Η ταινία “Κλιματική Αλλαγή – Η Ανείπωτη Πραγματικότητα” (The Cold Truth), η οποία κυκλοφόρησε στο YouTube, παρουσιάζει τον ισχυρισμό πως τα φαινόμενα της κλιματικής αλλαγής δεν είναι τόσο μεγάλης βαρύτητας όσο αναφέρεται από την επιστημονική κοινότητα και τα ΜΜΕ, βασιζόμενη σε δηλώσεις γνωστών, για τη διάδοση παραπληροφόρησης, επιστημόνων: Willie Soon, Richard Lindzen, William Happer, Steven Koonin και Ross McKitrick. Ωστόσο, μια προσεκτική ανάλυση των ισχυρισμών της αποκαλύπτει σημαντικά προβλήματα και παραπλανητικές πληροφορίες. Με βάση την κατάρριψη αυτών των ισχυρισμών από την ιστοσελίδα Science Feedback, όπως και άλλες αξιόπιστες πηγές, θα αναλύσουμε πώς η ταινία προωθεί αβάσιμα επιχειρήματα και ανακριβείς θέσεις.
Παραδείγματα αναπαραγωγών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:



Τι ισχύει
Δεδομένων των πολυάριθμων ισχυρισμών που συναντάμε στην ταινία, θα διερευνήσουμε τους ακόλουθους τρεις κυριότερους, που αξιολογούνται χρησιμοποιώντας σαφή επιστημονικά στοιχεία:
α) “Η πρόσφατη κλιματική αλλαγή οφείλεται στις μεταβολές της εισερχόμενης ηλιακής ακτινοβολίας και όχι στην αύξηση των επιπέδων του διοξειδίου του άνθρακα (CO2 )”
β) “Υπάρχει ανάγκη λήψης καταγραφών θερμοκρασίας από διαφορετικές τοποθεσίες για την εξασφάλιση της ορθής ποσοτικοποίησης της υπερθέρμανσης του πλανήτη“
γ) “Διαπιστώνεται παραλληλισμός της τρέχουσας κλιματικής αλλαγής με κλιματικές διακυμάνσεις του παρελθόντος”.
Αρχικά ένας εκ των κυριότερων ισχυρισμών της ταινίας – που αποδίδεται κυρίως στον Willie Soon – είναι ότι η πρόσφατη κλιματική αλλαγή οφείλεται σε μεταβολές στην εισερχόμενη ηλιακή ακτινοβολία, αντί της αύξησης της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στην ατμόσφαιρα του πλανήτη. Ωστόσο, αυτή η θέση δε συνάδει με τα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα. Προκειμένου να εξετάσουμε αυτόν τον ισχυρισμό, πρώτα θα αναζητήσουμε τις επιπτώσεις του διοξειδίου του άνθρακα και έπειτα τις αμελητέες συνέπειες της ηλιακής μεταβλητότητας.
Η σχέση που συνδέει το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) με την υπερθέρμανση του πλανήτη είναι γνωστή στον επιστημονικό κόσμο ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα. Η παρουσία του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα αποτρέπει τη διαφυγή θερμότητας, με άμεση συνέπεια τη θέρμανση της επιφάνειας της Γης – μια διαδικασία που είναι ευρέως γνωστή ως φαινόμενο του θερμοκηπίου. Αποδίδεται στα χαρακτηριστικά του διοξειδίου του άνθρακα (CO2), που επιτρέπει στο ηλιακό φως να περάσει στην επιφάνεια της Γης αλλά το ίδιο απορροφά και επανεκπέμπει την ενέργεια που ανακλάται από τον πλανήτη. Μέρος της ενέργειας που εκπέμπεται εκ νέου από το CO2 διαφεύγει στο διάστημα αλλά ένα σημαντικό ποσοστό της κατευθύνεται ξανά πίσω στον πλανήτη μας, αυξάνοντας τις παγκόσμιες θερμοκρασίες. Από το 1990 έως το 2022, μόνο το CO2 προκάλεσε περίπου το 78% της αύξησης της θερμοκρασίας της Γης που οφείλεται σε θερμοκηπικά αέρια: τα αέρια που συμβάλλουν στο φαινόμενου του θερμοκηπίου επιδεινώνουν συνολικά την κλιματική αλλαγή, όμως το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) είναι αυτό που προκαλεί τη μεγαλύτερη υπερθέρμανση του πλανήτη (Σχήμα 1). Επομένως, αντίθετα με τις απόψεις που διατυπώνονται στην ταινία, υπάρχει μια σαφής, φυσική ερμηνεία της σύνδεσης του διοξειδίου του άνθρακα με την κλιματική αλλαγή, η οποία επιτρέπει την ποσοτικοποίηση της θέρμανσης που οφείλεται στο ανθρωπογενές ατμοσφαιρικό CO2 (Σχήμα 2).
