Τις τελευταίες μέρες αναπαράγεται στο διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ο ισχυρισμός πως μετά από προσφυγή πολίτη, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ακύρωσε την Συμφωνία των Πρεσπών για παραβίαση μιας ακολουθίας άρθρων της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Ελληνικού Συντάγματος. Ωστόσο, ο ισχυρισμός δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα.
Παραδείγματα αναπαραγωγών στο διαδίκτυο: katohika.gr, lumi-news.gr, triklopodia.gr, pellain.gr
Παραδείγματα αναπαραγωγών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:
Τι ισχύει
Οι αναπαραγωγές του Οκτωβρίου 2023 ξεκίνησαν από ένα βίντεο στο YouTube του Livegrtv στις 28 Οκτωβρίου 2023. Σε αυτό αναπαράγεται μετάδοση που αρχικά προέρχεται από τον τηλεοπτικό σταθμό του ΣΚΑΪ, πάνω από τέσσερα χρόνια νωρίτερα. Ενδεικτικά, το βίντεο:
Βρίσκουμε την ίδια ακριβώς σκηνή σε βίντεο με ημερομηνία δημοσίευσης τις 26 Ιανουαρίου 2019. Στο βίντεο αναφέρεται πως την ίδια μέρα θα ψηφιζόταν η Συμφωνία των Πρεσπών στο Ελληνικό Κοινοβούλιο, γεγονός που έλαβε χώρα μία μέρα νωρίτερα, στις 25 Ιανουαρίου 2019.
Παρατηρούμε πως στην εκδοχή που αναπαράγεται τις τελευταίες μέρες έχουν καλυφθεί οι λεζάντες στο κάτω μέρος της οθόνης με άλλες, που γράφουν “Livegr News”. Επίσης, έχει θολωθεί το λογότυπο του ΣΚΑΪ στην πάνω δεξιά γωνία της οθόνης. Παρόλα αυτά, στα αριστερά παραμένει καθαρό το λογότυπο της εκπομπής “Σήμερα”, που αποτελεί ακόμη την ημερήσια πρωινή ενημερωτική εκπομπή του σταθμού.
Ως προς τον ίδιον τον ισχυρισμό, η παλαιότητα του βίντεο μας δείχνει πως δεν δύναται να είχε υπάρξει τέτοια απόφαση από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σχετικά με την Συμφωνία των Πρεσπών. Σχεδόν πέντε χρόνια μετά την μετάδοση του ρεπορτάζ, η χώρα ονομάζεται ακόμη Βόρεια Μακεδονία, χωρίς να υπάρχει κανένα επίσημο ζήτημα ακύρωσης της συμφωνίας, ή εκ νέου αλλαγής του επίσημου ονόματός της.
Μάλιστα, οι σχέσεις της χώρας με τους Ευρωπαϊκούς θεσμούς φαίνεται να είναι σε παραγωγικό στάδιο: η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (που δεν σχετίζεται με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων), Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δημοσίευσε στις 29 Οκτωβρίου 2023 στην πλατφόρμα X (πρώην Twitter) βίντεο που ενημερώνει για την επικείμενη επίσκεψή της στα Δυτικά Βαλκάνια. Σε αυτό αναφέρεται πως πρώτη στάση της θα είναι τα Σκόπια, σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις που γίνονται για την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Glad to start my visit to the Western Balkans in Skopje!⁰
As you progress on reforms, you are making your way to the EU.We are looking forward to welcoming you, your unique identity and your language, the Macedonian language.@SPendarovski pic.twitter.com/MLOQ36WK6L
– Ursula von der Leyen (@vonderleyen) October 29, 2023
Βρίσκουμε επίσης ανοιχτή δημοσίευση από τον προσωπικό λογαριασμό της συνεντευξιαζόμενης με ημερομηνία τις 20 Ιουλίου 2019. Σε αυτήν, αναφέρει πως η “Παμμακεδονική Ενωση Μακεδονικού Αγώνα Ελλάδας – Αυστραλίας” (και όχι η ίδια προσωπικά, αν και διατελεί χρέη αντιπροέδρου) έχει προσφύγει στο εν λόγω δικαστήριο, μην αναφέροντας δικαίωση, σχεδόν έξι μήνες μετά το ρεπορτάζ του ΣΚΑΪ όπου υποστήριζε πως δικαιώθηκε.
