Όχι, η σπορά νεφών δεν προκάλεσε τα ακραία καιρικά φαινόμενα στο Ντουμπάι, λένε οι ειδικοί

Στα μέσα Απριλίου, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (ΗΑΕ) ήταν ανάμεσα στις χώρες του Κόλπου που επλήγησαν από ισχυρές βροχοπτώσεις και δυνατούς ανέμους που προκάλεσαν πλημμύρες και μεγάλα προβλήματα, με αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους πάνω από 20 άτομα. Σε αυτό το πλαίσιο, στο διαδίκτυο κυκλοφόρησε παραπληροφόρηση ότι πίσω από την κατάσταση ενδεχομένως κρύβεται τροποποίηση του καιρού. Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είναι γνωστά για τη χρήση της σποράς νεφών, μιας τεχνικής που μπορεί να αυξήσει την ικανότητα των σύννεφων να παράγουν βροχή. Ωστόσο, οι ειδικοί λένε ότι η σπορά νεφών δεν μπορεί να έχει αντίκτυπο σε τόσο μεγάλη κλίμακα και ότι αυτό που συνέβη είναι «πολύ πιθανό» να οφείλεται στην κλιματική αλλαγή. Πριν από την καταιγίδα οι αρχές των ΗΑΕ και οι μετεωρολόγοι είχαν προειδοποιήσει για τόσο έντονες βροχοπτώσεις και το μετεωρολογικό κέντρο της χώρας αρνήθηκε στο AFP ότι χρησιμοποίησε «οποιεσδήποτε επιχειρήσεις σποράς κατά τη διάρκεια αυτού του γεγονότος».

Στις 16 Απριλίου 2024, οι ισχυρότερες βροχοπτώσεις που έχουν καταγραφεί ποτέ πλημμύρισαν δρόμους, σπίτια και εμπορικά κέντρα στα ΗΑΕ. Τα σχολεία έκλεισαν σε ολόκληρη τη χώρα. Το αεροδρόμιο του Ντουμπάι, ένα από τα πιο πολυσύχναστα αεροδρόμια του κόσμου, σταμάτησε για λίγο τη λειτουργία του, αλλά αντιμετώπισε σημαντικά προβλήματα για αρκετές ημέρες, όπως μετέδωσε το AFP (αρχειοθετημένο εδώ).

Τέσσερις άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας της κακοκαιρίας στα ΗΑΕ, καθώς οι καταιγίδες έφτασαν στη χώρα, όπως και στο Μπαχρέιν και σε περιοχές του Κατάρ, αφού πέρασαν πάνω από το Ομάν, όπου στοίχισαν τη ζωή σε τουλάχιστον άλλους 22 ανθρώπους.

Λίγο αργότερα, άρχισαν να διαδίδονται στο διαδίκτυο ισχυρισμοί ότι το συμβάν ήταν τεχνητό.

«ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΧΕΡΙ ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΑΤΑΚΛΥΣΜΟ ΣΤΟ ΝΤΟΥΜΠΑΪ;;;;; ΘΥΜΑΣΤΕ ΜΗΠΩΣ ΠΟΥ ΠΡΙΝ ΕΞΙ ΜΗΝΕΣ ΣΑΣ ΕΙΧΑΜΕ ΜΙΛΗΣΕΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΙΩΔΙΟΥΧΟ ΑΡΓΥΡΟ ΚΑΙ ΤΗ ΣΠΟΡΑ ΣΥΝΝΕΦΩΝ», αναφέρει μια ανάρτηση στο Facebook στις 18 Απριλίου 2024, η οποία κοινοποιήθηκε περισσότερες από 150 φορές.

Παρόμοιους ισχυρισμούς κοινοποίησαν και άλλοι χρήστες στο Facebook (εδώ και εδώ) και στο Χ (εδώ), όπου αναρτήθηκαν και από τον Μιχάλη Χριστοδουλίδη, μέλος του πολιτικού κόμματος «Ελληνική Λύση». Στο παρελθόν, το AFP έχει επαληθεύσει ισχυρισμούς που έχουν διαδοθεί από τον πρόεδρο της «Ελληνικής Λύσης», Κυριάκο Βελόπουλο, όπως αυτός και αυτός.

Ορισμένα ελληνικά μέσα ενημέρωσης (για παράδειγμα εδώ) ισχυρίστηκαν ότι η σπορά των νεφών ήταν ο σημαντικότερος παράγοντας των βροχοπτώσεων, ενώ άλλα (όπως εδώ και εδώ) δημοσίευσαν άρθρα με τίτλους που υποστήριζαν κάτι τέτοιο, αν και το κείμενο των άρθρων το διέψευδε.

