Ένα ηχητικό βίντεο διαμοιράζεται μεταξύ ιστοσελίδων και χρηστών του διαδικτύου στο οποίο, όπως υποστηρίζεται, ακούγεται η μητέρα του Αλεξέι Ναβάλνι, Λουντμίλα, να εξαπολύει σφοδρή επίθεση εναντίον της Γιούλια Ναβάλναγια, συζύγου του Αλεξέι, κατηγορώντας ως υπεύθυνη για τον θάνατο του άντρα της. Ωστόσο, η αυθεντικότητα αυτού του ηχητικού έχει ευρέως αμφισβητηθεί, όπως θα αποδείξουμε στη συνέχεια, και εντάσσεται στο πλαίσιο μιας ενορχηστρωμένης προσπάθειας από τον μηχανισμό ρωσικής προπαγάνδας για μετατόπιση των ευθυνών.
Παραδείγματα δημοσιευμάτων: pronews.gr, newsbreak.gr, anazitiseis.gr, iskra.gr, taxalia.blogspot.com, press-gr.com
Παραδείγματα αναρτήσεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:
Πλαίσιο ισχυρισμών
Ο διακινούμενος ισχυρισμός εντοπίζεται σε αναρτήσεις ρωσόφιλων χρηστών του X, πρώην Twitter, όπως ο “Lord Bebo” και ο “Spetsnaℤ 007“, οι οποίοι τις τελευταίες ημέρες αναρτούν συστηματικά ψευδείς ισχυρισμούς γύρω από τον θάνατο του Αλεξέι Ναβάλνι. Παρεμφερείς ψευδείς ισχυρισμοί τους για τη Γιούλια Ναβάλναγια έχουν ήδη καταρριφθεί από οργανισμούς ελέγχου ψευδών ειδήσεων. (Δείτε εδώ κι εδώ).
Η ανάρτηση του “Lord Bebo” συμπεριλήφθηκε ως πηγή σε δημοσιεύματα ελληνικών ιστοσελίδων (παραδείγματα εδώ, εδώ κι εδώ) και αναρτήθηκε από χρήστες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (παραδείγματα εδώ, εδώ κι εδώ).
Στα άρθρα, δημοσιευμένα την Πέμπτη 22 Φεβρουαρίου, διαβάζουμε τα εξής:
Η μητέρα του Αλεξέι Ναβάλνι, Λουντμίλα, κατηγόρησε σήμερα τους Ρώσους ανακριτές ότι την «εκβιάζουν» σε σχέση με την κηδεία του γιού της αλλά εξίσου αποκαλυπτική ήταν και για την σύζυγο του θανόντα που αυτή την στιγμή την υποδέχονται χώρες στην Ευρώπη ως “Πρώτη Κυρία” της ρωσικής αντιπολίτευσης.
Έτσι η μητέρα του Α.Ναβάλνι καταφέρθηκε κατά της συζύγου του γιού της και ουσιαστικά την κατηγόρησε ότι “φαίνεται σαν να τα σχεδίασε”.
Αναλυτικότερα φέρεται να λέει ότι:
Η σύζυγος του Α.Ναβάλνι, Γιούλια, δεν είχε κάνει προσπάθεια να τον δει επί δύο ολόκληρα χρόνια τονίζοντας ότι δεν είχε κάποια εκκρεμή δικαστική υπόθεση σε βάρος της, αλλά μάλιστα ήταν αυτή που τον είχε πιέσει να μεταβεί πίσω στην Ρωσία αφού πρώτα τον είχε αναγκάσει να γράψει κάθε περιουσιακό του στοιχείο στο όνομά της, ενώ δήλωσε ότι δεν ήταν παντρεμένη με τον γιό της και τέλος μίλησε και για την ηθική της λέγοντας ότι την έχουν δει σε δημόσιο χώρο με άλλον άνδρα!
Φαίνεται ότι θα δούμε και άλλα “επεισόδια” καθώς έκλεισε λέγοντας “Λίγο μετά το θάνατο του εμφανίστηκες με χαμόγελο στο Μόναχο για να επωφεληθείς”.