Η μόνη σχετική αναφορά του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου στο άνωθεν ιστολόγιο προέρχεται από τις 29 Ιανουαρίου 2019 και καταδικάζει επίθεση που δέχθηκε η πολίτης που εμφανίστηκε στην εκπομπή του ΣΚΑΪ, μη κάνοντας όμως λόγο για κάποια απόφαση του δικαστηρίου.
Στο βίντεο του ρεπορτάζ γίνεται λόγος για μία σειρά άρθρων που δήθεν παραβιάζει η Συνθήκη των Πρεσπών, τα οποία και οδήγησαν στην ακύρωσή της. Aναφέρονται καταρχάς τα άρθρα 9 και 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Το άρθρο 9 αφορά την “ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας”, και το άρθρο 10 αφορά την “ελευθερία της έκφρασης”. Ενώ το άρθρο 9 φαίνεται να μην σχετίζεται κάπως με το ζήτημα του ονόματος της Βόρειας Μακεδονίας, το άρθρο 10 μπορεί να εμπίπτει στην στιγμή του βίντεο όπου αναφέρεται το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού [ως Μακεδόνας/ισσα]. Διαβάζοντας ωστόσο την Συμφωνία των Πρεσπών, δεν εντοπίζουμε κανένα άρθρο που να προβλέπει τον περιορισμό της χρήσης του τοπωνυμίου από την Ελληνική πλευρά. Τουναντίον, περιορίζεται η σημασία της χρήσης του από την άλλη πλευρά.
Το άρθρο 7 θίγει τους όρους “Μακεδονία” και “Μακεδόνας” στο πλαίσιό τους μέσα στην ιστορία. Συγκεκριμένα:
- Τα Μέρη αναγνωρίζουν ότι η εκατέρωθεν αντίληψή τους ως προς τους όρους «Μακεδονία» και «Μακεδόνας» αναφέρεται σε διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο και πολιτιστική κληρονομιά.
- Όταν γίνεται αναφορά στο Πρώτο Μέρος, με αυτούς τους όρους νοούνται όχι μόνο η περιοχή και ο πληθυσμός της βόρειας περιοχής του Πρώτου Μέρους, αλλά και τα χαρακτηριστικά τους, καθώς και ο Ελληνικός πολιτισμός, η ιστορία, η κουλτούρα και η κληρονομιά αυτής της περιοχής από την αρχαιότητα έως σήμερα.
- Όταν γίνεται αναφορά στο Δεύτερο Μέρος, με αυτούς τους όρους νοούνται η επικράτεια, η γλώσσα, ο πληθυσμός και τα χαρακτηριστικά τους, με τη δική τους ιστορία, πολιτισμό και κληρονομιά, διακριτώς διαφορετικά από αυτά που αναφέρονται στο Άρθρο 7(2).
- Το Δεύτερο Μέρος σημειώνει ότι η επίσημη γλώσσα του, η Μακεδονική γλώσσα, ανήκει στην ομάδα των Νότιων Σλαβικών γλωσσών. Τα Μέρη σημειώνουν ότι η επίσημη γλώσσα και άλλα χαρακτηριστικά του Δεύτερου Μέρους δεν έχουν σχέση με τον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό, την ιστορία, την κουλτούρα και την κληρονομιά της βόρειας περιοχής του Πρώτου Μέρους.[…]
Στο κάτω σημείο της τέταρτης και τελευταίας σελίδας, μεταξύ άλλων διαβάζουμε:
Το Υπουργείο Εξωτερικών της Πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας, στη ρηματική διακοίνωση, με την οποία ενημερώνει για την ολοκλήρωση των συνταγματικών αλλαγών στην ΠΓΔΜ, προβαίνει στην εξής διευκρινιστική δήλωση:
1. «Σύμφωνα με το γράμμα και το πνεύμα της Συμφωνίας, νοείται ότι ο όρος “nationality” του Δεύτερου Μέρους που ορίζεται στο Άρθρο 1 παράγραφος 3 στοιχείο β της Συμφωνίας ως “Μακεδονική / πολίτης της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας” αναφέρεται αποκλειστικά στην ιθαγένεια και δεν καθορίζει ή δεν προκαθορίζει την εθνοτική και καταγωγή / εθνότητα […]».
