Χρήστες συνδέουν ψευδώς τις λάμψεις φωτός και το HAARP με τον σεισμό σε Τουρκία και Συρία

Στις αρχές Φεβρουαρίου του 2023 ένας από τους πιο καταστροφικούς σεισμούς των τελευταίων δεκαετιών ταρακούνησε τις περιοχές στα σύνορα μεταξύ Τουρκίας και Συρίας. Ένα βίντεο κοινοποιήθηκε στα κοινωνικά δίκτυα σε πολλές γλώσσες με τον ισχυρισμό ότι οι λάμψεις που φαίνονται κατά τη διάρκεια του σεισμού δείχνουν ότι «πυροδοτήθηκε» σκόπιμα. Άλλοι είπαν ότι εμπλέκεται το αμερικανικό ερευνητικό πρόγραμμα HAARP. Ωστόσο, το βίντεο χρονολογείται από το 2022 και λάμψεις φωτός συμβαίνουν τακτικά κατά τη διάρκεια σεισμών, σύμφωνα με τους επιστήμονες. Οι ερευνητές δήλωσαν στο AFP ότι δεν υπάρχουν επιστημονικές αποδείξεις ότι το πρόγραμμα HAARP θα μπορούσε να προκαλέσει έναν τέτοιο σεισμό. Σύμφωνα με τους ίδιους, οι ισχυρισμοί αυτοί αποτελούν «επιστημονική φαντασία».

Από τις 6 Φεβρουαρίου που σημειώθηκαν οι σεισμοί, οι οποίοι προκάλεσαν τον θάνατο δεκάδων χιλιάδων ανθρώπων, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν κατακλυστεί με παραπληροφόρηση, συχνά με τη μορφή φωτογραφιών και βίντεο από άσχετα γεγονότα. Οι fact checkers του AFP έχουν ήδη καταρρίψει αρκετούς ψευδείς ή παραπλανητικούς ισχυρισμούς σχετικά με τον σεισμό, όπως π.χ. ότι προκάλεσε τσουνάμι ή πυρηνική έκρηξη.

Μεταξύ των θεμάτων παραπληροφόρησης είναι και οι ισχυρισμοί ότι το γεγονός ήταν σκόπιμη ενέργεια κατά της Τουρκίας. Ορισμένες αναρτήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ανέφεραν ακόμη ότι εμπλέκεται ένα αμερικανικό πρόγραμμα που ονομάζεται HAARP και ερευνά την ανώτερη ατμόσφαιρα.

Ένα παράδειγμα αποτελούν αναρτήσεις που κοινοποιούν υλικό από κάμερες παρακολούθησης που δείχνουν λάμψεις φωτός κατά τη διάρκεια ενός φαινομενικού σεισμού. «Εμφανίστηκε ένα απόσπασμα από την τουρκική τηλεόραση, στο οποίο δημοσιογράφοι, βλέποντας καταγραφές κάμερας, υποστηρίζουν ότι οι σεισμοί που σημειώνονται στην Τουρκία προκαλούνται από ‘τεχνητά μέσα’», γράφει μια ανάρτηση στο Facebook στις 9 Φεβρουαρίου 2023.

Το ίδιο βίντεο κοινοποιήθηκε σε διάφορες γλώσσες, μεταξύ των οποίων τα ρουμανικά, τα αγγλικά και τα γερμανικά. Η γερμανική ανάρτηση προσθέτει: «Ο σεισμός στην Τουρκία μοιάζει με τιμωρητική ενέργεια (με Haarp) του ΝΑΤΟ ή των ΗΠΑ κατά της Τουρκίας».

Έλληνες χρήστες κοινοποίησαν επίσης άλλα βίντεο στο Facebook με αβάσιμους ισχυρισμούς ότι ο σεισμός προκλήθηκε από το HAARP. Τέτοιοι ισχυρισμοί διατυπώθηκαν επίσης σε μακροσκελή κείμενα, όπως εδώ ή εδώ, και σε διάφορες γλώσσες, όπως γαλλικά, ισπανικά, ολλανδικά, ουγγρικά και τσεχικά.