Ο παραπλανητικός ισχυρισμός κυκλοφόρησε και σε άλλες γλώσσες όπως τα ολλανδικά, τα αγγλικά, τα γαλλικά, τα ισπανικά και τα κορεατικά.

Αν και τα ΗΑΕ χρησιμοποιούν τη σπορά νεφών από το 2002, το επίσημο μετεωρολογικό κέντρο της χώρας αρνείται ότι χρησιμοποίησαν τη διαδικασία αυτή τη φορά. Η πρόγνωση του καιρού δείχνει ότι η καταιγίδα αναμενόταν σε αυτή την έκταση και οι επιστήμονες δήλωσαν στο AFP ότι η σπορά νεφών δεν μπορεί να παράγει τέτοια ποσότητα βροχής.

Συγκεχυμένες δηλώσεις και εκθέσεις

Στο άρθρο του από τις 16 Απριλίου με τίτλο «Το Ντουμπάι ακινητοποιείται καθώς η σπορά σύννεφων επιδεινώνει τις πλημμύρες», το Bloomberg ανέφερε ότι ο Αχμέντ Χαμπίπ, εμπειρογνώμονας του Εθνικού Κέντρου Μετεωρολογίας (NCM), του μετεωρολογικού γραφείου των ΗΑΕ, δήλωσε ότι η σπορά νεφών χρησιμοποιήθηκε τη Δευτέρα και την Τρίτη (15-16 Απριλίου όταν σημειώθηκαν οι βροχοπτώσεις) για να επωφεληθεί από το σχηματισμό σύννεφων. Όμως την επόμενη ημέρα, στις 17 Απριλίου, η Gulf News τον επικαλέστηκε λέγοντας το αντίθετο, ότι «δεν έγινε ούτε μία πτήση σποράς νεφών κατά τη διάρκεια της περιόδου που διήρκεσε η ασταθής καιρική κατάσταση στη χώρα».

Το AFP επικοινώνησε με τον Αχμέντ Χαμπίπ για ένα σχόλιο, αλλά δεν έλαβε απάντηση μέχρι τη στιγμή της δημοσίευσης.

Το NCM διόρθωσε τις πληροφορίες στις 17 Απριλίου, λέγοντας στο CNBC ότι «δεν απέστειλε πιλότους για επιχειρήσεις σποράς πριν ή κατά τη διάρκεια της καταιγίδας που έπληξε τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα την Τρίτη» και ότι «τα αεροπλάνα είχαν απογειωθεί την Κυριακή και τη Δευτέρα, αλλά δεν ξεκίνησαν καμία σπορά».

Το Bloomberg διόρθωσε το άρθρο του στις 18 Απριλίου και διευκρίνισε ότι «[…] δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι η σπορά των νεφών είχε σημαντικό αντίκτυπο στις πλημμύρες». Στις 17 Απριλίου δημοσίευσε επίσης ένα άρθρο γνώμης, όπου ο αρθρογράφος του εξηγούσε ότι για την ισχυρή καταιγίδα ευθύνεται η κλιματική αλλαγή και όχι η σπορά των νεφών.

Το NCM ανέφερε στο AFP σε δήλωση που απέστειλε στις 22 Απριλίου ότι «δεν πραγματοποίησε καμία επιχείρηση σποράς κατά τη διάρκεια αυτού του γεγονότος». Το Μετεωρολογικό Κέντρο δήλωσε ότι είχε στείλει αεροπλάνα στον αέρα τις ημέρες πριν από την επερχόμενη καταιγίδα, αλλά αυτό έγινε για ερευνητικούς σκοπούς. Στην ανακοίνωσή τους προς το AFP εξήγησαν ότι «η έρευνα περιλαμβάνει τη λήψη μετρήσεων και δειγμάτων σύννεφων για την καλύτερη κατανόηση της δυναμικής και των μικροφυσικών διεργασιών που συμβαίνουν στα σύννεφα».

Το δελτίο καιρού προέβλεψε την καταιγίδα

Οι μετεωρολογικές προβλέψεις είχαν επιβεβαιώσει την επερχόμενη αλλαγή του καιρού και την καταιγίδα.

«Μετά τις πρωτοφανείς πλημμύρες της 12ης Φεβρουαρίου (37 χιλιοστά), το βόρειο τμήμα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων θα αντιμετωπίσει και πάλι εξαιρετικές θυελλώδεις βροχές, οι οποίες θα εκδηλωθούν κυρίως την Τρίτη 16 Απριλίου», έγραψε το MeteoNews στις 14 Απριλίου.

