Μελέτη ΔΕΝ έδειξε ότι η Long COVID οφείλεται στις μάσκες

Σύμφωνα με σειρά δημοσιευμάτων που γνώρισαν μεγάλη διάδοση, νέα μελέτη απέδειξε ότι η πάθηση Long COVID δεν οφείλεται όντως στη νόσο COVID-19, αλλά στη χρόνια χρήση μάσκας προσώπου. Ωστόσο, πρόκειται για παραπληροφόρηση.

Παραδείγματα: triklopodia.gr, ellas21.com, amazonios.net, diodotos-k-t.blogspot.com, odysseiatv.blogspot.com

Ο ισχυρισμός κυκλοφόρησε και σε δημοσιεύσεις στα κοινωνικά δίκτυα:

Άλλα δημοσιεύματα που αναφέρθηκαν στη μελέτη, δεν εστίασαν στον ισχυρισμό περί Long COVID, αλλά παρουσίασαν ως αξιόπιστα τα συμπεράσματά της ότι «οι μάσκες προκαλούν πονοκεφάλους, φαγούρα και χαμηλότερη πρόσληψη οξυγόνου».

Παραδείγματα: theepochtimes.gr, choratouaxoritou.gr, theflagreport.com, primenews.press, karditsastakra.com

Τι ισχύει

Υπόβαθρο

Η επίμαχη μελέτη ονομάζεται «Physio-metabolic and clinical consequences of wearing face masks – Systematic review with meta-analysis and comprehensive evaluation» και δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Frontiers in Public Health.

Καταρχάς, χρειάζεται να αναφερθεί πως τα περιοδικά έκδοσης Frontiers έχουν γνωρίσει μεγάλη δημοτικότητα τα τελευταία χρόνια για την γρήγορη δημοσίευση επιστημονικών μελετών· ωστόσο, έχουν επίσης αποτελέσει αντικείμενο προβληματισμού, καθώς σε πολλές περιπτώσεις έχουν επιτρέψει δημοσιεύσεις από αμφιλεγόμενων έως και θεμελιωδώς προβληματικών μελετών, έπειτα από ανεπαρκή έλεγχό τους.

Στους επικεφαλής της ομάδας της επίμαχης μελέτης συμπεριλαμβάνεται και ο Andreas Sönnichsen, που από την έναρξη της πανδημίας, είχε τοποθετηθεί εμφατικά κατά της σχετικής ομοφωνίας της επιστημονικής κοινότητας, αρχικά κατά των προστατευτικών μέτρων και έπειτα κατά των εμβολιασμών. Αυτή του η στάση αρχικά οδήγησε σε αποστασιοποίηση το Πανεπιστημίου της Βιέννης όπου αυτός έδρευε, και τελικά έφερε και την καθαίρεσή του από θέση προϊσταμένου στο Κέντρο Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου.

Παρομοίως, από τις αρχές του 2021, ο Dr. Sönnichsen οδηγήθηκε σε παραίτηση από τις θέσεις του στα επιστημονικά περιοδικά The Arzneimittelbrief και ZFA, καθώς και από το ιατρικό κέντρο DNEbM. Ανεξαρτήτως όμως, ο ίδιος συμμετείχε ως υποψήφιος στις γερμανικές ομοσπονδιακές εκλογές του ίδιου έτους, με το νέο κόμμα dieBasis, που ιδρύθηκε με σκοπό την εναντίωση στα μέτρα της πανδημίας.

Τα παραπλανητικά συμπέρασματα της μελέτης

Όπως έγραψε και η ομάδα ελέγχου γεγονότων FactCheck.org, οι ειδικοί Gideon Meyerowitz-Katz, Eric Burnett και Susan Hopkins, έχουν δείξει ότι η μελέτη συνιστά μόνο μια προβληματική ανασκόπηση προηγούμενων επιστημονικών δημοσιεύσεων.

Αρχικά, ο κ. Meyerowitz-Katz εξήγησε ότι η ανασκόπηση δεν κατέγραψε καν με ακριβή τρόπο τα συμπεράσματα των προηγούμενων μελετών, καθώς είναι γεμάτη με βασικά αριθμητικά λάθη κατά τη μεταφορά των στοιχείων. Ενδεικτική είναι η στοιχειώδης σύγχυση των διακριτών στατιστικών εννοιών του τυπικού σφάλματος και της τυπικής απόκλισης.

