβόλου αξιοπιστίας πηγές του ισχυρισμού
Ο ισχυρισμός εμφανίστηκε λίγο νωρίτερα την ίδια μέρα στο κανάλι του Vladimir Rudolfovich Solovyov (Владимир Рудольфович Соловьев) στο Telegram, συνοδεία ενός στιγμιότυπου οθόνης από μία δημοσίευση στο X, ενός χρήστη με όνομα που παραπέμπει σε Δανό (Oscar Sorensen). Ο Solovyov είναι Ρώσος τηλεπαρουσιαστής που πρόσκειται φιλικά στο καθεστώς του Βλαντιμίρ Πούτιν και έχει επανειλημμένα διαμηνύσει την επιθυμία του για πυρηνικά χτυπήματα της Ρωσίας στην Ουκρανία. Πολυάριθμοι οργανισμοί μέσων ενημέρωσης έχουν χαρακτηρίσει τον Solovyov ως προπαγανδιστή και έχει κατηγορηθεί για διασπορά παραπληροφόρησης, ενώ μία μέρα πριν την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία του απαγορεύτηκε η είσοδος στις χώρες της Ε.Ε., ενώ τα περιουσιακά του στοιχεία σε αυτές έχουν παγώσει.
Πιο συγκεκριμένα, η επίσημη εφημερίδα της Ε.Ε. στις 23 Φεβρουαρίου 2022 (εδώ), ανέφερε:
Ο Vladimir Solovyov είναι προπαγανδιστής και παρουσιαστής του καναλιού Russia-1 και του Rossia 24. Έχει λάβει μετάλλιο (Τάγμα του Αλεξάντερ Νιέφσκι) για «υψηλό επαγγελματισμό και αντικειμενικότητα στην κάλυψη των γεγονότων στη Δημοκρατία της Κριμαίας». Ο Solovyov είναι γνωστός για την εξαιρετικά εχθρική του στάση απέναντι στην Ουκρανία και τον έπαινο του Ρωσική κυβέρνηση. Ως εκ τούτου, είναι υπεύθυνος για την υποστήριξη ενεργειών ή πολιτικών που υπονομεύουν την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας.
Το πρόγραμμα EUvsDisinfo έχει καταγράψει 195 περιπτώσεις παραπληροφόρησης που προέρχονται από τα προγράμματα του Solovyov από το 2015, καθιστώντας τον έναν εκ των πιο δραστήριων προπαγανδιστών του Κρεμλίνου, όπως τον έχει χαρακτηρίσει και το State Department των ΗΠΑ (εδώ).
Ακολούθως, ο ισχυρισμός διαδόθηκε από φιλορωσικά προφίλ στο X (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7) με μερικά εξ αυτών να έχουν ιστορικό αναπαραγωγής ψευδών ειδήσεων και ρωσικής προπαγάνδας (εδώ κι εδώ). Οι περισσότεροι ανέφεραν πως οι φίλοι του Hansen επιβεβαίωσαν τον θάνατό του μέσω των κοινωνικών δικτύων, χρησιμοποιώντας το στιγμιότυπο οθόνης με τη δημοσίευση του Oscar Sorensen. Άλλοι το πήγαν ένα βήμα παραπέρα, αναφέροντας πως «ο Δανός διέρρευσε κατά λάθος την τοποθεσία του σε μια ιερόδουλη, οδηγώντας σε ένα χτύπημα Iskander που αποδείχθηκε μοιραίο».
Τον ισχυρισμό συναντήσαμε και στον ιστότοπο news-pravda.com στα ελληνικά, τα αγγλικά και τα γαλλικά. Η εν λόγω ιστοσελίδα αποτελεί μέρος του ρωσικού δικτύου προπαγάνδας pravda, για το οποίο έχουμε κάνει ιδιαίτερη μνεία σε παλαιότερα άρθρα, καθώς από εκεί έχει προκύψει πληθώρα ψευδών και παραπλανητικών ισχυρισμών (εδώ κι εδώ).
