Στα μέσα Μαρτίου, με αφορμή ευρήματα μιας αδημοσίευτης αυστραλιανής μελέτης από ερευνητές του Queensland Health για τη long COVID, που γνωστοποιήθηκαν σε δελτίο Τύπου, εμφανίστηκαν άρθρα και αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία ισχυρίστηκαν παραπλανητικά ότι “δεν υπάρχει long COVID” και ότι “η long COVID είναι απάτη”. Στην πραγματικότητα, οι παραπλανητικοί ισχυρισμοί βασίζονται σε παρερμηνεία της έρευνας και των προσωπικών απόψεων ενός από τους συγγραφείς της και επικεφαλής του Queensland Health, John Gerrard.
Παραδείγματα δημοσιεύσεων και αναρτήσεων: newsit.gr, nikosantoniadis.tv, makeleio.gr, anazitiseis.gr, katohika.gr, lamiareport.gr, tromaktiko.gr, anatropi.substack.com, childrenshealthdefense.eu, planetwebradio.gr, coollife.gr, pentapostagma.gr, karditsastakra.com, healthview.gr, startmediacorfu.gr, play-news.gr, newslife.gr, newpost.gr, refreshnews.gr, trikalaweb.com, patrisnews.com, ptolemaidanews.gr, wwwlefkaslive.blogspot.com, crash.gr, magazinenews.gr, differentnews.gr, eportal.gr, mykosmos.gr, dimosio.gr, odysseiatv.blogspot.com, ygeiatora.gr, trikalazoom.gr, amazonios.net, 94fm.gr
Πλαίσιο ισχυρισμών
Η New York Post ήταν από τους πρώτους ιστότοπους που χρησιμοποίησε τον παραπλανητικό τίτλο ότι “δεν υπάρχει long COVID”, αλλά σύντομα προέβη σε διόρθωση του αρχικού τίτλου για να συμβαδίζει με τα πραγματικά σχόλια του John Gerrard. Σε αντίστοιχη διόρθωση τίτλου προέβη και η εφημερίδα Guardian (δείτε εδώ κι εδώ αντίστοιχα τον αρχικό τίτλο και τη διορθωμένη εκδοχή του).
Παρόλα αυτά, ο παραπλανητικός τίτλος ήταν αυτός που επικράτησε.
Στην Ελλάδα, ο ισχυρισμός στους τίτλους πως “η Long COVID δεν υπάρχει“, σύμφωνα με αυστραλιανή μελέτη ή με σύμφωνα με τις αυστραλιανές Αρχές, έγινε viral μεταξύ δεκάδων ιστότοπων (παραδείγματα εδώ, εδώ κι εδώ), εν μέρει ύστερα και από δημοσίευμα του ενημερωτικού μέσου Newsit (αναδημοσίευση από τον ιστότοπο Iatropedia.gr), που ενσωμάτωσε τον ψευδή ισχυρισμό στον τίτλο του. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί πως ο παραπλανητικός τίτλος του Newsit και του Iatropedia.gr αναιρείται από το περιεχόμενο του άρθρου, κάτι που φαίνεται να μην έγινε αντιληπτό από τις δεκάδες σελίδες που προχώρησαν σε αναδημοσίευση.
Παρόλο που μεγάλα ενημερωτικά μέσα του εξωτερικού προχώρησαν σε διόρθωση των τίτλων τους, όπως δείξαμε προηγουμένως, στην Ελλάδα καμία διόρθωση δεν έχει παρατηρηθεί μέχρι στιγμής, ενισχύοντας την παρερμηνεία γύρω από την ασθένεια της long COVID μεταξύ των χρηστών των μέσων κοινωνικής δικτύωσης (παραδείγματα εδώ, εδώ, κι εδώ).
Το φαινόμενο της χρήσης παραπλανητικών τίτλων σε δημοσιεύματα που αφορούν ζητήματα υγείας είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο, καθώς, μεταξύ άλλων, οι τίτλοι αυτοί αξιοποιούνται από τους εκπροσώπους του αντι-εμβολιαστικού κινήματος ως “επιβεβαίωση” της ψευδοεπιστημονικής ρητορικής τους, όπως εν προκειμένω στην περίπτωση του Children‘s Health Defense, ενός οργανισμού με μεγάλη επιρροή διεθνώς.
Σε τοπικό επίπεδο, ο δικηγόρος Νίκος Αντωνιάδης, ο οποίος κατά το παρελθόν έχει προβεί σε σωρεία ψευδών και ψευδοεπιστημονικών ισχυρισμών σχετικά με την πανδημία, αξιοποίησε τον παραπλανητικό τίτλο του Newsit, ισχυριζόμενος ψευδώς ότι η long COVID είναι “απάτη” σύμφωνα με την αυστραλιανή μελέτη.
