Τους τελευταίους μήνες όλο και περισσότερες αναρτήσεις και χορηγούμενες διαφημίσεις στο Facebook οικειοποιούνται τα ονόματα αλλά και τα πρόσωπα δημοσίων προσώπων, ηθοποιών, τραγουδιστών, ακόμα και ιατρών, παρουσιάζοντας υποτιθέμενες συνεντεύξεις τους ή επεξεργασμένα deepfake βίντεο προκειμένου να πείσουν τους χρήστες του κοινωνικού δικτύου να προβούν σε αγορά αμφιβόλου ποιότητας συμπληρωμάτων διατροφής ή φαρμακευτικών σκευασμάτων. Όπως θα εξετάσουμε στη συνέχεια όμως, αυτές οι απάτες όχι μόνο ενέχουν κινδύνους για την υποκλοπή προσωπικών δεδομένων ή την απατηλή απόσπαση χρημάτων από τους υποψήφιους καταναλωτές, αλλά τα σκευάσματα που προσφέρουν μπορεί να αποβούν επικίνδυνα για την υγεία τους.
Παραδείγματα αναρτήσεων και χορηγούμενων διαφημίσεων στο Facebook:
Με υποσχέσεις βελτίωσης της ποιότητας ζωής, οι υπό εξέταση διαφημίσεις στοχεύουν σε ασθενείς και ευάλωτους χρήστες του διαδικτύου προσφέροντας, υποτίθεται, μεθόδους που υπόσχονται απώλεια λίπους και σκευάσματα για την πρόληψη και θεραπεία για σειρά παθήσεων, στις οποίες περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων αρθρίτιδες, παχυσαρκία, κιρσοί, υπέρταση, θρομβώσεις και προστατίτιδες.
Για παράδειγμα, η παρακάτω διαφήμιση, η οποία κατά τη συγγραφή του παρόντος άρθρου έχει 63 χιλιάδες προβολές στο Facebook, προβάλλει deepfake βίντεο που υποτίθεται ότι παρουσιάζει τον ηθοποιό Λάκη Λαζόπουλο να μιλά για θεραπεία για την αποκατάσταση των αρθρώσεων, επικαλούμενος τον καρδιοχειρούργο και Διευθυντή της Καρδιοχειρουργικής Κλινικής του Νοσοκομείου «ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝ», Σωτήριο Πράπα:
Εξετάζοντας το βίντεο της παραπάνω ανάρτησης, είναι πρόδηλο από τον τρόπο εκφοράς της ομιλίας, την προφορά συγκεκριμένων λέξεων καθώς και τις κινήσεις του ηθοποιού, πως το βίντεο όχι απλά έχει υποστεί ψηφιακή επεξεργασία αλλά έχει κατασκευαστεί από την αρχή:
Ανατρέχοντας στο πεδίο διαφάνειας της σελίδας του Facebook που προβάλλει την εν λόγω διαφήμιση, συγκεκριμένα στη βιβλιοθήκη διαφημίσεων της σελίδας, βλέπουμε πως, κατά τη στιγμή της σύνταξης του παρόντος άρθρου, αυτή προβάλλει συνολικά 49 διαφημίσεις στο Facebook, στο Facebook Messenger, στο Audience Network και στο Instagram. Εννέα από αυτές τις διαφημίσεις ξεκίνησαν να προβάλλονται μέσα στον Ιούνιο του 2024 σε αναρτήσεις στην ελληνική και τη ρωσική γλώσσα:
Στις εν λόγω διαφημίσεις, όπως φαίνεται και στην παραπάνω εικόνα, προβάλλεται ο ισχυρισμός πως ο Αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος Β’ μιλά για «φυσική θεραπεία» της οστεοχόνδρωσης και της αρθρίτιδας. Σχετικά με ανάλογες απάτες, για σκευάσματα που χρησιμοποιούν το όνομα του Αρχιεπίσκοπου Ιερώνυμου Β’, έχουμε γράψει σε παλαιότερα άρθρα μας εδώ και εδώ.
