Μεγάλη διάδοση, με χιλιάδες κοινοποιήσεις, γνωρίζει τα τελευταία χρόνια στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης φωτογραφία που, σύμφωνα με το κείμενο που τη συνοδεύει, απεικονίζει μια ιθαγενή της βόρειας Αμερικής να φορά ρουχισμό με τον αρχαιοελληνικό μαίανδρο στο πέτο. Το κείμενο των αναρτήσεων αναφέρεται στην πιθανότητα η εικόνα αυτή να σχετίζεται με την ανακάλυψη της Αμερικής από Έλληνες, αναφέροντας χαρακτηριστικά αν «ακόμα πιστεύουμε πως ο Κολόμβος ανακάλυψε την Αμερική». Ωστόσο, όπως θα εξετάσουμε στη συνέχεια, η γυναίκα που απεικονίζεται στην εικόνα δεν σχετίζεται με την Αμερικανική ήπειρο αλλά ούτε και με την Ελλάδα.
Παραδείγματα δημοσιεύσεων: greeknewsondemand.com, sinomosiologos.blogspot.com
Παραδείγματα αναρτήσεων στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης:
Η υπό εξέταση εικόνα είναι η ακόλουθη:
Τι ισχύει
Χρησιμοποιώντας την υπηρεσία αντίστροφης αναζήτησης εικόνων της Google, διαπιστώσαμε πως η εν λόγω φωτογραφία βρίσκεται αναρτημένη στον ιστότοπο της wikimedia, με όνομα αρχείου “Pinayavatar.jpg” ενώ στο ιστορικό βλέπουμε πως η φωτογραφία αρχικά αναρτήθηκε σε χαμηλή ποιότητα στις 2 Ιανουαρίου του 2007, και ανανεώθηκε με φωτογραφία υψηλότερης ποιότητας στις 23 Νοεμβρίου του 2020:
Στην ίδια σελίδα, βλέπουμε πως η εικόνα χρησιμοποιείται σε διάφορες σελίδες της Wikipedia, σε διαφορετικές γλώσσες, αλλά και σε κατηγορία με όνομα “Abaniko“. Πρόκειται για το όνομα ενός παραδοσιακού είδους βεντάλιας, την οποία φαίνεται να κρατά η γυναίκα στη φωτογραφία. Η βεντάλια αυτή συχνά συνόδευε την παραδοσιακή Φιλιππινέζικη ενδυμασία baro’t saya.
Επιπροσθέτως, στην αγγλική έκδοση της Wikipedia, η υπό εξέταση φωτογραφία χρησιμοποιείται σε αρκετές σελίδες που αφορούν τις Φιλιππίνες.
Είναι βέβαιο λοιπόν πως η εικονιζόμενη γυναίκα της φωτογραφίας δεν ήταν Νάβαχο, αλλά από τις Φιλιππίνες, και δεν έχει ουδεμία σχέση με την Αμερικανική ήπειρο ή την ανακάλυψη της. Επιπλέον, δημοσίευμα του κινεζικού ιστότοπου PLN Media αναφέρει πως η γυναίκα της φωτογραφίας έχει διπλή καταγωγή, από Φιλιππίνες και από Κίνα, και πως η φωτογραφία λήφθηκε σχεδόν τέσσερις αιώνες μετά την ανακάλυψη της Αμερικής, συγκεκριμένα το 1875 από τον Ολλανδό φωτογράφο Francisco van Camp:
Μετάφραση λεζάντας: Francisco van Camp, 1875. Μια ανώνυμη γυναίκα με μικτή Φιλιππινέζικη και Κινεζική κληρονομιά με παραδοσιακή ενδυμασία με βεντάλια. Αυτή είναι ίσως η πιο γνωστή ιστορική φωτογραφία μιας Φιλιππινέζας καλλονής.
Το μοτίβο του μαιάνδρου και η εμφάνιση του στην κινεζική τέχνη
Είναι γνωστό πως το μοτίβο του μαιάνδρου κατέχει εξέχουσα θέση στην αρχαιοελληνική αρχιτεκτονική, με ένα από τα παλαιότερα δείγματα του αρχαιοελληνικού μαιάνδρου με τη μορφή διακόσμησης να εμφανίζεται στον Παρθενώνα, πάνω από τη ζωφόρο του που απεικονίζεται η γιορτή των Παναθηναίων.
Ωστόσο διαφορετικές μορφές του μοτίβου του μαίανδρου του έχουν εντοπιστεί στην κεραμική και στη μεταλλοτεχνία σε πολιτισμούς σε όλες τις ηπείρους, από την Ανατολή έως την Νότια Αμερική. Στην Κίνα μορφές του μοτίβου εμφανίζονται από τη Νεολιθική εποχή, ενώ εντοπίζονται και σε αγγεία της δυναστείας Zhou η οποία διήρκησε από το 1050 π.Χ. έως το 221 π.Χ.
Συνεπώς, η παρουσία του μαιάνδρου στο πέτο της γυναίκας στη φωτογραφία δεν υποδεικνύει την οποιαδήποτε σχέση της με την αρχαία Ελλάδα, όπως υπαινίσσονται οι υπό εξέταση αναρτήσεις. Δεδομένης της καταγωγής της γυναίκας, κατά το ήμισυ κινεζική, και του γεγονότος πως η εικόνα λήφθηκε το 1875, σε μια εποχή όπου ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός είχε ήδη έρθει σε επαφή με πολιτισμούς της Ασίας, είναι αδύνατο να γνωρίζουμε εάν το μοτίβο που εμφανίζεται στο πέτο της γυναίκας στη φωτογραφία έχει εμπνευστεί από τον αρχαιοελληνικό μαίανδρο, ή από αντίστοιχο μοτίβο από την Κινεζική ιστορία.
Σε κάθε περίπτωση, ο ισχυρισμός πως η υπό εξέταση φωτογραφία μπορεί να αποτελεί ένδειξη της παρουσίας Ελλήνων στην Αμερικανική ήπειρο πριν την ανακάλυψη της από τον Χριστόφορο Κολόμβο, καταρρίπτεται.
Συμπέρασμα:
Η φωτογραφία λήφθηκε το 1875, αιώνες μετά την ανακάλυψη της Αμερικής, και δεν απεικονίζει γυναίκα των Ναβάχο ή άλλης φυλής ιθαγενών της Αμερικής, αλλά γυναίκα από τις Φιλιππίνες με μικτή καταγωγή από Κίνα και Φιλιππίνες. Συνεπώς, η φωτογραφία δεν αποτελεί ένδειξη της παρουσίας Ελλήνων στην Αμερικανική ήπειρο πριν την ανακάλυψη της. Το μοτίβο του μαιάνδρου που εμφανίζεται στο πέτο της δεν υποδεικνύει σχέση της γυναίκας με την αρχαία Ελλάδα καθώς, πέρα από την αρχαία Ελλάδα, το μοτίβο του μαιάνδρου εμφανίζεται σε διάφορες παραλλαγές του, σε πολλούς πολιτισμούς, ανάμεσά τους και η Κίνα από όπου κατάγεται κατά το ήμισυ η εικονιζόμενη γυναίκα.