Το εξεταζόμενο ηχητικό βίντεο, όπως δημοσιεύθηκε από τον λογαριασμό “Lord Bebo“:
Μετάφραση του ηχητικού: “Αγαπητή Γιούλια Μπορίσοβα Αμπροσίμοβα [σ.σ. το πατρικό όνομα της Γιούλια Ναβάλναγια] τώρα θέλω να απευθυνθώ σε εσένα. Είδες τον γιο μου για τελευταία φορά τον Φεβρουάριο του 2022. Δεν σου έχουν απαγορεύσει να μπεις στη Ρωσία, δεν ανοίχτηκε ποινική υπόθεση εναντίον σου, αλλά δεν ήρθες ποτέ να τον επισκεφτείς εδώ και δύο χρόνια. Μάλιστα, από την άνοιξη του 2021, δεν είσαι πλέον παντρεμένη με τον γιο μου και εμφανίζεσαι δημόσια με άλλους άντρες. Ήσουν εσύ που τον ανάγκασες να έρθει στη Ρωσία όταν μόλις είχε βγει από το κώμα και δεν είχε καλή κρίση. Ανάγκασες τον Αλεξέι να σου παραχωρήσει ολόκληρη την περιουσία του. Έχεις αποκληρώσει ακόμη και τον γιο σου, ο οποίος για αυτό το λόγο δεν σου μιλά πια. Έχεις στρέψει την κόρη σου εναντίον του γιου σου. Για μένα ήταν περίεργο να σε βλέπω να χαμογελάς στο συνέδριο του Μονάχου, λίγες ώρες μετά τον θάνατο του Αλεξέι, μιλώντας εκ μέρους του και το πώς έγινες η φωνή του μετά τον θάνατό του. Δεν σταμάτησες ούτε από ευπρέπεια, ούτε τήρησες το πένθος. Αμέσως άρχισες τις διαπραγματεύσεις για τον θάνατό του. Είσαι κακό και ποταπό άτομο. Σε περιφρονώ και σου απαγορεύω να κάνεις εικασίες και να χρησιμοποιείς το όνομα του γιου μου”.
Η φωνή της μητέρας του Ναβάλνι κλωνοποιήθηκε ψηφιακά
Ακούγοντας προσεκτικά το ηχητικό μήνυμα διάρκειας περίπου ενάμισι λεπτού, παρατηρήσαμε ότι, παρά τα εμφανή σημάδια αλλοίωσης και τις παραμορφώσεις που έχει υποστεί ο ήχος, η φωνή παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με αυτήν της Λουντμίλα Ναβάλναγια, όπως τη συγκρίναμε με αυθεντικά αποσπάσματα υψηλής ποιότητας.
Από αυτό συμπεραίνουμε ότι η φωνή της μητέρας του Ναβάλνι κλωνοποιήθηκε με βάση αυθεντικό υλικό της φωνής της με τη χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης.
Ο δημοσιογράφος Ίλια Μπερ και ιδρυτής της ρωσικής σελίδας ελέγχου ειδήσεων Provereno (Проверено.Медиа), υποστήριξε σε σχετικό άρθρο της σελίδας, ότι το ηχητικό βίντεο παραποιήθηκε με τη χρήση νευρωνικών δικτύων και είχε ως βάση του δύο πρόσφατα βίντεο της μητέρας του Αλεξέι Ναβάλνι.
Πράγματι, στις 20 και 22 Φεβρουαρίου δημοσιεύτηκαν δύο βίντεο της Λουντμίλα Ναβάλναγια στο YouTube. Στο πρώτο, βρισκόμενη έξω από τη φυλακή στην οποία κρατούνταν ο γιος της, απήθυνε έκκληση στον Βλαντιμίρ Πούτιν να της παραδοθεί η σωρός του και στο δεύτερο, αφότου είδε το νεκρό σώμα του γιου της, προέβη στην αποκάλυψη ότι οι ρωσικές αρχές της άσκησαν πίεση για να γίνει η ταφή του γιου της σε μυστική τοποθεσία.
Αν ανατρέξουμε ξανά στους ισχυρισμούς των ελληνικών δημοσιευμάτων, διαπιστώνουμε ότι οι υποτιθέμενες κατηγορίες της μητέρας του Ναβάλνι εναντίον της συζύγου του, τοποθετούνται χρονικά την Πέμπτη 22 Φεβρουαρίου, δηλαδή στο πλαίσιο της δεύτερης δημόσιας τοποθέτησής της της Λουντμίλα, στην οποία κατηγόρησε τις ρωσικές αρχές ότι την εκβιάζουν.