Πόσο διαδεδομένη είναι η προώθηση σκευασμάτων μέσω του διαδικτύου;
Όπως αναφέρει η ενημερωτική καμπάνια #FAKEMEDS από τον Ρυθμιστικό Οργανισμό Φαρμάκων και Προϊόντων Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου (MHRA), το τελευταίο έτος ένας στους δέκα πολίτες του κράτους έχουν προμηθευτεί ψεύτικα ιατρικά προϊόντα μέσω του διαδικτύου.
Η καμπάνια τονίζει πως, πέρα από τον κίνδυνο της εξαπάτησης των καταναλωτών μέσω της κλοπής χρημάτων τους κατά τη διάρκεια της αγοράς, η ίδια η αγορά ψεύτικων ή μη εγκεκριμένων φαρμάκων ή ιατρικών συσκευών ενέχει σοβαρούς κινδύνους για την υγεία:
Τα πλαστά φάρμακα και οι ιατρικές συσκευές που αγοράζονται στο διαδίκτυο μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρές αρνητικές συνέπειες για την υγεία.
Η αγορά από επικίνδυνους ιστότοπους αυξάνει επίσης τον κίνδυνο κλοπής μέσω απάτης με πιστωτικές κάρτες ή κλοπής της ταυτότητάς σας.
Επιπροσθέτως, παλαιότερο δημοσίευμα του Consumer Reports, σχετικά με έρευνα που διεξήγαγε, διαπίστωσε πως επικίνδυνα ή παράνομα συμπληρώματα διατροφής προωθούνται ή διαφημίζονται συχνά στο Facebook αλλά και στο Facebook Marketplace, την πλατφόρμα της META που επιτρέπει σε χρήστες του κοινωνικού δικτύου να δημοσιεύουν αγγελίες πώλησης προϊόντων. Συγκεκριμένα, κατά την αναζήτησή τους στο Facebook και στη βιβλιοθήκη διαφημίσεων του Facebook εντόπισαν πολλές περιπτώσεις επικίνδυνων σκευασμάτων:
Σε ένα παράδειγμα, μια ανάρτηση τον Μάιο (σσ: του 2022) από ένα κατάστημα συμπληρωμάτων στην Αλαμπάμα διαφημίζει ένα βοήθημα ύπνου που περιέχει phenibut, μια δυνητικά επικίνδυνη ουσία που η Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων απαγορεύει στους κατασκευαστές να προσθέσουν στα συμπληρώματα διατροφής.
Πρόκειται για ένα κατασταλτικό του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, το οποίο αναπτύχθηκε στην Σοβιετική Ένωση τη δεκαετία του 1960 ως αγχολυτικό. Χρησιμοποιείται, ωστόσο, μεταξύ άλλων ως ναρκωτικό και μπορεί να προκαλέσει εξάρτηση με εμφάνιση στερητικού συνδρόμου σε περίπτωση διακοπής.
Σε ένα άλλο, μια σειρά αναρτήσεων από μια σελίδα στο Facebook που φέρει ένα μπλε σημάδι «επαλήθευσης» επικροτεί τις αρετές της κατανάλωσης σύμφυτου (comfrey), ενός ανθοφόρου φυτού που είναι παράνομο να πωλείται για από του στόματος κατανάλωση στις ΗΠΑ, επειδή μπορεί να περιέχει ουσίες που βλάπτουν το συκώτι.
Και μια αναζήτηση για το “kratom” στο Facebook Marketplace εμφανίζει μια σειρά από καταχωρίσεις προϊόντων, μερικές με προσφορές δωρεάν αποστολής. Η Υπηρεσία Δίωξης Ναρκωτικών (DEA) κατατάσσει το kratom ως «ναρκωτικό που προκαλεί ανησυχία» (drug of concern) και οι δοκιμές της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Φαρμάκων το 2019 διαπίστωσαν υψηλά επίπεδα μολύβδου και νικελίου στα προϊόντα kratom, τα οποία προειδοποίησε ότι θα μπορούσαν να προκαλέσουν δηλητηρίαση από βαρέα μέταλλα σε μακροχρόνιους χρήστες.