Στην αρχή, η βροχή ήταν μάλιστα ευπρόσδεκτη στην περιοχή μετά από προηγούμενες θερμότερες ημέρες, όπως ανέφερε στις 13 Απριλίου η εφημερίδα Khaleej Times, αλλά οι αναφορές περιλάμβαναν επίσης την προειδοποίηση του NCM για επερχόμενη καταιγίδα. Η Gulf News είχε συστήσει στους οδηγούς να είναι προσεκτικοί στους δρόμους ενόψει του βροχερού καιρού πριν από τις 15 και 16 Απριλίου.

Το NCM είχε προειδοποιήσει για «πιθανότητα χαλαζόπτωσης κατά περιόδους σε ορισμένες περιοχές, που θα προκαλούσε πλημμύρες και ισχυρούς ανέμους που θα μείωναν την οριζόντια ορατότητα» πριν από την καταιγίδα στις 14 Απριλίου. Είχαν επίσης στείλει προειδοποιήσεις και μέτρα ασφαλείας (αρχειοθετημένα εδώ) στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πριν από τον κατακλυσμό που βίωσαν τα ΗΑΕ.

Δύο ημέρες αργότερα, γύρω στο μεσημέρι, είχε «προτρέψει τους κατοίκους να λάβουν όλα τα μέτρα προφύλαξης… και να μείνουν μακριά από περιοχές με πλημμύρες και συγκέντρωση νερού» σε ένα βίντεο που αναρτήθηκε στο X (αρχειοθετημένο εδώ).

Πριν από την καταιγίδα, η Εθνική Αρχή Διαχείρισης Κρίσεων και Καταστροφών των ΗΑΕ προέτρεψε τους πολίτες στις 15 Απριλίου «να συμμορφωθούν με τις οδηγίες και τις κατευθύνσεις που εκδίδονται από τις επίσημες αρχές για να διαφυλάξουν ζωές και περιουσίες». Την επόμενη ημέρα σε άλλη ανάρτηση δημοσίευσαν μια σειρά από οδηγίες ασφαλείας για τη διάρκεια των δύσκολων καιρικών συνθηκών.

Τι είναι η σπορά νεφών;

Σε ένα προηγούμενο άρθρο επαλήθευσης το AFP είχε εξηγήσει ότι η σπορά νεφών εισάγει ενώσεις στα υπάρχοντα σύννεφα για να σχηματίσουν υπέρψυχρα σταγονίδια νερού και να ενισχύσουν την πιθανότητα βροχής ή χιονιού (αρχειοθετημένο εδώ). Η τεχνική, που συνήθως εφαρμόζεται μέσω αεροσκαφών, είναι μια φυσική αντίδραση – όχι μια χημική.

«Η σπορά σύννεφων προσπαθεί να αυξήσει τις βροχοπτώσεις ενισχύοντας τις διαδικασίες στα σύννεφα που δημιουργούν τις βροχοπτώσεις», δήλωσε μέσω email στο AFP ο Ρελόφ Μπέργκερ, καθηγητής Γεω- και Χωρικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο North-West (NWU) της Νότιας Αφρικής, στις 23 Απριλίου 2024.

Οι πυρήνες συμπύκνωσης νεφών (CCN) είναι σωματίδια στην ατμόσφαιρα στα οποία συμπυκνώνονται υδρατμοί. Η σπορά νεφών προσπαθεί να ενισχύσει αυτή τη διαδικασία τοποθετώντας μεγαλύτερα σωματίδια στη βάση των σύννεφων, εξήγησε ο Μπέργκερ.

Ο Χέρμαν Ράσενμπεργκ, καθηγητής κλιματικής μηχανικής στο πανεπιστήμιο TU Delft, δήλωσε στο AFP λεπτομερώς πώς λειτουργεί η σπορά των νεφών.

«Τα σωματίδια αλατιού εισάγονται στο σύστημα νέφους, τουλάχιστον αυτό κάνουν στα Εμιράτα, στο Ντουμπάι. Τα σωματίδια αλατιού λειτουργούν ως πυρήνες για τον σχηματισμό νέων σωματιδίων νέφους. Με αυτόν τον τρόπο διεγείρετε την ανάπτυξη των σταγόνων βροχής στο σύννεφο. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι θα συγκρουστούν με άλλα σωματίδια στο σύννεφο και στη συνέχεια θα αναπτυχθούν στο εσωτερικό του και θα πέσει βροχή, αυτή είναι η αρχή», δήλωσε σε τηλεφωνική επικοινωνία στις 19 Απριλίου 2024.