Παραθέτουμε ξανά το επίμαχο απόσπασμα από δημοσίευμα:
Η μητέρα του Αλεξέι Ναβάλνι, Λουντμίλα, κατηγόρησε σήμερα [σ.σ. Πέμπτη, 22 Φεβρουαρίου] τους Ρώσους ανακριτές ότι την «εκβιάζουν» σε σχέση με την κηδεία του γιού της αλλά εξίσου αποκαλυπτική ήταν και για την σύζυγο του θανόντα που αυτή την στιγμή την υποδέχονται χώρες στην Ευρώπη ως “Πρώτη Κυρία” της ρωσικής αντιπολίτευσης.
Εξετάζοντας ξανά το ηχητικό μήνυμα και σε συνδυασμό με τα παραπάνω, είναι βάσιμο να πούμε ότι το βίντεο της 22ας Φεβρουαρίου αποτέλεσε την πρώτη ύλη για την κλωνοποίηση της φωνής της Λουντμίλα Ναβάλναγια στο ηχητικό που διακινήθηκε, δεδομένου ότι δεν υπάρχει πληθώρα διαθέσιμου υλικού της φωνής της. Δείτε εδώ το αυθεντικό βίντεο, όπου μπορείτε να συγκρίνετε τη φωνή της με αυτή του ηχητικού:
Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγουμε και από το γεγονός ότι το εξεταζόμενο ηχητικό δεν εντοπίστηκε σε καμία έγκυρη πηγή διεθνώς, ενώ πουθενά δεν γίνεται λόγος για τις υποτιθέμενες κατηγορίες προς το πρόσωπο της Γιούλια Ναβάλναγια.
Η Olga Robinson, δημοσιογράφος του BBC Verify, ήταν από τις πρώτες δημοσιογραφικές πηγές που υποστήριξαν ότι δεν πρόκειται για αυθεντικό μήνυμα της μητέρας του Ναβάλνι, τονίζοντας σε συνομιλία που είχαμε μαζί της μέσω email ότι τόσο η ίδια, που αξιολόγησε το ηχητικό απόσπασμα ως φυσική ομιλήτρια της ρωσικής γλώσσας, όσο και συνάδελφοί της που καλύπτουν τα θέματα της Ρωσίας, κατέληξαν στο ίδιο ακριβώς συμπέρασμα, ύστερα από διασταύρωση με αυθεντικά δείγματα της φωνής της Λουντμίλα Ναβάλναγια.
Το προπαγανδιστικό περιεχόμενο του ηχητικού μηνύματος
Η δημοσιογραφική ομάδα του BBC Verify επισήμανε, ακόμη, ότι οι κατηγορίες που ακούγονται για τη σύζυγο του Ναβάλνι ταιριάζουν με παρόμοιους ψευδείς ισχυρισμούς που έχουν διατυπωθεί προς το πρόσωπό της, κάτι που ενισχύει το συμπέρασμα της μη αυθεντικότητας του αποσπάσματος.
Πράγματι, τις τελευταίες ημέρες εμφανίστηκαν ισχυρισμοί που παρουσιάζουν τη Γιούλια Ναβάλναγια να συνδέεται με άλλον άντρα, αλλά, όπως αποδεικνύεται, έχουν αναπαραχθεί εκτός πλαισίου ή έχουν υποστεί φωτομοντάζ για να πλήξουν τον χαρακτήρα της.
Αντίστοιχα, σύμφωνα με τη ρωσική σελίδα ελέγχου ειδήσεων Provereno (Проверено.Медиа), οι αρχικές πηγές του ισχυρισμού εντοπίστηκαν στο Telegram από κανάλια, όπως το Signal (СИГНАЛ), πίσω από τα οποία εντοπίζεται ένα δίκτυο ποικίλων ενημερωτικών μέσων που πρόσκεινται στο Κρεμλίνο και είναι γνωστά για τη διάδοση ψευδών ισχυρισμών.
Η διάψευση από τις ρωσικές πηγές
Στις 22 και 23 Φεβρουαρίου, το ρωσικό τηλεοπτικό δίκτυο Tsargrad.tv, γνωστό για τη φιλοκυβερνητική του στάση και τις θέσεις του κοντά στην Ορθόδοξη Εκκλησία, αναπαρήγαγε επίμονα, μέσα από τρία διαφορετικά άρθρα, την ψευδή είδηση ότι “η μητέρα του Αλεξέι Ναβάλνι «ονόμασε» τον δολοφόνο του γιου της”, καταφερόμενη ενάντια στη Γιούλια Ναβάλναγια. (Δείτε εδώ, εδώ κι εδώ).