Ωστόσο, οι ισχυρισμοί αυτοί είναι ψευδείς. Το υλικό από τις κάμερες ασφαλείας που προβλήθηκε στην τουρκική τηλεόραση είναι από το 2022 και οι λάμψεις συμβαίνουν τακτικά κατά τη διάρκεια των σεισμών, όπως θα δείξουμε. Το AFP μίλησε με αρκετούς ειδικούς στην αστρονομία, τη γεωφυσική και τις γεωεπιστήμες, οι οποίοι απέρριψαν τους ισχυρισμούς για το HAARP ως αβάσιμη συνωμοσία.

Στιγμιότυπα των παραπλανητικών αναρτήσεων στο Facebook. Λήψη εικόνων:16/02/2023 – AFP

Το βίντεο είναι από τον Νοέμβριο του 2022

Το βίντεο που εμφανίζει τις λάμψεις έχει ημερομηνία 2022, όπως φαίνεται παρακάτω. Το λογότυπο του τουρκικού ειδησεογραφικού καναλιού Haber Global είναι επίσης ορατό στην επάνω δεξιά γωνία της εικόνας.

Μια  σύνθετη αναζήτηση στο διαδίκτυο με όρους που εμφανίζονται στο βίντεο μας επέτρεψε να βρούμε το αρχικό βίντεο στο YouTube. Το συγκεκριμένο αναρτήθηκε εκεί στις 23 Νοεμβρίου 2022, δηλαδή περισσότερο από δύο μήνες πριν από τον δυνατό σεισμό του Φεβρουαρίου 2023.

Σύγκριση εικόνων μεταξύ της παραπλανητικής ανάρτησης στο Facebook (αριστερά) και του αρχικού βίντεο που αναρτήθηκε στο Youtube από την Haber Global (δεξιά). Λήψη εικόνων: 16/02/2023 – AFP

Ο εκφωνητής του Haber Global εξηγεί ότι τα πλάνα έδειχναν αστραπές κατά τη διάρκεια σεισμού στην περιοχή Düzce της βορειοδυτικής Τουρκίας στις 23 Νοεμβρίου 2022. Το AFP αναφέρθηκε επίσης σε αυτόν τον σεισμό.

Ο δημοσιογράφος του Haber επισημαίνει τη «δέσμη φωτός» που εμφανίστηκε τη στιγμή του σεισμού και λέει ότι το φαινόμενο αυτό έχει παρατηρηθεί και σε άλλους σεισμούς, όταν υπάρχει κίνηση στα ρήγματα της Γης, είπε. «Η κίνηση στη γραμμή του ρήγματος αλλάζει τις ηλεκτρικές ιδιότητες των ορυκτών στο πέτρωμα και εμφανίζεται αυτή η ακτινοβολία. Αυτό μερικές φορές περιγράφεται ως ένα είδος αστραπής».

Άλλα τουρκικά ειδησεογραφικά μέσα ενημέρωσης αναφέρθηκαν στη λάμψη φωτός στον ουρανό κατά τη διάρκεια αυτού του σεισμού, όπως εδώ και εδώ. Η εφημερίδα Milliyet επικαλέστηκε έναν καθηγητή ο οποίος δήλωσε ότι το 90% της σεισμικής ενέργειας που συσσωρεύεται κατά την κίνηση και κατά μήκος ενός ρήγματος απομακρύνεται από τη θερμότητα, με αποτέλεσμα να εμφανίζονται λάμψεις φωτός.

«Σεισμικά φώτα»

Αντίστροφη αναζήτηση εικόνας του βίντεο που δείχνει τις λάμψεις από ένα σεισμό οδήγησε σε αναρτήσεις στο Twitter εδώ και εδώ που αναφέρουν τον «Δημοσιογράφο Τσαουντάρι Παρβέζ» ως πηγή. Καμία από τις αναρτήσεις δεν αναφέρει το HAARP. Το AFP δεν μπόρεσε να βρει προηγούμενα βίντεο ή να επιβεβαιώσει αν το βίντεο ήταν πραγματικά από την Τουρκία και τραβήχτηκε κατά τη διάρκεια του σεισμού του Φεβρουαρίου του 2023.

Ωστόσο, οι ειδικοί δήλωσαν στο AFP ότι αυτές οι λάμψεις δεν αποτελούν απόδειξη ότι το HAARP προκάλεσε τον σεισμό. Είναι ένα σχετικά συνηθισμένο φαινόμενο που παρατηρείται κατά τη διάρκεια σεισμών, αν και υπάρχει κάποια διαφωνία σχετικά με την προέλευσή τους.