Τι ισχύει για τη μελέτη της long COVID από το δημόσιο σύστημα υγείας του Κουίνσλαντ
Στις 15 Μαρτίου 2024 εκδόθηκε ένα δελτίο Τύπου (διαθέσιμο και εδώ), το οποίο συνόψιζε τα ευρήματα μιας αδημοσίευτης μελέτης που διεξήχθη από το Queensland Health για τη long COVID, με τίτλο “Η long COVID ‘δεν διακρίνεται’ από άλλα μετα-ιικά σύνδρομα ένα χρόνο μετά τη μόλυνση“.
Το δελτίο Τύπου δόθηκε στη δημοσιότητα από τους διοργανωτές του Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Κλινικής Μικροβιολογίας και Λοιμωδών Νοσημάτων (ECCMID 2024), στο οποίο αναμένεται να παρουσιαστούν τα ευρήματα της μελέτης, στα τέλη Απριλίου στη Βαρκελώνη.
Σύμφωνα με τη σύνοψη του δελτίου Τύπου, η μελέτη, η οποία δεν έχει ελεγχθεί από ομοτίμους (peer-review), κατέληξε στα εξής συμπεράσματα:
“H long COVID ‘δεν διακρίνεται’ από άλλα μετα-ιικά σύνδρομα ένα χρόνο μετά τη μόλυνση” και σε “[σ]ύγκριση με τη γρίπη και άλλες αναπνευστικές ασθένειες στην αυστραλιανή πολιτεία Κουίνσλαντ κατά τη διάρκεια του κύματος Όμικρον δεν βρίσκει [σσ. η μελέτη] ενδείξεις χειρότερων μετα-ιικών συμπτωμάτων ή λειτουργικών διαταραχών ένα χρόνο μετά τη μόλυνση“.
Από το συγκεκριμένο δελτίο Τύπου, καθώς και από την ολιγοσέλιδη περίληψη που κατατέθηκε από τους συγγραφείς στο Συνέδριο, αντλούμε τις περισσότερες από τις πληροφορίες για την πρόσφατη μελέτη, η οποία αποτελεί συνέχεια προγενέστερης μελέτης που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο του 2023 στο BMJ Public Health από τους ίδιους συγγραφείς για λογαριασμό του Queensland Health.
Τα ευρήματα επιβεβαιώνουν την ύπαρξη μακροχρόνιων επιπτώσεων της COVID-19
Και για τις δύο μελέτες, δείγμα αποτέλεσαν ασθενείς που νόσησαν από την παραλλαγή Όμικρον της COVID-19 για το διάστημα του Μαΐου-Ιουνίου 2022, περίοδο κατά την οποία συνυπήρχε έξαρση της εποχικής γρίπης, ενώ ταυτόχρονα καταγράφηκε αύξηση των λοιμώξεων, σε συνδυασμό με τη χαλάρωση των υγειονομικών μέτρων.
Η έρευνα διεξήχθη με τη χρήση ερωτηματολογίου (διαθέσιμο εδώ, για την πρώτη έρευνα), το οποίο στάλθηκε στους συμμετέχοντες μέσω SMS (μήνυμα στο κινητό), σε δείγμα 3.100 ενηλίκων στην πρώτη έρευνα και σε διευρυμένο δείγμα περίπου 5.100 ενηλίκων στη δεύτερη έρευνα.
Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να αναφέρουν εάν εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν συμπτώματα και, εάν ναι, τι αντίκτυπο είχαν αυτά στην καθημερινή τους ζωή και τη λειτουργικότητά τους.
Η προγενέστερη μελέτη διερεύνησε τα συμπτώματα των ασθενών τρεις μήνες μετά τη νόσηση, ενώ η δεύτερη μελέτη παρακολούθησε τη συνέχιση των συμπτωμάτων των ασθενών έναν χρόνο μετά τη νόσηση.
Στην πρώτη μελέτη του Κούινσλαντ το 21.4% των συμμετεχόντων που είχαν διαγνωσθεί με COVID-19 δήλωσαν την ύπαρξη συνεχιζόμενων συμπτωμάτων τρεις μήνες μετά τη νόσησή τους, ενώ η λειτουργική έκπτωση αφορούσε το 4.1% του αντίστοιχου πληθυσμού, ποσοστό που μειώθηκε στο 3% στη δεύτερη μελέτη, έναν χρόνο μετά τη νόσησή τους με COVID-19.