Μέχρι στιγμής μερικές χώρες έχουν δοκιμάσει τη σπορά νεφών στο έδαφός τους, για παράδειγμα οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Μεξικό, η Κίνα, η Ουγγαρία, η Μαλαισία, αλλά και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Τα ΗΑΕ άρχισαν να διεξάγουν επιχειρήσεις σποράς νεφών το 2002, όπως αναφέρει το Gulf Today σε αυτό το άρθρο από την 1η Ιανουαρίου 2022. Ο οργανισμός που είναι υπεύθυνος για τη διαδικασία είναι το NCM, αναφέρει το δημοσίευμα. Η σπορά νεφών αναφέρεται στην ιστοσελίδα του NCM ως ένας από τους τομείς στους οποίους ειδικεύεται ο φορέας.

«Οι τεχνολογίες έχουν δοκιμαστεί για περισσότερα από 60 χρόνια και έχουν εκπονηθεί μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων δεκαετιών», δήλωσε ο Μπέργκερ.

«Η εστίαση στη σπορά σύννεφων είναι παραπλανητική»

Η κλιματολόγος Φριντερίκε Ότο, ειδική στην αξιολόγηση του ρόλου της κλιματικής αλλαγής στα ακραία καιρικά φαινόμενα, δήλωσε στο AFP στις 17 Απριλίου ότι είναι «παραπλανητικό» να επικεντρώνεται κανείς στη σπορά των νεφών.

«Όταν μιλάμε για έντονες βροχοπτώσεις, πρέπει να μιλάμε για την κλιματική αλλαγή. Η εστίαση στη σπορά των νεφών είναι παραπλανητική», δήλωσε η Ότο. Είναι «πολύ πιθανό» η υπερθέρμανση του πλανήτη να επιδείνωσε τις καταιγίδες, πρόσθεσε (αρχειοθετημένο εδώ).

«Η πιο έντονη βροχόπτωση στο Ντουμπάι εδώ και 75 χρόνια δεν συνέβη εξαιτίας της σποράς νεφών», είπε. Τα επίσημα μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι ήταν η μεγαλύτερη βροχόπτωση από την έναρξη των καταγραφών το 1949, πριν από τον σχηματισμό των ΗΑΕ το 1971 (αρχειοθετημένο εδώ).

Η κλιματική αλλαγή θα κάνει τα ακραία καιρικά φαινόμενα πιο συχνά, προειδοποίησε ο Καρίμ Ελγκέντι, αναπληρωτής διευθυντής της εταιρείας συμβούλων μηχανικών Buro Happold. Δήλωσε στο AFP στις 19 Απριλίου ότι η καταιγίδα –η οποία έριξε βροχές αξίας έως και δύο ετών στη χώρα του Κόλπου– συνάδει με τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη (αρχειοθετημένο εδώ).

Μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στις 25 Απριλίου από την ομάδα World Weather Attribution (WWA) αναφέρει ότι ενώ δεν μπορεί να συναχθεί «με βεβαιότητα» το συμπέρασμα ότι «η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή είναι ο κύριος παράγοντας» πίσω από τις βροχοπτώσεις, οι ερευνητές εκτιμούν ότι αυτή η περίπτωση βροχόπτωσης στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ομάν ήταν «10-40% πιο έντονη από ό,τι θα ήταν αν είχε συμβεί σε ένα “έτος Ελ Νίνιο” σε ένα κατά 1,2°C ψυχρότερο κλίμα».

Το 2024 είναι ένα τέτοιο έτος που επηρεάζεται από το επαναλαμβανόμενο καιρικό φαινόμενο Ελ Νίνιο, το οποίο προκαλεί άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας. Επέστρεψε στα μέσα του 2023 και αναμένεται να διαρκέσει μέχρι τον Μάιο. Οι επιστήμονες λένε ότι η κλιματική αλλαγή που προκαλείται από τον άνθρωπο έχει μέχρι σήμερα οδηγήσει σε αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1,2°C σε σύγκριση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.

Ο Μπέργκερ δήλωσε ότι «γνωρίζουμε με βεβαιότητα ότι η σπορά νεφών δεν προκάλεσε αυτό [τις ακραίες καιρικές συνθήκες στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα στις 16 Απριλίου, σ.σ.]».