Το fake προφίλ που χρησιμοποιήθηκε ως τεκμήριο απόδειξης του ισχυρισμού
Η ανάρτηση του Solovyov στο Telegram, ανέφερε:
Ένας εκπαιδευτής πτήσεων F-16 του ΝΑΤΟ από τη Δανία, ο Jeppe Hansen, σκοτώθηκε σε πλήγμα των Iskanders σε κέντρο εκπαίδευσης της AFU στο Kryvyi Rih, όπως επιβεβαίωσαν οι φίλοι του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Το στιγμιότυπο οθόνης που διαμοίρασε είναι το ακόλουθο:
Η μετάφραση της ανάρτησης από τα δανικά στα ελληνικά μέσω της Google:
Θλιβερά νέα μας έπληξαν σήμερα.
Μόλις έγινε γνωστό ότι ο φίλος και συνάδελφός μου Jeppe Hansen πέθανε στο Kryvyi της Ουκρανίας.
Στο σπίτι, έχει διδάξει Ουκρανούς στρατιώτες να πετούν με μαχητικά αεροσκάφη F-16. Η εμπειρία και η ικανότητά του έχουν βοηθήσει εκατοντάδες Ουκρανούς να κατακτήσουν αυτή την απαιτητική πειθαρχία. Σήμερα όμως η ζωή του κόπηκε τραγικά.
Εκφράζω τα θερμά μου συλλυπητήρια στην οικογένεια και τους οικείους του. Ήταν πραγματικός επαγγελματίας και καλός φίλος.
Όπως διαπιστώνουμε, η ανάρτηση που παρουσιάζεται από τα ρωσικά διαδικτυακά μέσα ως πηγή της υποτιθέμενης είδησης θανάτου του Δανού πιλότου, φαίνεται να προέρχεται από προφίλ στο μέσο κοινωνικής δικτύωσης Χ, με εμφανιζόμενο όνομα “Oscar Sorensen” και αναγνωριστικό “@OskarSrnsn”.
Αναζητώντας το προφίλ με το όνομα Oscar Sorensen και το αναγνωριστικό @OskarSrnsn στο X, εντοπίσαμε προφίλ με το ίδιο όνομα, ίδιο αναγνωριστικό και παρόμοια φωτογραφία, που εμφανίζεται ως ο δήθεν φίλος του Hansen που ευχήθηκε συλλυπητήρια. Περιηγούμενοι στο προφίλ, διαπιστώσαμε πως δεν ακολουθεί κανέναν χρήστη και έχει μόλις 13 ακολούθους, ενώ δημιουργήθηκε τον Ιούλιο του 2024.
Επίσης, υπάρχει μία ανάρτηση, από τις 19 Ιανουαρίου 2025, όπου αναφέρει εμφανώς σκωπτικά:
Η είδηση του θανάτου του Jeppe Hansen διογκώθηκε υπέρμετρα.
Την τελευταία ώρα οδήγησε μια επιδρομή με ποδήλατο στη Ρωσία που κατέστρεψε ολόκληρο τον ρωσικό στόλο Su-57 (σ.σ. ρωσικό μαχητικό αεροσκάφος).
Η ανάρτηση, με την οποία φέρεται να ευχήθηκε συλλυπητήρια για τον υποτιθέμενο θάνατο του Jepp Hansen, δεν εντοπίζεται στο παραπάνω προφίλ.
Προσπαθώντας να συγκεντρώσουμε περισσότερες πληροφορίες γι’ αυτό το προφίλ, βρήκαμε ανάρτηση του Δανού αναλυτή πληροφοριών ανοικτού κώδικα/OSINT (εδώ) στο X, Οliver Alexander, όπου γράφει:
Αυτή δεν είναι καν καλή ρωσική προπαγάνδα, είναι τεμπέλικη. Προέρχεται από αυτό το “screenshot” ενός tweet ενός λογαριασμού που δεν υπάρχει καν.
Το κείμενο είναι σαφώς μεταφρασμένο στα δανικά και δεν είναι γραμμένο στη μητρική δανική γλώσσα.