Στη δεύτερη και υπό εξέταση έρευνα, το Δελτίο Τύπου αναφέρει ότι “το 16% (834/5.112) όλων των ερωτηθέντων ανέφεραν συνεχιζόμενα συμπτώματα ένα χρόνο αργότερα και το 3,6% (184) ανέφεραν μέτρια έως σοβαρή λειτουργική έκπτωση στις δραστηριότητες της καθημερινής τους ζωής“.
Αξιοσημείωτο στοιχείο αποτελεί το εξής: το εύρημα της προγενέστερης μελέτης συγκλίνει με παρόμοια μελέτη, που δημοσιεύθηκε στις 20 Μαρτίου 2024 στο Medical Journal of Australia, από το Τμήμα Υγείας της Δυτικής Αυστραλίας, αντίστοιχου σχεδιασμού και αντίστοιχα υψηλά εμβολιασμένου δείγματος στη συγκεκριμένη πολιτεία. Η μελέτη αυτή διαπίστωσε ότι το 18% του πληθυσμού ανέφερε την ύπαρξη συνεχιζόμενων συμπτωμάτων τρεις μήνες μετά τη νόσηση με την παραλλαγή Όμικρον της COVID-19.
Με άλλα λόγια, 1 στους 5 ασθενείς του δείγματος εκδηλώνει long COVID τρεις μήνες μετά τη νόσηση με την παραλλαγή Όμικρον της COVID-19, με τα συμπτώματα να εξασθούν ελαφρώς μετά τον έναν χρόνο.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, 10-20% όσων έχουν νοσήσει με COVID-19 δεν αναρρώνει για διάστημα τουλάχιστον τριών μηνών από τη νόσηση, υποφέροντας από τα ίδια ή νέα συμπτώματα.
Συνεπώς, σε καμία περίπτωση η αυστραλιανή μελέτη δεν απέδειξε ότι δεν υπάρχει long COVID.
Αντιδράσεις στην πρόταση του John Gerrard για κατάργηση του όρου “long COVID”
Ο John Gerrard, επικεφαλής του Συστήματος Υγείας του Κούινσλαντ κι ένας από τους συγγραφείς των μελετών υποστήριξε, βασιζόμενος στα ευρήματα της μελέτης, πως “ήρθε η ώρα να σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε όρους όπως ‘long COVID’“, αναφέροντας στο δελτίο Τύπου, μέσα από το οποίο γνωστοποιήθηκε στο κοινό η πρόσφατη, αδημοσίευτη, αυστραλιανή μελέτη, τα εξής:
“Σε συστήματα υγείας με πληθυσμούς με υψηλό βαθμό εμβολιασμού, η long COVID μπορεί να φαινόταν ως μια ξεχωριστή και σοβαρή ασθένεια λόγω του μεγάλου όγκου των κρουσμάτων COVID-19 κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Ωστόσο, διαπιστώσαμε ότι τα ποσοστά των συνεχιζόμενων συμπτωμάτων και της λειτουργικής έκπτωσης δεν διακρίνονται από άλλες μετα-ιικές ασθένειες. Τα ευρήματα αυτά υπογραμμίζουν τη σημασία της σύγκρισης των αποτελεσμάτων μετά την COVID-19 με εκείνα μετά από άλλες αναπνευστικές λοιμώξεις και της περαιτέρω έρευνας για τα μετα-ιικά σύνδρομα. Επιπλέον, πιστεύουμε ότι ήρθε η ώρα να σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε όρους όπως ‘long COVID’. Λανθασμένα υπονοούν ότι υπάρχει κάτι μοναδικό και εξαιρετικό σχετικά με τα μακροπρόθεσμα συμπτώματα που σχετίζονται με αυτόν τον ιό. Αυτή η ορολογία μπορεί να προκαλέσει περιττό φόβο και, σε ορισμένες περιπτώσεις, υπερεπιφυλακτικότητα σε πιο μακροχρόνια συμπτώματα που μπορεί να εμποδίσουν την ανάρρωση”.
“Tα ευρήματα του Gerrard και της ομάδας του δεν μπορούν να τεκμηριώσουν αυτούς τους ισχυρισμούς“, ανέφερε σε άρθρο της η Deborah Lupton, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας.
Οι απόψεις που διατύπωσε ο επικεφαλής του Queensand Health, αρμόδιος για τα μέτρα δημόσιας υγείας στην πολιτεία του Κουίνσλαντ, προκάλεσαν την ανησυχία της ακαδημαϊκής κοινότητας και συνοδεύτηκαν από έντονη κριτική (εδώ, εδώ κι εδώ).