«Αν κοιτάξετε το ίδιο το σύστημα [καιρός σ.σ.], ήταν ένα πολύ μεγάλο σύστημα βροχής, μια πολύ μεγάλη ζώνη χαμηλής πίεσης με ακραία φαινόμενα όχι μόνο στο Ντουμπάι αλλά και στο Ομάν και στο Ιράν καθώς και στη Σαουδική Αραβία, δηλαδή σε πολύ μεγαλύτερες περιοχές. Είναι εξαιρετικά απίθανο αυτό να έχει προκληθεί από την ίδια τη σπορά νεφών με μικρά αεροσκάφη», εξήγησε.

Σύμφωνα με τον Μπέργκερ, δεν υπήρχε ανάγκη για σπορά νεφών εκ των προτέρων, καθώς τα σύννεφα ήταν αρκετά αποτελεσματικά από μόνα τους.

«[…] ακόμη και αν έκαναν σπορά, αμφιβάλλω αν θα είχε κάποιο αποτέλεσμα. Αυτό ήταν ένα τόσο ισχυρό σύστημα βροχοπτώσεων που δεν υπήρχε καμία ανάγκη για σπορά νεφών», συμπλήρωσε.

Ο ιδιώτης μετεωρολόγος Ράιαν Μάουε, πρώην επικεφαλής επιστήμονας της Εθνικής Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ, συμφώνησε: «Αν συνέβαινε αυτό με τη σπορά των νεφών, θα είχαν συνεχώς νερό».

«Σίγουρα δεν πρόκειται για σπορά νεφών», δήλωσε ο ίδιος σύμφωνα με το Euronews.

Ο Ράσενμπεργκ δήλωσε: «Είναι επίσης απίθανο να στείλουν μικρά αεροσκάφη σε ένα τέτοιο σύστημα. Είναι πολύ επικίνδυνο. Δεν νομίζω ότι η σπορά νεφών έπαιξε κάποιο ρόλο εδώ».

Το NCM έκανε ένα παρόμοιο σχόλιο σε δήλωσή του στο AFP στις 22 Απριλίου: «Μία από τις βασικές αρχές της σποράς των νεφών είναι ότι πρέπει να στοχεύεις τα σύννεφα στο πρώιμο στάδιο πριν βρέξει, αν έχεις μια ισχυρή καταιγίδα τότε είναι πολύ αργά για να διεξάγεις οποιαδήποτε επιχείρηση σποράς».

«Επιπλέον, λαμβάνουμε πολύ σοβαρά υπόψη την ασφάλεια των ανθρώπων, των πιλότων και των αεροσκαφών μας, το NCM δεν διεξάγει εργασίες σποράς νεφών κατά τη διάρκεια ακραίων καιρικών φαινομένων», προσθέτουν.

Ο Μάαρτεν Άμπαουμ, καθηγητής ατμοσφαιρικής φυσικής και δυναμικής στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ, δήλωσε στον Guardian: «Η σπορά νεφών, σίγουρα στα Εμιράτα, χρησιμοποιείται για σύννεφα που φυσιολογικά δεν παράγουν βροχή… Κανονικά δεν θα μπορούσατε να δημιουργήσετε μια πολύ σοβαρή καταιγίδα από αυτό» (αρχειοθετημένο εδώ).

«Στις δεκαετίες του ’50 και του ’60, οι άνθρωποι εξακολουθούσαν να σκέφτονται να χρησιμοποιήσουν τη σπορά νεφών για να δημιουργήσουν αυτά τα μεγάλα καιρικά φαινόμενα ή να αλλάξουν αυτά τα μεγάλα καιρικά φαινόμενα. [Έχει] αναγνωριστεί εδώ και καιρό ότι αυτό δεν αποτελεί ρεαλιστική πιθανότητα», σύμφωνα με τον ίδιο.

Πολλοί άλλοι ειδικοί σε όλο τον κόσμο δήλωσαν σε διάφορα μέσα ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων των ελληνικών, ότι αυτό που συνέβη στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα οφείλεται πιθανότατα στην κλιματική αλλαγή (εδώ), ενώ άλλοι πρόσθεσαν ότι δεν σχετίζεται με τη σπορά νεφών (εδώ και εδώ).

Οι ισχυρισμοί σχετικά με το ότι ο έλεγχος του καιρού προκαλεί έντονες βροχοπτώσεις έχουν ήδη εκτοξευθεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μετά τις καταρρακτώδεις βροχές που έπληξαν την Καλιφόρνια τον Φεβρουάριο του 2024 και μετά τον τυφώνα που έπληξε την πολιτεία το 2023.

Το AFP Fact Check έχει καταρρίψει άλλους ισχυρισμούς σχετικά με το κλίμα εδώ στα ελληνικά και εδώ στα αγγλικά.