Φαινόμενα όπως ανταύγειες από αστραπές (sheet lighting), μπάλες φωτός, σερπαντίνες και σταθερές λάμψεις, που αναφέρονται σε συνδυασμό με σεισμούς, ονομάζονται «σεισμικά φώτα», αναφέρει εδώ η επιστημονική υπηρεσία της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών, η Γεωλογική Υπηρεσία (USGS).

«Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι τα φώτα σεισμών όντως συμβαίνουν: λάμψεις φωτός που παρατηρούνται κατά τη διάρκεια ισχυρών σεισμών. Μερικές φορές τα φώτα δημιουργούνται από εκρήξεις μετασχηματιστών, αλλά υπάρχουν ενδείξεις για φώτα που προέρχονται από την ίδια τη γη», εξήγησε η γεωφυσικός του USGS Σούζαν Χόφ σε ηλεκτρονικό μήνυμα στο AFP.

«Υπάρχουν κάποιες ιδέες γιατί συμβαίνουν, αλλά δεν πιστεύω ότι υπάρχει μια ευρέως αποδεκτή θεωρία για την εξήγησή τους, εν μέρει επειδή είναι μια τόσο εφήμερη παρατήρηση, που είναι δύσκολο ακόμη και να καταγραφεί», πρόσθεσε η γεωφυσικός. «Πιο αμφιλεγόμενος είναι ο ισχυρισμός ότι τα σεισμικά φώτα στην πραγματικότητα προηγούνται ορισμένων μεγάλων σεισμών – αυτό, κατά την άποψή μου, είναι πολύ λιγότερο τεκμηριωμένο από τα φώτα που εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της δόνησης».

Ένας κάτοικος περπατάει ανάμεσα στα κτίρια που κατέρρευσαν στο Χατάι στις 14 Φεβρουαρίου 2023, μια εβδομάδα μετά τον σεισμό που έπληξε τμήματα της Τουρκίας και της Συρίας. – BULENT KILIC / AFP

Ο Τζον Βιντέιλ, πρύτανης και καθηγητής Γεωεπιστημών στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας (USC), δήλωσε ότι «βίντεο όπως αυτό προέρχονται συνήθως από ηλεκτρικούς μετασχηματιστές που βραχυκυκλώνουν κατά τη διάρκεια της ισχυρής δόνησης. Περιστασιακά οι ισχυροί κραδασμοί μπορεί να οδηγήσουν σε βιοφωταύγεια στο νερό κατά μήκος της ακτής, η οποία είναι ένα λαμπίρισμα και όχι λάμψη φωτός. Μερικές φορές μπορεί κανείς να δει τις λάμψεις από τους μετασχηματιστές στο βάθος πριν η δόνηση φτάσει στη θέση των παρατηρητών».

Ο Τζέφρι Χιουζ, καθηγητής Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης (BU), δήλωσε ότι δεν γνωρίζει τι προκάλεσε τις λάμψεις, ωστόσο: «Μου φαίνονται, τουλάχιστον μερικές από αυτές, σαν τις σπίθες που παράγονται  όταν τα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας βραχυκυκλώνουν, κάτι που είμαι σίγουρος ότι συνέβη κατά τη διάρκεια της καταστροφής από τον σεισμό».

Ο Τόσι Νισιμούρα, γεωφυσικός και ερευνητικός αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Μηχανικής του Πανεπιστημίου της Βοστώνης, σημείωσε επίσης ότι «το βίντεο υποδηλώνει ότι εκείνη τη νύχτα είχε συννεφιά. Το φως δεν προέρχεται από το διάστημα, αλλά προέρχεται από το έδαφος και αντανακλάται από τα σύννεφα».

Εκανε αναφορά σε παρόμοια εξήγηση που δόθηκε για έναν σεισμό στο Μεξικό τον Σεπτέμβριο του 2021. «Φαίνεται απίθανο αυτά τα φώτα να έχουν οποιαδήποτε σχέση με ραδιοκύματα που προέρχονται από άλλη ήπειρο», είπε.