Επίσης, ακόμη και σε ενδεχόμενο πρόβλημα που θα μπορούσε να προκύψει από την συμφωνία, το άρθρο 19, παράγραφος 3 αναφέρει ρητά πως διαφορές των δύο κρατών σχετικά με την συνθήκη παραπέμπονται στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, και αυτό εφόσον τα κράτη δεν έχουν καταφέρει να έρθουν σε συμφωνία με άλλους τρόπους νωρίτερα. Συγκεκριμένα:
3. Οποιαδήποτε διαφορά προκύψει μεταξύ των Μερών σχετικά με την ερμηνεία ή εφαρμογή της παρούσας Συμφωνίας και δεν έχει επιλυθεί σύμφωνα με τις διαδικασίες που αναφέρονται στο Άρθρο 19(2), μπορεί να υποβληθεί στο Διεθνές Δικαστήριο. Τα Μέρη θα πρέπει πρώτα να προσπαθήσουν να συμφωνήσουν σε κοινή υποβολή κάθε τέτοιας διαφοράς στο εν λόγω Δικαστήριο. Ωστόσο, εάν δεν επιτευχθεί συμφωνία εντός έξι μηνών ή μεγαλύτερου χρονικού διαστήματος όπως τα Μέρη αμοιβαία θα συμφωνήσουν, τότε κάθε τέτοιου είδους διαφορά δύναται να υποβληθεί από οποιοδήποτε από τα Μέρη μονομερώς.
Τέλος, στο εικοστό και τελευταίο άρθρο, αναφέρεται στην παράγραφο 9 η αμετάκλητη φύση των διατάξεων της συμφωνίας. Συγκεκριμένα:
9. Οι διατάξεις της παρούσας Συμφωνίας θα παραμείνουν σε ισχύ για αόριστο χρονικό διάστημα και είναι αμετάκλητες. Δεν επιτρέπεται καμία τροποποίηση της παρούσας Συμφωνίας που περιέχεται στο Άρθρο 1(3) και στο Άρθρο 1(4).
Αξίζει επίσης να αναφερθεί πως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δεν έχει δικαιοδοσία να βγάλει αποφάσεις για ακύρωση διεθνών συνθηκών. Εδώ μπορεί κανείς να διαβάσει σχετικά με το έργο του Δικαστηρίου, και σε ποιες περιπτώσεις μπορεί να απευθυνθεί σε αυτό.
Ακόμη, σε αναζήτηση της απόφασης που ισχυρίζεται πως κέρδισε η ίδια, δεν εντοπίσαμε καμία σχετική ανακοίνωση στα αρχεία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Ελέγξαμε κάθε απόφαση σε δίκη κατά του κράτους της Βόρειας Μακεδονίας από την υπογραφή της Συμφωνίας των Πρεσπών (12 Ιουνίου 2018) μέχρι και σήμερα. Καμία από αυτές δεν αφορούσε την ονομασία του κράτους, και σε καμία από αυτές οι κατήγοροι δεν ήταν Έλληνες πολίτες.
Μίλησε επίσης για το άρθρο 12 του Ελληνικού Συντάγματος, που όμως αφορά το δικαίωμα των Ελλήνων πολιτών στο συνεταιρίζεσθαι και επίσης δεν έχει κάποια σύνδεση με το θέμα. Τέλος, αναφέρεται πως παραβιάζεται και η Συνθήκη του Βουκουρεστίου του 1913, χωρίς όμως να διευκρινιστεί με ποιον τρόπο γίνεται αυτό.
Η συνεντευξιαζόμενη κάνει επίσης λόγο πως το Αυστραλιανό Ινστιτούτο Μακεδονικών Σπουδών προσέφυγε στο “αντίστοιχο δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Ωκεανίας” όπου κατοχυρώθηκε ο όρος “Μακεδών=Έλλην”. Αναζητώντας την ανακοίνωση αυτή, βλέπουμε πως δεν υπάρχει κανένα αντίστοιχο ηπειρωτικό δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ωκεανία. Προσπάθειά μας να επικοινωνήσουμε με το Ινστιτούτο για περαιτέρω πληροφορίες εκ μέρους τους δεν έλαβε απάντηση.