Ένας άλλος, δευτερεύων, ισχυρισμός, ο οποίος συνοδεύει τον παραπάνω κύριο, θέτει το ερώτημα γιατί η θερμοκρασία δείχνει να αυξάνεται πριν ανέβουν τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα(CO2). Στην ταινία χαρακτηριστκά αναφέρεται:
«Οι επιστήμονες έχουν πράγματι βρει μια σχέση μεταξύ της θερμοκρασίας και του CO2 . Το πρόβλημα είναι ότι αυτή είναι λάθος…Εάν το CO2 είναι ο οδηγός, πρέπει να αλλάξει πρώτα αυτό και έπειτα η θερμοκρασία.»
Έχει εντοπιστεί η σχέση μεταξύ των αυξανόμενων επιπέδων διοξειδίου του άνθρακα και της ανόδου της θερμοκρασίας, όπως προαναφέρθηκε. Σε ορισμένες περιπτώσεις κλιματικής αλλαγής στο παρελθόν, τα επίπεδα διοξειδίου του CO2 άρχιζαν να αυξάνονται πριν από τη θερμοκρασία της Γης, ωστόσο στη συνέχεια, ακόμη και σε περιόδους σταθεροποίησης των επιπέδων αυτών, το διοξείδιο του άνθρακα συνέχιζε να λειτουργεί ως παράγοντας ανάδρασης / ανατροφοδότησης της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη, ενισχύοντας τη θέρμανση που προκαλούσαν άλλοι φυσικοί παράγοντες, όπως κύκλοι στην τροχιά της Γης. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα κι αν άλλοι παράγοντες συνέβαλαν στην αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας, τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα θα ενέτειναν περαιτέρω την άνοδο της θερμοκρασίας (Σχήμα 1).


Περνώντας στο τμήμα του ισχυρισμού που αφορά την ηλιακή ενέργεια, στην ταινία ο Willie Soon εξετάζει τα δεδομένα της θερμοκρασίας που ελήφθησαν από αγροτικές/μη αστικές περιοχές και διαπιστώνει πως ο ήλιος και όχι το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) καθοδηγεί τη θερμοκρασία. Ο ισχυρισμός, ωστόσο, ότι οι μεταβολές της ηλιακής ακτινοβολίας προκαλούν την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη είναι εσφαλμένος. Η επιστημονική έρευνα έχει αποδείξει ότι οι αλλαγές της ακτινοβολίας του Ήλιου δεν οδηγούν στην πρόσφατη αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας. Αν πράγματι ο Ήλιος ευθυνόταν για την υπερθέρμανση του πλανήτη, θα περιμέναμε να δούμε τις θερμοκρασίες να αυξάνονται τόσο στην επιφάνεια της Γης όσο και στην ατμόσφαιρά της ομοιόμορφα. Αντίθετα, τα δεδομένα δείχνουν ότι η επιφάνεια του εδάφους θερμαίνεται, ενώ τα στρώματα της ατμόσφαιρας μεταβάλονται θερμοκρασιακά ποικιλοτρόπως (τα χαμηλότερα υψόμετρα θερμαίνονται και τα μεγαλύτερα υψόμετρα ψύχονται). Έχει ακόμη διαπιστωθεί ότι ο ρυθμός και η κλίμακα της σύγχρονης υπερθέρμανσης του πλανήτη είναι πολύ υψηλά για να αποδοθούν σε ηλιακές διακυμάνσεις.