Ο Jeremy Nicholson, διευθυντής του Australian National Phenome Centre στο Murdoch University, δήλωσε στην εφημερίδα Guardian ότι: “χωρίς εργαστηριακή παθοφυσιολογική αξιολόγηση των μεμονωμένων ασθενών, είναι αδύνατο να πούμε ότι η long COVID δεν διακρίνεται από το σύνδρομο που σχετίζεται με τη γρίπη ή οποιοδήποτε άλλο μετα-ιικό σύνδρομο“.
Μέρος της κριτικής που ασκήθηκε – ακόμα και από δημοσιογράφους – οφειλόταν και στην πρακτική του Ευρωπαϊκού Συνεδρίου να “διαφημίσει” τη συγκεκριμένη μελέτη, η οποία δεν έχει δημοσιευθεί ούτε έχει ελεγχθεί από ομότιμους, μέσω δελτίου Τύπου και όχι σε ακαδημαϊκό πλαίσιο και συγκεκριμένα στις 15 Μαρτίου, τη Διεθνή Ημέρα Ευαισθητοποίησης της Long COVID.
Ωστόσο, σε συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε στις 15 Μαρτίου 2024, ο John Gerrard δήλωσε τα εξής: “αναγνωρίζουμε ότι τα συνεχιζόμενα συμπτώματα, τα οποία βιώνει ένα ποσοστό ανθρώπων με COVID-19 είναι αληθινά. Το δείξαμε σε αυτή την έρευνα, όπως το δείξαμε και στην προηγούμενη“.
Τα ίδια ανέφερε και στις 14 Μαρτίου σε συνέντευξη στο ABC (Australian Broadcasting Corporation), τονίζοντας ότι: “Υπάρχουν μετα-ιικά σύνδρομα. Λέμε με απόλυτη βεβαιότητα ότι υπάρχουν“.
Ενώ στις 30 Μαρτίου απολογήθηκε στους ασθενείς, μέσα από ανακοίνωση που απέστειλε στο κρατικό τηλεοπτικό δίκτυο της Αυστραλίας 9News.
Συνεπώς, ούτε ο επικεφαλής του Queensland Health αρνήθηκε την ύπαρξη της long COVID, ούτε υποστήριξε ότι η μελέτη απέδειξε ότι δεν υπάρχει long COVID.
“Η χαμηλή σοβαρότητα της long COVID του δείγματος δεν είναι ανεξάρτητη από τον εμβολιασμό ή/και την παραλλαγή του ιού”
Αξίζει να σημειώσουμε ότι οι συγγραφείς της μελέτης έχουν θέσει προβληματισμούς αναφορικά με το εύρημα της χαμηλής σοβαρότητας και της ομοιότητας των συμπτωμάτων με αυτά της εποχικής γρίπης.
Όπως επισημαίνουν, η long COVID εμφανίζει μικρή επικράτηση σε ασθενείς που νόσησαν από την παραλλαγή Όμικρον, σε σύγκριση με άλλες παραλλαγές της COVID-19, όπως αποδεικνύεται και από άλλες μελέτες, ενώ πάνω από το 90% του πληθυσμού ήταν ήδη διπλά εμβολιασμένο πριν την έναρξη των εν λόγω μελετών.
Λαμβάνοντας υπόψη τους τις παραπάνω παραμέτρους αναφέρουν τα εξής και στις δύο αυστραλιανές μελέτες:
“Τα ποσοστά αυτά είναι χαμηλότερα από εκείνα που αναφέρθηκαν σε διεθνείς μελέτες και μπορεί να σχετίζονται με την υψηλή εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού της Αυστραλίας κατά την έκθεση στην παραλλαγή Όμικρον“.
Πηγή: BMJ Public Health
“O κίνδυνος μακροχρόνιας COVID ήταν χαμηλότερος κατά τη διάρκεια του κύματος Όμικρον σε σύγκριση με άλλες παραλλαγές του SARS-CoV-2 και επειδή το 90% των ατόμων στο Κουίνσλαντ είχαν εμβολιαστεί όταν εμφανίστηκε ο Όμικρον, η χαμηλότερη σοβαρότητα της long COVID θα μπορούσε να οφείλεται στον εμβολιασμό ή/και στην παραλλαγή“.
Πηγή: European Congress of Clinical Microbiology and Infectious Diseases Press Release
Επιπλέον περιορισμοί επισημαίνονται από τους συγγραφείς της μελέτης
Οι συγγραφείς της μελέτης έχουν επιστήσει την προσοχή σε μια σειρά παραμέτρων, αναφορικά με το δείγμα, αλλά και την σύγκριση της COVID-19 με τη γρίπη, που φαίνεται να σχετίζονται με τα ευρήματα.
