Πρόσφατα εμφανίστηκε μία εικόνα στα κοινωνικά δίκτυα που δείχνει το βουνό Πάο ντε Ασούκαρ (πορτογαλικά: Pão de Açúcar, “ψωμί/κώνος από ζάχαρη”) στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας σε τρεις χρονικές φάσεις, το 1880, το 1910 και το 2020. Υποτίθεται πως με αυτές τις φωτογραφίες αποδεικνύεται ότι η αύξηση της στάθμης της θάλασσας, ως αποτέλεσμα της γενικότερης κλιματικής αλλαγής στον πλανήτη, είναι ψέμα. Ας εξετάσουμε, όμως, τι ισχύει.
Παραδείγματα αναπαραγωγών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:
Διάδοση του ισχυρισμού
Ο ισχυρισμός διαδόθηκε αρκετά στο εξωτερικό, με αναρτήσεις στο Facebook να συγκεντρώνουν χιλιάδες αντιδράσεις και κοινοποιήσεις (εδώ κι εδώ).
Ανάρτηση ξένου λογαριασμού στο X έχει 10 εκατομμύρια προβολές.
Στις αναρτήσεις φαίνεται το βουνό Πάο ντε Ασούκαρ (στα αγγλικά η ονομασία του αποδίδεται ως “Sugarloaf Mountain”), στο στόμιο του κόλπου Γκουαναμπάρα, σε μια χερσόνησο που προεξέχει στον Ατλαντικό Ωκεανό. Όπως βλέπουμε από φωτογραφίες σε ιστοσελίδες (εδώ, εδώ, εδώ κι εδώ) και στους χάρτες της Google (εδώ κι εδώ), οι φωτογραφίες είναι πράγματι από το αναφερόμενο σημείο.
Τι ισχύει
Τα δεδομένα που συγκεντρώθηκαν από παλιρροιογράφους και, αργότερα, από δορυφόρους, δείχνουν ότι η μέση παγκόσμια στάθμη της θάλασσας έχει αυξηθεί κατά περίπου 8-9 ίντσες (ήτοι 21-24 εκατοστά) από το 1880, σύμφωνα με την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ (NOAA), η οποία αναφέρει επίσης ότι ο ρυθμός αυτός επιταχύνεται.
Όπως διαβάζουμε σε κατάρριψη του ισχυρισμού από το τμήμα ελέγχου γεγονότων του USA Today, εικόνες και φωτογραφίες και μάλιστα τέτοιου τύπου, δηλαδή μακρινές, που συγκρίνουν παλαιότερες με πιο σύγχρονες εποχές, δεν αποτελούν αποτελεσματική στρατηγική για την ανίχνευση αυτής της αλλαγής. Αυτό είχε εξηγηθεί και σε παλαιότερη κατάρριψη, σε παρόμοιο ισχυρισμό με φωτογραφίες από το άγαλμα της ελευθερίας και τη στάθμη της θάλασσας γύρω από αυτό.
Οι φωτογραφίες δεν παρέχουν επαρκείς πληροφορίες σχετικά με τις συνθήκες της στάθμης της θάλασσας, οι οποίες αυξομειώνονται κατά τη διάρκεια της ημέρας, εξαιτίας των παλιρροϊκών δυνάμεων, αλλά και ανάλογα με την εποχή, λόγω της διαστολής ή συστολής του όγκου της θάλασσας. Αν οι φωτογραφίες δεν τραβηχτούν στο ίδιο σημείο του παλιρροιακού κύκλου, η σύγκρισή τους δεν έχει νόημα.
Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η σχετική άνοδος της στάθμης της θάλασσας – το πόσο έχει αυξηθεί η στάθμη της θάλασσας σε σχέση με την ξηρά σε μια δεδομένη τοποθεσία – ποικίλλει σε ολόκληρο τον κόσμο. Σύμφωνα με τη NOAA, η σχετική στάθμη της θάλασσας μπορεί να επηρεαστεί από:
- Κατακόρυφη μετακίνηση του εδάφους λόγω φυσικών διεργασιών ή ανθρώπινης δραστηριότητας
- Η βαρυτική δύναμη μεταβάλλεται καθώς η μάζα αναδιανέμεται στη Γη λόγω του λιωσίματος των παγετώνων και των στρώσεων πάγου
- Γεωγραφικές διαφορές στα ρεύματα και στα πρότυπα των ανέμων
Επιπροσθέτως, σύμφωνα, πάλι, με στοιχεία της NOAA, η στάθμη της θάλασσας στην περιοχή του βουνού Πάο ντε Ασούκαρ αυξήθηκε κατά σχεδόν 12,7 εκατοστά μεταξύ των ετών 1963 και 2016. Παράλληλα, η σχετική ανοδική τάση της στάθμης της θάλασσας στην περιοχή του συγκεκριμένου βουνού, και πιο συγκεκριμένα στο νησί Ilha Fiscal, ανέρχεται σε 2,35 χιλιοστά το χρόνο, μια αύξηση μεγαλύτερη από 23 εκατοστά σε 100 χρόνια. Με άλλα λόγια, η στάθμη της θάλασσας αυξάνεται στην περιοχή του εικονιζόμενου βουνού, όπως και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Έπειτα από επικοινωνία μας με τη NOAA, σε απάντηση του διδακτορικού καθηγητή Greg Dusek, αναφέρθηκε:
«Δεν μπορούμε να μιλήσουμε για τη γνησιότητα των εικόνων που κυκλοφορούν. Ωστόσο, γνωρίζουμε από παλιρροιομετρικές και δορυφορικές παρατηρήσεις ότι η στάθμη της θάλασσας έχει αυξηθεί σε όλο τον κόσμο, σε ορισμένες περιπτώσεις με ταχύτερους ή βραδύτερους ρυθμούς από άλλες, με την παγκόσμια μέση στάθμη της θάλασσας να έχει αυξηθεί κατά περίπου 8-9 ίντσες από το 1880. Το μέγεθος της ανόδου που παρατηρείται σε μια συγκεκριμένη τοποθεσία επηρεάζεται τόσο από την κατακόρυφη κίνηση της ξηράς όσο και από ωκεανογραφικούς παράγοντες. Η άνοδος της στάθμης της θάλασσας σε συγκεκριμένες τοποθεσίες στις ΗΠΑ είναι καλά τεκμηριωμένη από τα παλιρροιογράμματα της NOAA, πολλά από τα οποία μετρούν τη στάθμη της θάλασσας για περισσότερα από 100 χρόνια. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι μια φωτογραφία αναπαριστά μόνο μια χρονική στιγμή. Οι εικόνες αυτές δεν δείχνουν τον κύκλο της παλίρροιας, την ένταση των ανέμων ή άλλους παράγοντες που είναι γνωστό ότι επηρεάζουν το ύψος του νερού όταν τραβήχτηκε η φωτογραφία».
Παγκόσμια στάθμη της θάλασσας: (εδώ)
Μετρήσεις ανόδου της στάθμης της θάλασσας: (εδώ)
Σε γενικότερο πλαίσιο, επιστήμονες της Εθνικής Διοίκησης Αεροναυτικής και Διαστήματος (NASA) αναφέρουν πως η στάθμη της θάλασσας παγκοσμίως αυξάνεται ως αποτέλεσμα της ανθρωπογενούς υπερθέρμανσης του πλανήτη, με τους πρόσφατους ρυθμούς να είναι πρωτοφανείς για τα τελευταία 2.500 και πλέον χρόνια (εδώ κι εδώ). Τον ισχυρισμό κατέρριψαν και ξένοι οργανισμοί ελέγχου γεγονότων, όπως το Logically Facts και το Lead Stories.
Τέλος, αξίζει να σημειώσουμε πως κατά το παρελθόν έχουμε εξετάσει παραπλανητικούς και ψευδοεπιστημονικούς ισχυρισμούς σχετικά με την κλιματική αλλαγή (παραδείγματα εδώ κι εδώ). Σε παλαιότερο άρθρο εξηγήσαμε το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής και την αντιεπιστημονική προσέγγιση των αρνητών αυτού. Περισσότερες πληροφορίες για την παραπληροφόρηση γύρω από το κλίμα και την κλιματική αλλαγή μπορείτε να διαβάσετε στο ενημερωτικό άρθρο μας για τη συνεργασία με το European Fact-Checking Standards Network (EFCSN) στο έργο Climate Facts Europe.
*Στις 17 Ιουνίου 2024 προστέθηκε απάντηση από τη NOAA.
Συμπέρασμα
Ο ισχυρισμός είναι παραπλανητικός. Σύμφωνα με στοιχεία της NOAA η στάθμη της θάλασσας, τόσο παγκοσμίως όσο και στην περιοχή του βουνού Πάο ντε Ασούκαρ του Ρίο ντε Τζανέιρο, έχει σημειώσει και συνεχίζει να σημειώνει άνοδο. Επιπλέον, στοιχεία της NASA έχουν αποδείξει την αύξηση της στάθμης των θαλασσών ως αποτέλεσμα της κλιματικής αλλαγής.
Οι φωτογραφίες έχουν ληφθεί σε τέτοια απόσταση που θα ήταν αδύνατο να προσδιοριστεί αν η στάθμη της θάλασσας αυξάνεται ή μειώνεται. Εμφανίζονται, επίσης, χωρίς κανένα πλαίσιο ή εξήγηση και δεν καθίσταται σαφές ποια εποχή του έτους τραβήχτηκαν και αν τραβήχτηκαν σε χαμηλή ή υψηλή παλίρροια. Από μόνες τους, οι φωτογραφίες δεν λένε τίποτα για τη στάθμη της θάλασσας, πολύ περισσότερο δεν αποδεικνύουν ότι δεν ανεβαίνει.