Όπως φαίνεται παρακάτω (Σχήμα 3), η ηλιακή ακτινοβολία και οι παγκόσμιες θερμοκρασίες εμφανίζουν αντίθετες τάσεις. Ενώ η ένταση της ηλιακής ακτινοβολίας εμφανίζει διακυμάνσεις και δεν έχει παρουσιάσει καθαρή αύξηση από το 1950, καταγράφοντας μάλιστα σαφή και σταθερή μείωση τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες, οι θερμοκρασίες στον πλανήτη συνέχισαν να αυξάνονται με σχεδόν σταθερό ρυθμό από το 1960. Για να λάβουμε τις τάσεις της ηλιακής δραστηριότητας υπόψη, μπορούμε να ανατρέξουμε στο παρελθόν. Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), ένας διεθνής επιστημονικός φορέας του ΟΗΕ, εξήγησε ότι η ηλιακή δραστηριότητα από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα δεν ήταν σημαντική σε σύγκριση με τα τελευταία 9.000 χρόνια. Η IPCC δημοσίευσε επίσης ένα σχήμα που συγκρίνει τις παρατηρούμενες αλλαγές θερμοκρασίας με μοντέλα που αντιπροσωπεύουν τόσο τους ανθρωπογενείς όσο και τους φυσικούς παράγοντες (Σχήμα 4). Οι προσομοιώσεις δείχνουν ότι οι ανθρωπογενείς εκπομπές αερίων θερμοκηπίου είναι η μόνη μεταβλητή που δείχνει να συνάδει με τις παρατηρούμενες θερμοκρασίες, ενώ άλλα φυσικά φαινόμενα, συμπεριλαμβανομένων των ηλιακών μεταβολών, δε φαίνεται να εξηγούν την πρόσφατη αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας (Σχήμα 4).


(Πηγή)
Συνοψίζοντας, σε ό,τι αφορά τον πρώτο κύριο ισχυρισμό, η υπόθεση ότι ο Ήλιος είναι υπεύθυνος για την κλιματική αλλαγή δεν συνάδει με τις επιστημονικές παρατηρήσεις. Στοιχεία αποδεικνύουν ότι τα αέρια του θερμοκηπίου, με κύριο το διοξείδιο του άνθρακα, είναι η βασική αιτία της τρέχουσας υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Σε ό,τι αφορά το δεύτερο βασικό ισχυρισμό της ταινίας, συναντάμε κατά τη διάρκειά της πληθώρα προκαταλήψεων σχετικών με τα δεδομένα θερμοκρασίας. Παρουσιάζεται η θέση πως το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας – Urban Heat Island Effect / UHI – (δηλαδή οι υψηλότερες θερμοκρασίες στις αστικές περιοχές από τις περιαστικές περιοχές) ανυψώνει τεχνητά τις τοπικές θερμοκρασίες, οι οποίες με τη σειρά τους διαστρεβλώνουν τα καταγραφόμενα δεδομένα για τις παγκόσμιες τάσεις θερμοκρασίας, καθιστώντας τες πλασματικά ανοδικές. Το UHI όντως εμφανίζεται – οι θερμοκρασίες τείνουν να είναι υψηλότερες στις πόλεις από τις κοντινές αγροτικές περιοχές – ωστόσο οι επιστήμονες γνωρίζουν πως πρέπει να καταγράφονται ορθά οι θερμοκρασίες, ώστε να διασφαλιστεί η απαιτούμενη ακρίβεια δεδομένων που είναι αναγκαία για την ποσοτικοποίηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Σύμφωνα με την IPCC:
«Το φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας είναι γνωστό και κατανοητό. Για παράδειγμα, οι μετρήσεις θερμοκρασίας από θερμόμετρα που βρίσκονται σε πόλεις διορθώνονται για αυτό το φαινόμενο όταν υπολογίζονται οι τάσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη».