Πρόκειται για το ίδιο δίκτυο που είχε υποστηρίξει – μεταξύ άλλων – και την ψευδή είδηση πως ο θάνατος του Αλεξέι Ναβάλνι οφειλόταν στον εμβολιασμό του ενάντια στον κορωνοϊό με δυτικό εμβόλιο.
Ωστόσο, σε νέο άρθρο, στις 23 Φεβρουαρίου, με τίτλο “Είναι ψεύτικα τα λόγια της μητέρας του Ναβάλνι για τον «δολοφόνο» του γιο της; Διαχωρισμός των γεγονότων από τις εικασίες“, το δίκτυο διέψευσε τις πληροφορίες που περιέχονται στο ηχητικό, παραθέτοντας τη δήλωση του Ρώσου δημοσιογράφου Μαξίμ Κορονένκο, ο οποίος υποστήριξε, στον λογαριασμό του στο Telegram, ότι δεν βρήκε τίποτα που να επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό, ζητώντας συγγνώμη που και ο ίδιος έπεσε στην παγίδα.
Ο θάνατος του Αλεξέι Ναβάλνι, πολιτικού αντιπάλου του Βλαντιμίρ Πούτιν, συνοδεύτηκε από μια ενορχηστρωμένη προσπάθεια να μετριαστεί η διάδοση του αρνητικού περιεχομένου γύρω από τον Ρώσο Πρόεδρο. Πρόσφατη έκθεση καταγράφει νέα μεγάλα ποσοστά ψεύτικων λογαριασμών, που αλληλεπιδρούν τις τελευταίες ημέρες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με στόχο να αποσπάσουν την προσοχή του κοινού και να αμβλύνουν το αρνητικό κλίμα.
Μετά τον θάνατο του Ναβάλνι, η σύζυγός του Γιούλια Ναβάλναγια, δήλωσε πως θα συνεχίσει το πολιτικό έργο του άντρα της εναντίον του Κρεμλίνου. Ως αποτέλεσμα, η παραπληροφόρηση στράφηκε στην υπονόμευση του χαρακτήρα της.
Αξίζει στο σημείο αυτό να αναφέρουμε ότι το ηχητικό βίντεο που διακινήθηκε κλείνει με ένα μικρό οπτικό απόσπασμα στο τέλος του, όπου δείχνει τη Γιούλια Ναβάλναγια να χαμογελάει κατά την εμφάνισή της στη Διάσκεψη για την Ασφάλεια στο Μόναχο.
Ενώ, πρόκειται για αυθεντικό απόσπασμα από την εμφάνισή της, η εικόνα παγώνει σκόπιμα για 3 ολόκληρα δευτερόλεπτα, ώστε να εντυπωθεί η εικόνα της χαμογελαστής χήρας του Ναβάλνι και να ενισχυθεί ο υποτιθέμενος ισχυρισμός που ακούγεται στο φωνητικό, ότι “για μένα ήταν περίεργο να σε βλέπω να χαμογελάς στο συνέδριο του Μονάχου, λίγες ώρες μετά τον θάνατο του Αλεξέι“.
Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα στιγμιαίο χαμόγελο της Γιούλια Ναβάλναγια, που κρατά λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο, τη στιγμή που ανέβηκε στο βήμα, χειροκροτούμενη από το ακροατήριο. Παραθέτουμε ολόκληρη την ομιλία της στο Μόναχο, όπου είναι φανερή η συγκίνηση με την οποία μιλάει:
Συμπέρασμα
Το εξεταζόμενο ηχητικό κλιπ αποτελεί προϊόν τεχνητής νοημοσύνης, που κλωνοποίησε τη φωνή της Λουντμίλα Ναβάλναγια, με τις κατηγορίες αυτές να μην έχουν ειπωθεί ποτέ στην πραγματικότητα. Ο ισχυρισμός εντάσσεται στο πλαίσιο της παρατηρούμενης παραπληροφόρησης που συνοδεύτηκε ύστερα από τον θάνατο του Αλεξέι Ναβάλνι και τη δήλωση της συζύγου του ότι επιθυμεί να συνεχίσει το πολιτικό του έργο. Αξίζει να σημειωθεί ότι πληθώρα ρωσικών πηγών που αναπαρήγαγαν τον ισχυρισμό προέβησαν σε διόρθωση, χαρακτηρίζοντας ψευδές το ηχητικό μήνυμα της υποτιθέμενης έκκλησης της μητέρας του Ναβάλνι.