Το δημοσίευμα τονίζει ακόμα πως συγκεκριμένες διαφημίσεις, όπως για προϊόντα που ισχυρίζονται πως θεραπεύουν τον διαβήτη ή πως ενισχύουν την εγκεφαλική λειτουργία, στοχεύουν σε ευάλωτους χρήστες. Σύμφωνα με δεδομένα από το Citizens Browser, ένα εργαλείο αναφορών χρηστών που υλοποιήθηκε από τον The Markup, έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό ειδήσεων που επικεντρώνεται στον αντίκτυπο της τεχνολογίας στην κοινωνία, οι διαφημίσεις αυτές προβάλλονται στοχευμένα:
Ορισμένες διαφημίσεις για συμπληρώματα χρησιμοποιούν τα εργαλεία μάρκετινγκ του Facebook για να στοχεύσουν συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων, σύμφωνα με δεδομένα από το Citizen Browser.
Ένα παράδειγμα, από μια εταιρεία συμπληρωμάτων που ονομάζεται New Life USA, προβάλλει κάτι που ακούγεται σαν μια θαυματουργή θεραπεία για τον διαβήτη. Η διαφήμιση αναφέρει: «Αυτός ο ασθενής με διαβήτη τύπου 2 μόλις έφαγε μια πίτα Walmart χωρίς πονοκεφάλους ή αύξηση στα επίπεδα σακχάρου του» (Μια εναλλακτική έκδοση, που απευθύνεται ίσως σε ένα ελαφρώς διαφορετικό κοινό, αντικαθιστά την πίτα Walmart για ένα σάντουιτς Costco).
Και οι δύο εκδόσεις, τις οποίες είδαν οι συμμετέχοντες στο Citizen Browser στις αρχές του έτους, χρησιμοποίησαν τα εργαλεία στόχευσης διαφημίσεων του Facebook για να εμφανιστούν σε άτομα που το Facebook πιστεύει ότι ενδιαφέρονται για την ευαισθητοποίηση του διαβήτη. Οι χρήστες που έκαναν κλικ στους συνημμένους συνδέσμους θα κατέληγαν στον ιστότοπο της New Life, όπου μέχρι πρόσφατα μπορούσαν να αγοράσουν ένα «Πακέτο Αντίστροφης Διαβήτη» κόστους 229 δολαρίων.
Μιλώντας στο Consumer Reports σχετικά με τα συμπληρώματα διατροφής για τον διαβήτη και την μέθοδο προώθησής τους στο Facebook, ο επίκουρος καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Harvard Pieter Cohen, δήλωσε πως αυτή η μέθοδος είναι ύπουλη, και ενέχει κινδύνους για την υγεία των ασθενών:
«Η προβολή αυτών των διαφημίσεων στο Facebook σε άτομα με διαβήτη είναι εξαιρετικά προβληματική, επειδή κανένα συμπλήρωμα δεν έχει αποδειχθεί ότι βοηθά τον διαβήτη. Εάν οι άνθρωποι στραφούν σε αυτά τα μη αποδεδειγμένα συμπληρώματα, μπορεί να μην αναζητήσουν φροντίδα από τους γιατρούς τους ή μπορεί να επιλέξουν να μην πάρουν τα φάρμακα που έχουν αποδεδειγμένα μακροπρόθεσμα θετικά αποτελέσματα».
Πέρα από τα συμπληρώματα διατροφής που προωθούνται για τον διαβήτη, το δημοσίευμα αναφέρεται επίσης σε νοοτροπικά συμπληρώματα διατροφής, μια νέα κατηγορία συμπληρωμάτων που υπόσχονται βελτίωση της πνευματικής απόδοσης. Αυτά φαίνεται πως στοχεύουν χρήστες ακόμα και 18 ετών που δείχνουν ενδιαφέρον για τις νευροεπιστήμες, τη μνήμη ή τη φυσική κατάσταση. Ωστόσο ο Cohen χαρακτήρισε και πάλι «προβληματική» την προβολή τους, αναφέροντας πως «δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι οτιδήποτε πωλείται ως νοοτροπικό θα σας βοηθήσει πραγματικά να κάνετε καλύτερη δουλειά ή θα σας βοηθήσει να σκέφτεστε πιο καθαρά», πέρα από τη φυσική καφεΐνη, η οποία όπως είπε «σε χαμηλές δόσεις μπορεί να βελτιώσει τη γνωστική λειτουργία σε κάποιους ανθρώπους».