5/n Here’s the main forest plot with the primary result of Sp02 from the review. One clear error is Tong 2015, where the authors reported standard error and the review has used this as standard deviation instead pic.twitter.com/BbKsAhlSGZ

– Health Nerd (@GidMK) April 14, 2023

Πιο προβληματική είναι η επιλεκτικότητα στην σύγκριση των στοιχείων, με τρόπο που επίπλαστα οδηγεί σε μεγαλύτερες διαφοροποιήσεις μεταξύ όσων χρησιμοποιούσαν μάσκες και όσων δεν χρησιμοποιούσαν. Στην πραγματικότητα, οι συγκρίσεις υποδηλώνουν υπαρκτές αλλά απειροελάχιστες μεταβολές. Για παράδειγμα, η μελέτη στην οποία δόθηκε η μεγαλύτερη βαρύτητα, βρήκε μείωση στον κορεσμό οξυγόνωσης από 97.8% σε 97.56%, ενώ οι μετρήσεις από 95% και άνω είναι φυσιολογικές και ασφαλείς.

For example the most heavily weighted study found that the SpO2 without a mask was 97.8% and 97.56% while wearing a mask. Is a reduction in SpO2 of 0.86% enough to cause clinically significant hypoxemia?
The answer is no. An O2 sat of 97.56% is still normal pic.twitter.com/fKoxUA89MP

– Eric Burnett, MD (@Doctor_Eric_B) April 13, 2023

Επιπλέον, η μεγαλύτερη μελέτη της ανασκόπησης, δεν εντόπισε την οποιαδήποτε μείωση στον κορεσμό οξυγόνου, παρότι η σύγκριση έγινε με παιδιά που φορούσαν επαγγελματικές και σφιχτές Ν95 μάσκες ενώ ασκούνταν. Επίσης, μολονότι η προαναφερθείσα μελέτη λήφθηκε υπόψη σε άλλους δείκτες της εξεταζόμενης ανασκόπησης, παραλείφθηκε ανεξήγητα από τη σύγκριση κορεσμού οξυγόνου.

10/n Goh 2019, the single biggest study included in the review, is inexplicably left off the Sp02 model (it’s included elsewhere). This study found precisely the same Sp02 levels for N95s vs a control group not wearing masks pic.twitter.com/9a9Sa42Om3

– Health Nerd (@GidMK) April 14, 2023

Η εν λόγω μελέτη έφτασε στο εξής συμπέρασμα, το οποίο παρομοίως αποκρύφθηκε από την ανασκόπηση:

Η μάσκα που αξιολογήθηκε σε αυτή τη μελέτη είναι ασφαλής για χρήση σε παιδιά 7 έως 14 ετών χωρίς υποκείμενες ιατρικές παθήσεις και στο πλαίσιο καθημερινών δραστηριοτήτων ρουτίνας, συμπεριλαμβανομένου του γρήγορου περπατήματος. […] Η τρέχουσα μελέτη επιδεικνύει ότι η υπό μελέτη μάσκα είναι κατάλληλη για χρήση σε παιδιά, και το αναφερόμενο επίπεδο άνεσης, πιθανότατα αντανακλά την καλή αποδοχή της χρήσης της στην ομάδα εξέτασης.

Ευρύτερα, η ενιαία σύνθεση διαφορετικών μετρήσεων που επιχείρησε η ανασκόπηση είναι αδόκιμη, καθώς περιελάμβανε πολύ διαφορετικές ομάδες πληθυσμού, από υγιείς έγκυες έως άτομα με σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα, και αφορούσε ένα μεγάλο εύρος διαφορετικών επιπέδων άσκησης.

Πιο προβληματικό είναι το γεγονός πως, παρότι η μελέτη εξέτασε αποκλειστικά άτομα που ασκούνταν με μάσκα, επεδίωξε να κάνει αναγωγή στη χρήση μάσκας υπό φυσιολογικές συνθήκες. Και ακόμη σημαντικότερο είναι πως, παρότι τα στοιχεία καταδεικνύουν ότι με την αφαίρεση των μασκών, οι απειροελάχιστες διαφοροποιήσεις στις μετρήσεις εξαλείφονται αμέσως, η ανασκόπηση υποστήριξε αυθαίρετα ότι οι επιπτώσεις πέρα από σοβαρές, είναι και μακροχρόνιες.

Έτσι, ορθές ανασκοπήσεις βιβλιογραφίας έχουν φτάσει στο συμπέρασμα ότι ενώ οι μάσκες μπορεί να είναι άβολες και ειδικά κατά την άσκηση, πρόκειται για προσωρινή υποκειμενική αίσθηση, και δεν παρατηρείται καμιά ουσιαστική μεταβολή σε βιολογικούς δείκτες ή στην απόδοση άσκησης.