Ο τύπος της φωτογραφίας επίσης δεν είναι πιλότος F16.
Κάτω από την παραπάνω ανάρτησή του, έγραψε το ακόλουθο σχόλιο:
Τώρα είμαι ο «Oscar Sørensen», τόσο κακή προπαγάνδα είναι αυτή.
Όπως προκύπτει, ο ίδιος δημιούργησε το προφίλ με το όνομα Oscar Sorensen και αναγνωριστικό @OskarSrnsn στο X, με σκοπό να αποδείξει πως το προφίλ αυτό δεν υπήρχε προηγουμένως και πως, κατά συνέπεια, η εικόνα με το tweet, που δήθεν μεταφέρει την είδηση του υποτιθέμενου θανάτου του Δανού πιλότου, είναι κατασκευασμένη.
Μάλιστα, απάντησε στο δικό του post από το fake προφίλ του Oscar Sorensen, γράφοντας:
Δεν ήταν καν αρκετά έξυπνοι για να παρκάρουν (σ.σ.: να κατοχυρώσουν) απλώς το όνομα χρήστη, γιατί μόλις το πήρα.
Που σημαίνει ότι αυτό το όνομα χρήστη δεν έχει χρησιμοποιηθεί ούτε από λογαριασμό που έχει τεθεί σε αναστολή.
Φανταστείτε να είστε πολύ τεμπέλης για να δημιουργήσετε έναν ψεύτικο λογαριασμό για να κάνετε tweet.
Πηγαίνοντας στις “Απαντήσεις” του ψεύτικου προφίλ, βλέπουμε και την κάτωθι απάντηση, εμφανώς σατιρικού χαρακτήρα:
Ο Jeppe είναι απολύτως καλά. Είχα πιει λίγο παραπάνω εκείνη την ημέρα και μπέρδεψα το Under Siege με τον Steven Seagal με την πραγματικότητα.
Επιπροσθέτως, η εικόνα προφίλ που χρησιμοποιείται είναι δημιουργημένη με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης, όπως μαρτυρά και το σχετικό εργαλείο ανίχνευσης (Hive Moderation).
Σε διάφορες αναρτήσεις έγινε χρήση εικόνας τεχνητής νοημοσύνης
Σε ανάρτηση του προφίλ “Megatron” στο X, βλέπουμε πως μαζί με τον ισχυρισμό διαμοιράζεται μία εικόνα η οποία αποτελεί προϊόν τεχνητής νοημοσύνης, σύμφωνα με το εργαλείο Hive Moderation.
Μάλιστα, η συγκεκριμένη εικόνα έχει και το υδατογράφημα του Grok, του δημιουργικού AI Chatbot της πλατφόρμας του X.
Παράλληλα, είναι κρίσιμο να αναφερθεί πως παρατηρούνται ασυνέπειες στο όνομα του υποτιθέμενου εκπαιδευτή και στην ιστορία καθώς κάποιοι τον ανέφεραν ως “Jeppe Hansen” και κάποιοι ως “Jepp Hansen”.
Η Δανία διέψευσε ρητά τον ισχυρισμό
Στις 19 Ιανουαρίου 2025, το Υπουργείο Άμυνας της Δανίας απάντησε με ανάρτηση στο X στις εν λόγω φήμες, διαψεύδοντας τες πλήρως (εδώ, εδώ κι εδώ). Αναλυτικά η ανάρτηση που περιέχει και δηλώσεις του αρμόδιου Υπουργού, Troels Lund Poulsen, αναφέρει:
Ο Υπουργός Άμυνας σκοτώνει ψεύτικη ρωσική ιστορία για δολοφονημένο Δανό εκπαιδευτή F-16
Αυτή τη στιγμή υπάρχει μια ιστορία που αφθονεί στα ρωσικά μέσα ενημέρωσης ότι ένας επώνυμος Δανός εκπαιδευτής μαχητικών F-16 θα έπρεπε να είχε σκοτωθεί χθες σε επίθεση με πυραύλους στην Ουκρανία.