Οι κίνδυνοι της χρήσης αμφιβόλου ποιότητας σκευασμάτων
Αναφορικά με τους κινδύνους που ενέχει η αγορά και χρήση σκευασμάτων ή συμπληρωμάτων διατροφής από το διαδίκτυο, η αναφορά του Consumer Reports τονίζει πως ερευνητές έχουν διαπιστώσει την ύπαρξη παράνομων ή πιθανώς επικίνδυνων ουσιών σε εκατοντάδες από αυτά:
Ο Cohen και άλλοι ερευνητές έχουν βρει παράνομες, μη εγκεκριμένες ή δυνητικά επιβλαβείς ουσίες σε εκατοντάδες συμπληρώματα διατροφής, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων νοοτροπικών. Σε μελέτη του Αυγούστου που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Clinical Toxicology, ο Cohen και δύο συγγραφείς διαπίστωσαν ότι επτά συμπληρώματα χωρίς ιατρική συνταγή που πωλούνται για βελτίωση της γνωστικής λειτουργίας περιείχαν κεντροφαινοξίνη, ένα φάρμακο που ο FDA δεν έχει εγκρίνει για πώληση στις Η.Π.Α.
Επιπροσθέτως, σύμφωνα με σχετική μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2015 στο New England Journal of Medicine, ανεπιθύμητες αντιδράσεις σε συμπληρώματα διατροφής προκαλούν περίπου 23.000 επισκέψεις στα επείγοντα και οδηγούν σε περίπου 2.150 νοσηλείες ετησίως.
Τέλος, σε παλαιότερη έρευνα, που εξέτασε 127 συμπληρώματα για απώλεια βάρους και υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος, η μητρική υπηρεσία του FDA διαπίστωσε ότι ακόμη και όταν οι κατασκευαστές δήλωναν πως τα συμπληρώματα δεν προορίζονται για την πρόληψη ή θεραπεία ασθενειών, ασαφείς ισχυρισμοί για τη λειτουργία τους εξακολουθούσαν να υποστηρίζονται σπάνια από επαρκή και αξιόπιστα στοιχεία. Το 20% των συμπληρωμάτων περιλάμβαναν απαγορευμένους ισχυρισμούς για πρόληψη ή θεραπεία ασθενειών στις ετικέτες τους, αποτελέσματα που, όπως ανέφεραν οι ερευνητές, «εγείρουν ερωτήματα σχετικά με τον βαθμό στον οποίο οι ισχυρισμοί δομής και λειτουργίας τους είναι αληθείς και όχι παραπλανητικοί».
Στα Ellinika Hoaxes έχουμε στο παρελθόν ασχοληθεί πολλές φορές με χορηγούμενες διαφημίσεις, αναρτήσεις και deepfake βίντεο τα οποία χρησιμοποιούν τα ονόματα και τα πρόσωπα διασημοτήτων και ιατρών, χωρίς την άδειά τους, προκειμένου να πείσουν τους χρήστες να προβούν σε αγορά σκευασμάτων αμφιβόλου ποιότητας.
Κάποιες από αυτές τις απάτες περιλαμβάνουν ψευδείς δηλώσεις και ψευδείς συνεντεύξεις ιατρών για την προώθηση αμφιβόλου ποιότητας συμπληρωμάτων και σκευασμάτων, όπως για παράδειγμα αναρτήσεις που οικειοποιούν το όνομα του καθηγητή ψυχιατρικής Θάνου Ασκητή για την προώθηση συμπληρώματος για τη σεξουαλική υγεία των ανδρών, του καθηγητή Γεωργίου Χρούσου για την προώθηση σκευάσματος για απώλεια λίπους, του καθηγητή ιατρικής Κωνσταντίνου Γουργουλιάνη και του καρδιολόγου Βλάση Νινιού για την προώθηση σκευάσματος για τον καθαρισμό αγγείων, και του χειρούργου και πρώην αναπληρωτή Υπουργού Υγείας Παύλου Πολάκη για την προώθηση σκευάσματος για την αντιμετώπιση παθήσεων των αρθρώσεων.