Αναφορικά με το δείγμα, αποκλείστηκαν όσοι δεν είχαν κινητό τηλέφωνο (μέθοδος αποστολής του ερωτηματολογίου), αρκετοί εκ των οποίων ήταν είτε γηραιότεροι είτε μη προνομιούχα άτομα της κοινωνίας. Ακόμη σημαντικότερα, αποκλείστηκαν και όσοι νοσηλεύθηκαν με COVID-19, παρόλο που ο κίνδυνος εκδήλωσης σοβαρότερων μακροχρόνιων συμπτωμάτων μετά από νόσηση με COVID-19 θεωρείται αυξημένος σε ασθενείς που νοσηλεύθηκαν. [πηγή 1] [πηγή 2]
Ως προς τη σύγκριση με τη γρίπη, ο Steven Faux, Διευθυντής του Τμήματος Αποκατάστασης της κλινικής long COVID του Νοσοκομείου St. Vincent του Σίδνεϊ επισήμανε ότι όταν η εμβολιαστική κάλυψη για την COVID-19 αγγίζει το 90% του πληθυσμού, η σύγκριση με τη γρίπη, όπου μόλις το 40% του πληθυσμού είναι εμβολιασμένο, δεν μπορεί να θεωρηθεί αξιόπιστη.
Σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (CDC) “η long COVID είναι μια πραγματική ασθένεια και μπορεί να οδηγήσει σε χρόνιες παθήσεις που απαιτούν ολοκληρωμένη φροντίδα“. Παραθέτουμε τα στοιχεία που επισημαίνονται στην επίσημη ιστοσελίδα του CDC:
- H long COVID είναι μια πραγματική ασθένεια και μπορεί να οδηγήσει σε χρόνιες παθήσεις που απαιτούν ολοκληρωμένη φροντίδα.
- Η long COVID μπορεί να περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα συνεχιζόμενων προβλημάτων υγείας- οι καταστάσεις αυτές μπορεί να διαρκέσουν εβδομάδες, μήνες ή χρόνια.
- Η long COVID εμφανίζεται συχνότερα σε άτομα που είχαν σοβαρή ασθένεια COVID-19, αλλά οποιοσδήποτε έχει μολυνθεί με τον ιό που προκαλεί η COVID-19 μπορεί να το εμφανίσει.
- Τα άτομα που δεν έχουν εμβολιαστεί κατά της COVID-19 και μολύνονται μπορεί να έχουν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν Long COVID σε σύγκριση με τα άτομα που έχουν εμβολιαστεί.
- Οι άνθρωποι μπορούν να επαναμολυνθούν με τον SARS-CoV-2, τον ιό που προκαλεί την COVID-19, πολλές φορές. Κάθε φορά που ένα άτομο μολύνεται ή επαναμολύνεται με τον SARS-CoV-2, έχει κίνδυνο να αναπτύξει Long COVID.
- Ενώ τα περισσότερα άτομα με Long COVID έχουν ενδείξεις μόλυνσης ή ασθένειας COVID-19, σε ορισμένες περιπτώσεις, ένα άτομο με Long COVID μπορεί να μην έχει εξεταστεί θετικά για τον ιό ή να μην γνωρίζει ότι έχει μολυνθεί.
- Το CDC και οι εταίροι του εργάζονται για να κατανοήσουν περισσότερα σχετικά με το ποιος εμφανίζει Long COVID και γιατί, συμπεριλαμβανομένου του κατά πόσον οι ομάδες που πλήττονται δυσανάλογα από την COVID-19 διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο.
Συμπεράσματα
Ο ισχυρισμός ότι αυστραλιανή μελέτη απέδειξε ότι δεν υπάρχει long COVID είναι ψευδής και αποτελεί παρερμηνεία των ευρημάτων της. Στην πραγματικότητα, η μέχρι στιγμής αδημοσίευτη μελέτη έδειξε ότι το 16% του δείγματος συνεχίζει να έχει συμπτώματα long COVID ένα χρόνο μετά τη νόσηση, τα οποία, όμως, δεν διαφέρουν σε σοβαρότητα από αυτά της εποχικής γρίπης. Βασιζόμενος στα ευρήματα αυτά, ο επικεφαλής του Συστήματος Υγείας του Κουίνσλαντ της Αυστραλίας και ένας από τους συγγραφείς της μελέτης πρότεινε την κατάργηση του όρου “long COVID”. Με την πρόταση αυτή, ωστόσο, διαφώνησαν πολλοί ειδικοί, επισημαίνοντας ότι η μελέτη δεν παρέχει επαρκή τεκμήρια για να υποστηριχθεί μια τέτοια άποψη.