Τέλος, υπάρχει η Σύμβαση της Βιέννης περί του Δικαίου των Συνθηκών από το 1969, η οποία οριοθετεί τα πλαίσια στα οποία μπορεί να ακυρωθεί μία συνθήκη. Στο άρθρο 46 καταρρίπτεται η πιθανότητα η Συμφωνία των Πρεσπών να μπορούσε να ακυρωθεί σε περίπτωση που παραβίαζε το Ελληνικό Σύνταγμα:
1. Το κράτος δεν δύναται να επικαλεσθή το γεγονός, ότι η συναίνεσίς του όπως δεσμευθή διά συνθήκης εδόθη κατά παραβίασιν διατάξεως του εσωτερικού του δικαίου, αναφερομένης εις την αρμοδιότητα συνομολογήσεως συνθηκών και ως εκ τούτου ακυρούσης την συναίνεσίν του, εκτός εάν η παραβίασις αύτη ήτο έκδηλος και αφεώρα κανόνα εσωτερικού δικαίου θεμελιώδους σημασίας.
Παρακάτω συναντάμε και το πρωτόκολλο για την ακύρωση μιας διεθνούς συμφωνίας. Στο άρθρο 65 διαβάζουμε:
3. Οπωσδήποτε, εάν ηγέρθη αντίρρησις υφ’ οιουδήποτε ετέρου μέρους της συνθήκης, τα μέρη θα επιζητήσουν την λύσιν της διαφοράς κατά την διαδικασίαν την προβλεπομένην υπό του άρθρου 33 του Χάρτου των Ηνωμένων Εθνών.
Έπειτα, το άρθρο 66 προβλέπει την διαδικασία που ακολουθείται εφόσον τα κράτη αδυνατούν να λύσουν την διαφωνία τους:
Εάν δεν κατέστη δυνατή η επίτευξις λύσεως συμφώνως προς την παράγραφον 3 του άρθρου 65, εντός των δώδεκα μηνών μετά την ημερομηνίαν καθ’ ην ηγέρθη η αντίρρησις, αι ακόλουθοι διαδικασίαι θα εφαρμόζωνται:
(α) παν μέρος εις διαφοράν αφορώσαν εις την εφαρμογήν ή εις την ερμηνείαν των άρθρων 53 ή 64 δύναται, διά προσφυγής, να την υποβάλη εις το Διεθνές Δικαστήριον προς έκδοσιν αποφάσεως, πλην εάν τα μέρη ήθελον αποφασίσει κατόπιν κοινής συμφωνίας να υποβάλουν την διαφοράν εις διαιτησίαν. […]
Καταλαβαίνουμε έτσι πως μόνο ένα κράτος θα μπορούσε να προσβάλει μία διεθνή συμφωνια, και αυτό μόνο εφόσον είχε ήδη προσπαθήσει να λύσει εξωδικαστικά τις διαφορές του με το άλλο κράτος. Συνεπώς, κανένας ιδιώτης πολίτης δεν θα είχε την δυνατότητα να αντιστρέψει διεθνή συμφωνία, είτε των Πρεσπών είτε άλλη.
Συμπέρασμα
Η είδηση της απόφασης ακύρωσης της Συμφωνίας των Πρεσπών από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων είναι τόσο ψευδής, όσο και ανακυκλωμένη. Η μετάδοση που κυκλοφορεί τώρα προέρχεται από τον Ιανουάριο του 2019 σε άλλο κανάλι, και παραμένει ατεκμηρίωτη. Τα άρθρα που επικαλείται η συνεντευξιαζόμενη δεν σχετίζονται με το δικαίωμα (ή μη) της Βόρειας Μακεδονίας να αποκαλείται έτσι. Δεν υπάρχει κανένα αρχείο σχετικής απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ούτε και έχει τη δικαιοδοσία να αποφασίσει για διεθνείς συνθήκες. Η Συμφωνία των Πρεσπών θα μπορούσε να προσβληθεί στο Διεθνές Δικαστήριο, μόνο από κράτος, υπό πολύ συγκεκριμένες συνθήκες, και αφού προσπάθειες για λύση του ζητήματος σύμφωνα με τον Χάρτη του ΟΗΕ, όπως προβλέπει η Συνθήκη της Βιέννης του 1969, δεν έχουν φέρει αποτέλεσμα.