Ακόμη και μη λαμβάνοντας υπόψη τις διορθώσεις, η επιστημονική κοινότητα υποστήριζει ότι οι μη προσαρμοσμένες επιρροές αστικοποίησης δεν συμβάλλουν περισσότερο από 10% στις εκατονταετείς παγκόσμιες τάσεις της μέσης θερμοκρασίας της Γης. Επομένως, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι επιστήμονες έχουν ήδη επίγνωση της ελάχιστης επίδρασης του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας και λαμβάνεται υπόψη στις μελέτες παγκόσμιων τάσεων θερμοκρασίας.
Στην ταινία θίγεται, συνδυαστικά με τον προαναφερθέντα ισχυρισμό, το ζήτημα της διαφοράς θερμοκρασίας ξηράς – θάλασσας. Αναφέρεται ότι έχει παρατηρηθεί μικρότερη τάση θέρμανσης στους ωκεανούς συγκριτικά με την στεριά. Έπειτα παρουσιάζεται ότι οι τάσεις θερμοκρασίας των θαλασσών είναι πιο αντιπροσωπευτικές για τις παγκόσμιες τάσεις θερμοκρασίας, καθώς δεν επηρεάζονται από τα φαινόμενα UHI. Όμως, αυτό είναι παραπλανητικό, διότι είναι ευρέως γνωστό στους κλιματολογικούς κύκλους ότι η ξηρά θερμαίνεται γρηγορότερα από τους ωκεανούς, με φυσικές ερμηνίες για το φαινόμενο. Βασική αιτία αποτελεί το γεγονός ότι σε σύγκριση με την ξηρά, οι ωκεανοί έχουν πολύ μεγαλύτερη θερμική ικανότητα. Συμπληρωματικά, η βραδύτερη θέρμανση των ωκεανών αποδίδεται στο ότι οι θάλασσες έχουν μεγαλύτερη ικανότητα να ψύχονται μέσω της εξάτμισης.
Σύμφωνα με την IPCC:
«Ο ωκεανός έχει απορροφήσει περίπου το 93% της θερμότητας που αποθηκεύεται από τον θερμαινόμενο αέρα, τη θάλασσα, τη γη και τον λιωμένο πάγο μεταξύ 1971 και 2010».
Ωστόσο, παρά την απορροφούμενη θερμότητα, οι ωκεανοί εξακολουθούν να θερμαίνονται πιο αργά από τη γη. Επομένως, ο δευτερεύον ισχυρισμός της ταινίας αναφορικά με τη θέρμανση των ωκεανών και της ξηράς αποβαίνει παραπλανητικός, καθώς αναιρεί τεκμηριωμένα επιστημονικά στοιχεία. Παρ’ όλα αυτά η θερμότητα που αποθηκεύουν οι ωκεανοί εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό δείκτη κλιματικής αλλαγής. Οι επιστήμονες μελετούν την ποσότητα απορροφούμενης θερμότητας των ωκεανοί και καταλήγουν σε αύξηση τις τελευταίες δεκαετίες. Οι Li et al. (2023) εξήγησαν ότι:
«Η πρόσληψη θερμότητας από τους ωκεανούς έχει επιταχυνθεί δραματικά από τη δεκαετία του 1990, σχεδόν διπλασιάστηκε κατά την περίοδο 2010–2020 σε σχέση με το 1990–2000».