Σε άλλες περιπτώσεις, άτομα άσχετα με τον ιατρικό και επιστημονικό χώρο παρουσιάζονται ως ιατροί ή ειδικοί, πάντα στο πλαίσιο της προώθησης σκευασμάτων, όπως συνέβη με τον δημοσιογράφο Μιχάλη Κεφαλογιάννη, τον οποίο αναρτήσεις παρουσίαζαν ως γιατρό, για την προώθηση σκευάσματος που υποσχόταν την καύση λίπους.
Επιπλέον, έχουμε εντοπίσει και καταρρίψει απάτες για σκευάσματα που υπόσχονται μεταξύ άλλων τη θεραπεία της χοληστερίνης και των θρόμβων καθώς και της υπέρτασης,
Για κάποια από τα ανωτέρω σκευάσματα (Cardiol, Cardiline) έχουν δημοσιευτεί ήδη ανακοινώσεις από τον ελληνικό Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων ενώ σε ανακοίνωσή του για τα συμπληρώματα διατροφής αδυνατίσματος ο Οργανισμός τονίζει πως:
Ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων υπενθυμίζει στους θέτοντες σε κυκλοφορία Συμπληρώματα Διατροφής στην χώρα μας ότι οι εμπορικές ονομασίες αυτών δεν πρέπει να αποτελούν, να περιλαμβάνουν ή να υπαινίσσονται μη επιτρεπόμενους ισχυρισμούς διατροφής ή υγείας.
Ισχυρισμός υγείας είναι κάθε εθελοντικό εμπορικό μήνυμα ή απεικόνιση οποιασδήποτε μορφής, όπως λέξεις, δηλώσεις, εικόνες, λογότυπα κ.λ.π., που δηλώνουν, υπαινίσσονται ή συνεπάγονται ότι υπάρχει σχέση με το συμπλήρωμα διατροφής που αφορά ο ισχυρισμός υγείας.
Στις 11 Ιουνίου 2024, ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων εξέδωσε Δελτίο Τύπου αναφορικά με σκεύασμα που κυκλοφορεί μέσω διαδικτύου και περιέχει την απαγορευμένη φαρμακευτική ουσία σιλδεναφίλη:
SAHMERDAN GOLD
Ο ΕΟΦ, κατόπιν ενημέρωσης από τις γερμανικές αρχές, προειδοποιεί τους καταναλωτές να μην αγοράζουν ή κάνουν χρήση του προϊόντος “SAHMERDAN GOLD”. Τo συγκεκριμένο προϊόν διατροφής, σε μορφή πάστας προωθείται στο διαδίκτυο και είναι πιθανόν να έχει διακινηθεί και στη χώρα μας μέσω ηλεκτρονικού εμπορίου.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των εργαστηριακών ελέγχων που διενεργήθηκαν, τα προϊόντα αυτά περιέχουν την απαγορευμένη φαρμακευτική ουσία σιλδεναφίλη (sildenafil), η παρουσία της οποίας το καθιστά μη εγκεκριμένο φάρμακο. Η σιλδεναφίλη, συνδέεται με ανεπιθύμητες ενέργειες ιδιαίτερα στο καρδιαγγειακό σύστημα, γεγονός που καθιστά τη χρήση των συγκεκριμένων σκευασμάτων επικίνδυνη για την δημόσια υγεία. Οι καταναλωτές καλούνται σε επαγρύπνηση, ώστε, σε περίπτωση που περιέλθει στην κατοχή τους τα εν λόγω προϊόντα, να μην τα χρησιμοποιήσουν. Υπογραμμίζεται ότι η αγορά προϊόντων αρμοδιότητας ΕΟΦ από αναξιόπιστα σημεία διάθεσης, όπως είναι το διαδίκτυο, μπορεί να θέσει σε σοβαρό κίνδυνο την υγεία του καταναλωτή.