Το AFP έχει ήδη επαληθεύσει παραπλανητικούς και ψευδείς ισχυρισμούς που συνδέουν το HAARP και τον σεισμό του Φεβρουαρίου 2023, όπως ότι ήταν πίσω από ένα σύννεφο σε σχήμα φακού ή ότι παράξενα φώτα παρατηρήθηκαν πριν από τον σεισμό.

«Δεν υπάρχει πιθανός μηχανισμός» για την πρόκληση σεισμού από το HAARP

Το HAARP, που σημαίνει High-frequency Active Auroral Research Program, έχει χρησιμοποιηθεί στην ανάπτυξη θεωριών συνωμοσίας εδώ και χρόνια, με αβάσιμους ισχυρισμούς, όπως ότι μπορεί να ελέγχει τον καιρό ή τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Το HAARP απαντάει σε ορισμένες από αυτές τις θεωρίες εδώ.

Στην ιστοσελίδα του, το HAARP αναφέρει ότι είναι ο πιο ικανός πομπός υψηλής ισχύος και υψηλής συχνότητας στον κόσμο για τη μελέτη των ιδιοτήτων και της συμπεριφοράς της ιονόσφαιρας, η οποία ξεκινά από ύψος περίπου 60-80 χιλιομέτρων και εκτείνεται σε ύψος πάνω από 500 χιλιόμετρα.

Το πρόγραμμα χρησιμοποιεί ραδιοκύματα για να θερμάνει ηλεκτρόνια στην ιονόσφαιρα, δημιουργώντας «μικρές διαταραχές που είναι παρόμοιες με τα είδη των αλληλεπιδράσεων που συμβαίνουν στη φύση», αλλά είναι ευκολότερο για τους επιστήμονες να τις μελετήσουν, εξηγεί ο ιστότοπος.

Όταν ρωτήθηκε από το AFP σχετικά με τους τελευταίους ισχυρισμούς ότι βρίσκεται πίσω από τους σεισμούς της 6ης Φεβρουαρίου, η υπεύθυνη του προγράμματος HAARP Τζέσικα Μάθιους δήλωσε ότι κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατόν.

«Ο πρόσφατος σεισμός και η τραγική απώλεια ανθρώπινων ζωών στην Τουρκία αναδεικνύουν την καταστροφή που μπορούν να προκαλέσουν οι φυσικές καταστροφές. Ο ερευνητικός εξοπλισμός στο χώρο του HAARP δεν μπορεί να δημιουργήσει ή να ενισχύσει φυσικές καταστροφές», δήλωσε η ίδια στο AFP μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.

«Απλά ανόητο»

Ο Τζέφρι Χιούζ του Πανεπιστημίου της Βοστώνης δήλωσε ότι τα ραδιοκύματα του HAARP θερμαίνουν την ιονόσφαιρα σε μια περιορισμένη περιοχή περίπου 100 χιλιομέτρων. «Δεν υπάρχει περίπτωση να χρησιμοποιηθούν για να δημιουργηθεί ένα φαινόμενο μέσα στο έδαφος από την άλλη άκρη της γής. Λυπάμαι, αλλά αυτό είναι απλά ανόητο», δήλωσε.

Ο Τόσι Νισιμούρα δήλωσε στο AFP ότι δεν γνωρίζει κανένα επιστημονικό στοιχείο που να υποδηλώνει ότι είναι δυνατόν το HAARP να προκαλέσει σεισμό. «Τα τεχνητά ραδιοκύματα μπορούν να διαταράξουν την ανώτερη ατμόσφαιρα τοπικά, αλλά αυτό είναι συγκρίσιμο με τη διαταραχή που προκαλείται από τον ήλιο. Δεν γνωρίζω επιστημονικές αποδείξεις ότι τα τεχνητά κύματα μπορούν να δημιουργήσουν πολύ ισχυρότερες διαταραχές και να επηρεάσουν τις τοπικές σεισμικές συνθήκες. Η ισχύς των κυμάτων μειώνεται με την απόσταση», δήλωσε.

«Προς το παρόν δεν υπάρχει τεχνολογία για να εκτοξεύσουμε ραδιοκύματα από το έδαφος και να χτυπήσουμε με ακρίβεια μια πόλη σε άλλη ήπειρο. Δεν φαίνεται να είναι δυνατόν τα ραδιοκύματα να μπορούν να επηρεάσουν τις μακρινές σεισμικές συνθήκες», πρόσθεσε ο Νισιμούρα.