Εν ολίγοις, ο ισχυρισμός στην ταίνια που αφορά στη χρήση καταγραφών θερμοκρασίας από νέες τοποθεσίες δεν έχει επιστημονική βάση, κρίνεται εσφαλμένος και παραπλανητικός για το θεατή.
Προχωρώντας στον τρίτο κύριο ισχυρισμό, συναντάμε στην ταινία αρκετούς παραλληλισμούς μεταξύ της σύγχρονης κλιματικής αλλαγής και κλιματικών μεταβολών του παρελθόντος. Η ταινία διατυπώνει τη θέση ότι:
Οι τρέχουσες θερμοκρασίες δεν είναι σε καμία περίπτωση επικίνδυνα υψηλές. Είναι δυνατό να ελέγχθει η αλήθεια της διαπίστωσης αυτής, μέσω διαθέσιμων στοιχείων κλιματικής ιστορίας της Γης, τα οποία χρονολογούνται εκατοντάδες, χιλιάδες, ακόμη και εκατομμύρια χρόνια πριν.
Ωστόσο, η θέση αυτή είναι καθ’ όλα παραπλανητική και στερείται επαρκούς πλαισίου, καθώς δεν παρέχεται καμία πηγή προς στήριξη του ισχυρισμού.
Πλήρως αποδεδειγμένο θεωρείται, εξάλλου, για τους επιστήμονες του κλίματος ότι ανά τις περιόδους του γεωλογικού χρόνου απαντώνται και θερμοκρασίες υψηλότερες από τις σημερινές. Όμως, αυτό δεν εξασφαλίζει οτι οι σύγχρονες τάσεις θερμοκρασίας δεν ενέχουν κινδύνους για τον άνθρωπο. Σε άλλο μέρος της ταινίας, παραλληλίζονται σημερινές θερμοκρασίες με εκείνες 500 εκατομμυρίων ετών πριν, μιας εποχής που προηγείται κατά πολύ της ανθρώπινης ύπαρξης. Ορθότερο θεωρείται κλιματολογικά να εξετάσουμε αυτόν τον ισχυρισμό σε σχέση με δεδομένα θερμοκρασίας από την Εποχή του Ολόκαινου, την εποχή που αναπτύχθηκε ο ανθρώπινος πολιτισμός. Μετά από ανάλυση δεδομένων σε αυτό το χρονικό πλαίσιο, μια σειρά από μελέτες παρουσιάζουν ότι οι σύγχρονες τάσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη είναι ακραίες συγκριτικά με προγενέστερες παραλλαγές.
Στην PAGES 2K Consortium (2019) , εξηγείται ότι:
«Οι μεγαλύτερες τάσεις θέρμανσης σε χρονικές κλίμακες 20 ετών και άνω εμφανίζονται κατά το δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα, υπογραμμίζοντας τον ακραίο χαρακτήρα της θέρμανσης των τελευταίων δεκαετιών».
Αντίστοιχα, από την μελέτη Kaufman et al. (2020) έχουμε ότι:
«Η κατανομή των υψηλότερων παγκόσμιων θερμοκρασιών κατά το Ολόκαινο μπορεί να συγκριθεί με τις πρόσφατες θερμοκρασίες. Η παγκόσμια μέση θερμοκρασία επιφάνειας της περασμένης δεκαετίας (2011–2019) ήταν κατά μέσο όρο 1°C υψηλότερη από το 1850–1900. Για το 80% των μελών του συνόλου, κανένα μεσοδιάστημα 200 ετών τα τελευταία 12.000 χρόνια δεν ξεπέρασε τις θερμοκρασίες της πιο πρόσφατης δεκαετίας».
Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης (Σχήμα 5) δείχνουν ότι μια αυξανόμενη τάση υπερθέρμανσης του πλανήτη ξεκίνησε στη βιομηχανική εποχή και συνεχίστηκε μέχρι σήμερα.