ΑΠΟ ΤΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ
Η σιλδεναφίλη περιέχεται σε φάρμακα κατά της στυτικής δυσλειτουργίας (Viagra, Revatio) ενώ η λήψη της θα πρέπει να γίνεται πάντα με συνταγογράφηση και παρακολούθηση από ιατρό, ιδίως σε περιπτώσεις στις οποίες υπάρχει ιστορικό ασθενειών, όπως καρδιακής νόσου, ακανόνιστου καρδιακού ρυθμού, πόνου στο στήθος, νεφρικής ή ηπατικής νόσου, και υψηλής ή χαμηλής αρτηριακής πίεσης. Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις μπορεί να υπάρξουν κατά περίπτωση σοβαρές αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα ή ουσίες, όπως νιτρικά για στηθάγχη ή άλφα-αναστολείς για θεραπεία διευρυμένου προστάτη ή υψηλής αρτηριακής πίεσης.
Ωστόσο, το συγκεκριμένο σκεύασμα διαφημίζεται από χρήστες του διαδικτύου και από χορηγούμενες διαφημίσεις στη χώρα μας τουλάχιστον από τον Ιανουάριο του 2022:
Όπως θα αναφέρουμε παρακάτω, υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αναγνωρίζουμε τις διαδικτυακές απάτες, τόσο στο Facebook όσο και σε άλλα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και σε ιστοσελίδες. Ωστόσο, θα πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή σε απάτες που προωθούν ιατρικά σκευάσματα ή συμπληρώματα διατροφής, ιδίως όταν υπόσχονται «φυσική» αντιμετώπιση ή ίαση για διάφορες παθήσεις. Αυτό ισχύει ακόμα και σε περίπτωση διαφημίσεων από φαινομενικά αυθεντικές εταιρείες παραγωγής συμπληρωμάτων διατροφής, καθώς οι χρήστες δεν μπορούν να γνωρίζουν εάν πρόκειται για απάτες που χρησιμοποιούν την επωνυμία της εκάστοτε εταιρείας και εάν τα σκευάσματα όντως περιέχουν τις ουσίες που διαφημίζουν ή περιέχουν διαφορετικές.
Όπως ήδη εξετάσαμε, οι συγκεκριμένες απάτες πέρα από το όποιο οικονομικό ρίσκο, ενέχουν σημαντικούς κινδύνους για την υγεία όσων προβούν σε αγορά και κατανάλωση των σκευασμάτων. Ακόμα και αν τα σκευάσματα αυτά θεωρούνται «αθώα», μπορεί να οδηγήσουν ακόμα και σε νοσηλεία σε περίπτωση ανεπιθύμητων αντιδράσεων, ειδικά σε περιπτώσεις όπου εμπεριέχουν μη αδειοδοτημένες ή δυνητικά επικίνδυνες ουσίες. Τα μη αδειοδοτημένα σκευάσματα ενέχουν επίσης σοβαρό κίνδυνο για την υγεία των ασθενών, διότι με τη χρήση τους μπορεί να καθυστερήσουν ή να αποφύγουν ιατρική συμβουλή και φροντίδα για την πάθηση που αντιμετωπίζουν, ακόμα και να σταματήσουν την υπάρχουσα θεραπεία τους.
Για την αγορά ιατρικών σκευασμάτων και συμπληρωμάτων διατροφής θα πρέπει να απευθύνεστε αποκλειστικά σε φαρμακεία, να επιλέγετε ελεγμένα και αδειοδοτημένα σκευάσματα, ενώ η αγορά και η λήψη τους θα πρέπει να γίνεται πάντα με τη συμβουλή και παρακολούθηση του θεράποντα ιατρού σας.
Πως αναγνωρίζουμε μια διαδικτυακή απάτη
Στα Ellinika Hoaxes έχουμε ασχοληθεί πολλές φορές στο παρελθόν με παρόμοιες διαδικτυακές απάτες, πολλές από τις οποίες οικειοποιούνται στοιχεία πραγματικών προσώπων αλλά και γνωστών εταιρειών, χωρίς την άδειά τους, με στόχο να παραπλανήσουν τους καταναλωτές. Αρκετές από αυτές τις απάτες μάλιστα αφορούν σκευάσματα που υπόσχονται ίαση ή αντιμετώπιση διαφόρων παθήσεων και ασθενειών. [παράδειγμα 1][παράδειγμα 2][παράδειγμα 3][παράδειγμα 4][παράδειγμα 5]
Όπως έχουμε αναφέρει στο παρελθόν, αναρτήσεις και ιστοσελίδες που αποτελούν διαδικτυακές απάτες έχουν συνήθως τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
- Η διεύθυνση (url) της σελίδας είναι άσχετη, ή προσπαθεί να αντιγράψει κάποια άλλη σελίδα.