«Αυτό είναι τόσο τρελό που είναι σαν να ρωτάμε αν ο σεισμός προκλήθηκε από τον Μπαγκς Μπάνι που έσκαβε για καρότα», δήλωσε στο AFP ο Ντέιβιντ Κιθ, καθηγητής Εφαρμοσμένης Φυσικής στη Σχολή Μηχανικής και Εφαρμοσμένων Επιστημών του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, όταν ρωτήθηκε για τους ισχυρισμούς αυτούς. «Απλώς δεν υπάρχει κανένας γνωστός μηχανισμός για κάτι που να μοιάζει έστω και στο ελάχιστο με το HAARP και να επηρεάζει τους σεισμούς», κατέληξε.

Η Σούζαν Χόφ από το USGS απέρριψε τους ισχυρισμούς ως «επιστημονική φαντασία». «Δεν υπάρχει κανένας εύλογος μηχανισμός με τον οποίο θα μπορούσε να προκληθεί σεισμός με μια τέτοια συσκευή/όπλο», δήλωσε στο AFP.

AFP

Η έντονη δόνηση των σεισμών «προκαλείται από κινήσεις στο εξωτερικότερο στρώμα της Γης, που ονομάζεται «φλοιός», όπως εξηγεί η NASA εδώ.

Οι τεκτονικές πλάκες που αποτελούν τον φλοιό της γης κινούνται συνεχώς, εξηγεί το Πανεπιστήμιο Caltech. Καθώς οι άκρες αυτών των πλακών ολισθαίνουν η μία πάνω στην άλλη, η τριβή μπορεί να τις επιβραδύνει, προκαλώντας με την πάροδο του χρόνου συσσώρευση πίεσης. «Όταν η δύναμη της κίνησης τελικά ξεπερνά την τριβή, τμήματα του φλοιού ξαφνικά σπάνε ή μετατοπίζονται, απελευθερώνοντας τη συσσωρευμένη πίεση με τη μορφή σεισμικών κυμάτων», εξηγεί το Πανεπιστήμιο.

Το HAARP «δεν είναι όπλο»

Ο Μάικλ Λόκγουντ, καθηγητής Φυσικής Διαστημικού Περιβάλλοντος στο Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ στο Μπέρκσαϊρ της Αγγλίας, ήταν κατηγορηματικός ότι «το HAARP ΔΕΝ είναι όπλο σε καμία μορφή και ποτέ δεν ήταν και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως όπλο».

Το HAARP είχε αρχικά ως όραμα την διευκόλυνση των επικοινωνιών ανάμεσα σε υποβρύχια εξοπλισμένα με πυρηνικά όπλα. Όπως εξηγεί η ιστοσελίδα του HAARP, το πρόγραμμα ξεκίνησε το 1990 ως πρωτοβουλία του Κογκρέσου, την οποία διαχειρίζονταν από κοινού η αμερικανική αεροπορία και το ναυτικό.

Ωστόσο, «με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, οι υποβρύχιες επικοινωνίες δεν φαίνονταν πλέον τόσο κρίσιμες» οπότε το HAARP έπρεπε να βρει έναν νέο σκοπό, εξηγεί αυτό το άρθρο του 2008 στην επιστημονική έκδοση Nature. Παραδόθηκε στο Πανεπιστήμιο Alaska-Fairbanks το 2015.

Αυτή η ιστορία τελικά «εκτινάχτηκε στην φαραωνική ιδέα ότι το HAARP είναι κάποια μορφή όπλου: η πιο συνηθισμένη ερμηνεία είναι ότι πρόκειται για κάποια μορφή κοινωνικού ελέγχου του μυαλού αλλά το ότι δημιουργεί σεισμούς είναι κάτι που δεν είχα ξανακούσει», δήλωσε ο Μάικλ Λόκγουντ.

«Η ιδέα ότι το HAARP, που βρίσκεται ακριβώς βόρεια της Γκακόνα στην Αλάσκα, θα μπορούσε να δημιουργήσει σεισμική δραστηριότητα οπουδήποτε, πόσο μάλλον στην Τουρκία και τη Συρία, είναι, ειλικρινά, πραγματικά γελοία», πρόσθεσε.