Οι πληροφορίες είναι ψευδείς, λέει ο υπουργός Άμυνας Troels Lund Poulsen:
«Δεν υπάρχουν Δανοί στρατιώτες που έχουν σκοτωθεί στην Ουκρανία. Είναι μια ψευδής ιστορία που κυκλοφορεί στα ρωσικά μέσα ενημέρωσης – πιθανώς για να δυσφημήσει τη Δανία. Το παίρνω πολύ σοβαρά.
Αλλά είναι δυστυχώς μέρος μιας πραγματικότητας με μια πολύ σοβαρή πολιτική κατάσταση ασφαλείας, όπου χρησιμοποιούνται εκστρατείες ψευδούς επιρροής και παραπληροφόρησης σε μεγάλη κλίμακα», λέει ο Troels Lund Poulsen.
Παρόμοιες περιπτώσεις ρωσικής προπαγάνδας, όπου αναφέρθηκαν ψευδώς θάνατοι στρατιωτικών ως να προκλήθηκαν από ρωσικά χτυπήματα έχουμε συναντήσει και στο παρελθόν (εδώ, εδώ κι εδώ).
Όπως σημειώνεται και σε σχετική κατάρριψη από την ερευνητική σελίδα στο X, Geoconfirmed, δεν είναι λίγες οι φορές που η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να “πέσει θύμα” της παραπληροφόρησης, καθώς της λείπει η ορθή κρίση για την εγκυρότητα των πηγών. Επί παραδείγματι, ρωτώντας το AI chatbot του X, Grok, σχετικά με την υπόθεση του υποτιθέμενου Δανού πιλότου, φαίνεται πως αυτό μεταδίδει τις ψευδείς πληροφορίες που διακινούνται επί του θέματος, χωρίς την ικανότητα φιλτραρίσματος μιας είδησης (εδώ).
Συμπέρασμα
Ο ισχυρισμός είναι ψευδής και αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα ρωσικής προπαγάνδας. Το προφίλ του υποτιθέμενου φίλου του Δανού πιλότου είναι ψεύτικο και η όλη είδηση είναι κατασκεύασμα της ρωσικής πλευράς, όπως προκύπτει από τα παραπάνω δεδομένα. Η βαλλιστική επίθεση των Ρώσων στο Kryvyi Rih του Ντνιπροπετρόφσκ είχε ως συνέπεια 4 νεκρούς εκ των οποίων οι 3 γυναίκες και ο ένας άντρας, ωστόσο καμία επίσημη και έγκυρη αναφορά δεν έκανε λόγο για θάνατο Δανού πιλότου F-16. Το Υπουργείο Άμυνας της Δανίας προχώρησε σε ρητή διάψευση του ισχυρισμού.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
1.https://x.com/OskarSrnsn
2.https://www.reuters.com/world/europe/russian-missile-attack-kills-four-ukrainian-city-kryvyi-rih-2025-01-17/
3.https://en.wikipedia.org/wiki/Vladimir_Solovyov_(TV_presenter)
4.https://media.ellinikahoaxes.gr/uploads/2025/01/OJ_L_2022_042I_FULL_EN_TXT.pdf
5.https://euvsdisinfo.eu/pro-kremlin-propagandist-the-most-popular-russian-journalist-of-2020/
6.https://www.state.gov/disarming-disinformation/faces-of-kremlin-propaganda/vladimir-solovyov/
7.https://x.com/OskarSrnsn/status/1880969536486404241
8.https://x.com/OAlexanderDK/status/1880912944835571965
9.https://x.com/OskarSrnsn/status/1880914996613488764
10.https://x.com/Forsvarsmin/status/1880949183856922803
11.https://x.com/GeoConfirmed/status/1880975711714079188?t=6ptHaAEr25IEdVQcr33OXw&s=19
#/media/File:Vladimir_Rudol'fovich_Solovyov_and_Vladimir_Putin.jpeg){kind=link}