- Συνήθως το κείμενο προέρχεται από αυτόματη μετάφραση.
- Τα ονόματα που υπάρχουν είναι φανταστικά και οι φωτογραφίες κλεμμένες, ή τα χρησιμοποιούν χωρίς την άδειά τους.
- Βασίζονται σε κάποια ψευδή συνέντευξη ή κάποια επιστημονική έρευνα χωρίς όμως να την παρουσιάζουν.
- Τα σχόλια είναι πλαστά και οι φωτογραφίες σε αυτά είναι κλεμμένες.
- Αυτές οι σελίδες δεν έχουν κανένα άλλο άρθρο και όλοι οι σύνδεσμοι ανακατευθύνουν στη σελίδα της παραγγελίας.
- Η προσφορά του προϊόντος λήγει πάντα την ημέρα που διαβάζετε το άρθρο, ή απομένουν ελάχιστα τεμάχια.
- Δεν υπάρχουν τηλέφωνα και διεύθυνση της εταιρίας.
- Υπόσχονται επιστροφή χρημάτων αν δεν μείνετε ικανοποιημένοι, αλλά αν διαβάσετε τους όρους θα καταλάβετε πως είναι διατυπωμένοι με τρόπο που δεν δίνει δυνατότητα επιστροφής των χρημάτων.
Επιπροσθέτως, η πλατφόρμα πλατφόρμα Scamwatch, που λειτουργεί από την Αυστραλιανή Επιτροπή Ανταγωνισμού και Καταναλωτών, έχει ανεβάσει εδώ μερικές χρήσιμες συμβουλές σχετικά με τις απάτες διαδικτυακών αγορών:
- Δεν είναι ασφαλές. Κατά τις ηλεκτρονικές αγορές, αναζητάτε πάντα το https (όχι http) και το εικονίδιο του λουκέτου στη γραμμή διευθύνσεων για να βεβαιωθείτε ότι υπάρχει μια ασφαλής σύνδεση μεταξύ εσάς και του ιστότοπου. Μην βασίζεστε μόνο σε αυτό, καθώς ορισμένοι ιστότοποι απάτης χρησιμοποιούν και το https.
- Υπάρχει η αίσθηση του επείγοντος. Οι απατεώνες προσπαθούν να δημιουργήσουν μια αίσθηση επείγοντος για να σας ενθαρρύνουν να κάνετε κάτι γρήγορα. Μην βιάζεστε — αφιερώστε χρόνο για να κάνετε την έρευνά σας και σκεφτείτε εάν ένας ιστότοπος είναι πραγματικός.
- Η συμφωνία είναι πολύ καλή για να είναι αληθινή. Η τιμή μπορεί να είναι δελεαστική, αλλά να θυμάστε ότι οι απάτες συχνά παρουσιάζουν προσφορές που είναι πραγματικά πολύ καλές για να είναι αληθινές.
- Χρησιμοποιεί έναν μη ασφαλή τρόπο πληρωμής. Σκεφτείτε πώς σας ζητούν να πληρώσετε. Οι απατεώνες σας ζητούν συχνά να πληρώσετε με μη ασφαλείς μεθόδους πληρωμής, όπως τραπεζικές ή διεθνείς μεταφορές χρημάτων, εντολές χρημάτων, prepaid δωροκάρτες και κρυπτονομίσματα όπως το Bitcoin. Αυτές οι μέθοδοι είναι δύσκολο να εντοπιστούν και είναι σπάνιο να ανακτηθούν χρήματα που στάλθηκαν με αυτόν τον τρόπο. Να αναζητάτε πάντα ασφαλείς επιλογές πληρωμής, όπως PayPal ή πιστωτική κάρτα.