Το διαγράμμα αυτό εκφράζει τις ακραίες σύγχρονες τάσεις θέρμανσης σε σύγκριση με το πρόσφατο παρελθόν, διασαφηνίζοντας έτσι την αιτία των έντονων προειδοποιήσεων από οργανώσεις όπως η IPCC για τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής, προφανώς όχι επειδή το κλίμα προσεγγίζει εκ νέου εκείνο της εποχής των δεινοσαύρων, αλλά λόγω απομάκρυνσης από τις θερμοκρασίες στις οποίες εγκλιματίστηκαν η τωρινή χλωρίδα και η πανίδα του πλανήτη.
Συμπέρασμα
Οι ισχυρισμοί με τους οποίους καταπιαστήκαμε παραπάνω διαδραματίζουν κύριο ρόλο στην ταίνια και όπως διαπιστώσαμε καταρρίπτονται απο αδιάσειστα επιστημονικά τεκμήρια. Παράλληλα, στη διάρκεια της γίνεται προσπάθεια παραπλάνησης του κοινού, μέσω πληθώρας δευτερευόντων ισχυρισμών / περίσσειας πληροφοριών. Οι ισχυρισμοί της ταινίας The Cold Truth δεν αντέχουν την επιστημονική κριτική και παραπλανούν το κοινό με ανακρίβειες και ψευδείς πληροφορίες. Αν και η ταινία προβάλεται ως υπέρμαχος της αμφισβήτησης της κλιματικής αλλαγής, οι επιστημονικές αποδείξεις είναι ξεκάθαρες. Είναι σημαντικό να βασιζόμαστε σε αξιόπιστες επιστημονικές πηγές και να απορρίπτουμε την παραπληροφόρηση που κυκλοφορεί σε ταινίες και αναρτήσεις στα κοινωνικά δίκτυα.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
1.https://www.youtube.com/watch?v=CpI0YgKH4os
2.https://www.gem.wiki/Willie_Soon
3.https://en.wikipedia.org/wiki/Richard_Lindzen
4.https://dof.princeton.edu/people/william-happer
5.https://en.wikipedia.org/wiki/Steven_E.Koonin 6.https://www.uoguelph.ca/lang/people/ross-mckitrick 7.https://science.feedback.org/review/review-climate-the-movie-the-cold-truth-reveals-numerous-well-known-misinformation-talking-points-inaccuracies/ 8.https://wmo.int/news/media-centre/greenhouse-gas-concentrations-hit-record-high-again 9.https://www.ipcc.ch/report/ar5/wg1/anthropogenic-and-natural-radiative-forcing/fig8-18-2/ 10.https://science.feedback.org/review/wall-street-journal-questions-decades-scientific-evidence-demonstrating-elevated-atmospheric-co2-causes-global-warming/ 11.https://www.pnas.org/doi/pdf/10.1073/pnas.1305332110 12.https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/downloads/report/IPCC_AR6_WGI_Chapter02.pdf 13.https://science.nasa.gov/resource/graphic-temperature-vs-solar-activity/ 14.https://www.sciencedirect.com/topics/engineering/urban-heat-island-effect 15.https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/chapter/chapter-10/ 16.https://www.carbonbrief.org/guest-post-why-does-land-warm-up-faster-than-the-oceans/ 17.https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/2018/02/WG1AR5_Chapter03_FINAL.pdf 18.https://www.researchgate.net/publication/49245526_Global_Variations_in_Oceanic_Evaporation_1958-2005_The_Role_of_the_Changing_Wind_Speed 19.https://www.nature.com/articles/s41467-023-42468-z 20.https://el.wikipedia.org/wiki/Ανθρωπόκαινοςεποχή
21.https://www.nature.com/articles/s41561-019-0400-0
22.https://www.nature.com/articles/s41561-019-0400-0
23.https://www.nature.com/articles/s41597-020-0530-7
24.https://science.feedback.org/review/its-not-true-that-co2-only-increases-after-temperature-rises-william-happer-ice-age-now/