Κατά την έναρξη της πανδημίας, υπήρξαν επίσης αναφορές για πονοκεφάλους σε επαγγελματίες υγείας που φορούσαν μάσκες για πολλές ώρες, ωστόσο οι εν λόγω μελέτες δεν περιλαμβάνουν σύγκριση με ομάδα ελέγχου ώστε να μπορέσουν να αποδόσουν τα προβλήματα στη χρήση μάσκας καθαυτής, και η αιτία θα μπορούσε να αφορά το ιδιαίτερα απαιτητικό περιβάλλον εργασίας.

Η Long COVID δεν οφείλεται στις μάσκες

Παρότι πολλά ελληνικά δημοσιεύματα ισχυρίζονται πως η ανασκόπηση απέδειξε πως η «μακρά (Long) COVID στην πραγματικότητα οφείλεται στις μάσκες», η μελέτη ισχυρίζεται μόνο ότι αυτό μπορεί να ισχύει για ορισμένα περιστατικά. Συγκεκριμένα, η μόνη σχετική αναφορά που κάνει, έχει ως εξής:

Μέχρι στιγμής, αρκετά συμπτώματα MIES [Σύνδρομο Εξάντλησης Μάσκας] μπορεί να έχουν παρερμηνευθεί ως συμπτώματα Long COVID.

Αλλά και αυτή η αναφορά είναι στοιχειωδώς προβληματική. Όπως έχουμε ξαναγράψει, η απόδοση προβλημάτων στην Long COVID απαιτεί την απόκλειση τρίτων αιτιών, καθώς και την διαρκή εμφάνιση των προβλημάτων για σειρά μηνών έπειτα από τη νόσηση. Αν η εκδήλωση σχετικών συμπτωμάτων παρατηρούνταν μόνο κατά τη χρήση μάσκας, ο συσχετισμός και η απόδοση προβλημάτων εκεί έναντι της COVID-19, θα ήταν προφανής.

Πλέον έχει συσωρευτεί ένας εκτενής όγκος βιολογικών και επιδημιολογικών στοιχείων που καταδεικνύει ότι χρόνια προβλήματα εμφανίζονται σε ενα μέρος των ασθενών COVID-19 λόγω της ίδιας της νόσου, παρότι η συχνότητα έχει μειωθεί μερικώς στην τωρινή φάση της πανδημίας. Οι αποδείξεις αιτιώδους συσχέτισης με την COVID-19 καλύπτουν ένα μεγάλο εύρος προσεγγίσεων, από τον εντοπισμό χρόνιας παραμονής στοιχείων του ιού στον οργανισμό των παθόντων, μέχρι την συστηματική και προσεκτική παρακολούθηση συμπτωμάτων τους μήνες πριν και μετά τη νόσηση.

Συμπέρασμα

Είναι ψευδής ο ισχυρισμός ότι η Long COVID οφείλεται στις μάσκες. Η αναφορά βασίζεται σε μια προβληματική ανασκόπηση ομάδας που οργανώθηκε μαζί με τον Andreas Sönnichsen, ο οποίος έχει χάσει τη θέση του σε σειρά πανεπιστημακών και ιατρικών φορέων από την αρχή της πανδημίας, λόγω συστηματικής προώθησης παραπληροφόρησης.

Η ανασκόπηση συνθέτει παραπλανητικά τα ευρήματα προηγούμενων μελετών, με στοιχειώδη αριθμητικά λάθη και επιλεκτική διαλογή ευρημάτων. Ορθές ανασκοπήσεις βιβλιογραφίας έχουν φτάσει στο συμπέρασμα ότι ενώ οι μάσκες μπορεί να είναι άβολες και ειδικά κατά την άσκηση, πρόκειται για προσωρινή υποκειμενική αίσθηση, και δεν παρατηρείται καμιά ουσιαστική μεταβολή σε βιολογικούς δείκτες ή στην απόδοση άσκησης.

Οι απειροελάχιστες μεταβολές στις μετρήσεις που μπορεί να παρατηρηθούν κατά τη χρήση μάσκας, εξαλείφονται με την αφαίρεσή της. Αντίθετα, η Long COVID εξ ορισμού ταυτοποιείται μόνο με διαρκή εκδήλωση συμπτωμάτων σε σειρά μηνών, και εκτενείς μελέτες έχουν αποδείξει ότι πρόκειται για βιολογικές επιπτώσεις της ίδιας της COVID-19.