Συμπληρωματικά με αυτές τις συμβουλές, για το συγκεκριμένο μοτίβο απάτης οι χρήστες μπορούν ακόμη να προσέξουν στοιχεία όπως:
- Ποια σελίδα στο Facebook αναρτά την προσφορά. Ελέγξτε την αυθεντικότητα της σελίδας που προωθεί την προσφορά. Απάτες χρησιμοποιούν ονομασίες και λογότυπα εταιρειών για να πείσουν χρήστες που δεν θα ελέγξουν, πως είναι οι πραγματικές. Τέτοιες σελίδες παρουσιάζουν μικροδιαφορές στην ονομασία τους από την αυθεντική (πχ Skroutz.gr), ή προσθέτουν μια παραπάνω λέξη (πχ Skroutz.GR Online, ή αντ’ αυτού χρησιμοποιούν κάποια γενική, μη αναγνωρίσιμη ονομασία για κατάστημα (πχ Good store). Πολλές φορές στις αναρτήσεις υπάρχουν λάθη γραμματικής ή/και συντακτικού, πιθανόν από κακή μετάφραση από άλλη γλώσσα. Σχεδόν πάντα θα μετράνε μόνο λίγες μέρες λειτουργίας και, φυσικά, δεν θα έχουν τους ίδιους αριθμούς ακολούθων με την αυθεντική σελίδα.
- Τι σχόλια έχουν οι δημοσιεύσεις. Η συγκεκριμένη απάτη τείνει να μαζεύει συγκεκριμένη κατηγορία σχολίων, πολύ συχνά και με τα ίδια ακριβώς κείμενα. Αν κάτω από τη δημοσίευση υπάρχουν σχόλια που προσπαθούν να πείσουν τους αναγνώστες για την γνησιότητα της προσφοράς μαζί με φωτογραφίες των δήθεν ανταμοιβών, τότε πιθανότατα κάτι πάει στραβά. Συνήθως μάλιστα τέτοια σχόλια ανεβαίνουν με μόνο λίγα λεπτά μεταξύ τους.
- Έλεγχος της ιστοσελίδας χειροκίνητα. Αν μια προσφορά είναι αληθινή, εκτός από το Facebook θα εμφανιστεί και στην ιστοσελίδα της επιχείρησης. Μην πατήσετε σε εν δυνάμει επικίνδυνους συνδέσμους, ιδιαίτερα αν δεν έχετε κάποιο αντιικό πρόγραμμα στον υπολογιστή σας. Αντ’ αυτού, αναζητήστε μόνοι σας την σελίδα της εκάστοτε επιχείρησης και δείτε άμα προωθεί κάποια τέτοια προσφορά.
- Χρήση αντιικού προγράμματος. Κάποιες από τις σελίδες που θα σας ανακατευθύνει η απάτη ενδέχεται να περιέχουν κακόβουλο λογισμικό (malware) που μπορεί να βλάψει τον υπολογιστή σας. Χρήση ενός αντιικού προγράμματος μπορεί να αναγνωρίσει επικίνδυνες διευθύνσεις και να σας προειδοποιήσει πριν τις επισκεφτείτε.
Συμπέρασμα
Οι υπό εξέταση αναρτήσεις και διαφημίσεις αποτελούν προϊόντα απάτης, με σκοπό την προώθηση σκευασμάτων αμφιβόλου ποιότητας και άγνωστης προέλευσης. Οι σελίδες του Facebook που προβάλλουν τις υπό εξέταση διαφημίσεις συνήθως χρησιμοποιούν το όνομα και τις φωτογραφίες δημοσίων προσώπων και ιατρών χωρίς την άδεια τους, προκειμένου να πείσουν τους ανυποψίαστους χρήστες να προχωρήσουν σε καταχώρηση των στοιχείων τους για να προβούν σε αγορά. Πέρα από τους κινδύνους που ενέχει η καταχώρηση προσωπικών στοιχείων σε άγνωστης αξιοπιστίας ιστοσελίδες, γενικώς η αγορά φαρμακευτικών σκευασμάτων ή συμπληρωμάτων διατροφής από μη αξιόπιστες πηγές μπορεί να θέσει σε σοβαρό κίνδυνο την υγεία των αγοραστών.
