Με αφορμή μία έρευνα που διεξήχθη στη Σουηδία το 2022, αρκετοί χρήστες κοινοποιούν, από τότε έως και σήμερα, τον ισχυρισμό πως το 79% των προσφύγων στη Σουηδία κάνουν διακοπές στη χώρα από την οποία υποτίθεται πως διέφυγαν, προτού μετακομίσουν στο σκανδιναβικό κράτος.
Τον ισχυρισμό διέδωσε και ο Ίλον Μασκ, ιδιοκτήτης του X, επιχειρηματίας και πρόσφατα διορισθείς ως επικεφαλής του νεοσυσταθέντος Τμήματος Κυβερνητικής Αποτελεσματικότητας των ΗΠΑ (DOGE), με απόφαση του νέου Προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ. Ανάρτηση του Μασκ στο X που συγκέντρωσε πάνω από 55 εκατομμύρια προβολές, ανέφερε:
Σχεδόν το 80% των «προσφύγων» πηγαίνουν διακοπές στη χώρα από την οποία ισχυρίζονται ότι έχουν διαφύγει…
Όπως θα εξετάσουμε στο παρόν άρθρο, ο ισχυρισμός αυτός δρα παραπλανητικά ενώ λειτουργεί και ως ενίσχυση του αφηγήματος ότι οι αιτούντες άσυλο σε ευρωπαϊκές χώρες, προφασιζόμενοι διωγμό στη χώρα καταγωγή τους, στην πραγματικότητα ψεύδονται δεδομένου πως την επισκέπτονται ξανά για διακοπές.
Αναπαραγωγές σε ιστοσελίδες: meaculpa.gr, defence-point.gr, enternow.gr, ellas2.wordpress.com
Παραδείγματα αναπαραγωγών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης:
Τι ισχύει
Ο Μασκ αναδημοσίευσε ανάρτηση του ισχυρισμού στο X, που είχε επίσης περί τα 55 εκατομμύρια προβολών, από προφίλ με το όνομα @Rothmus.
Ο ισχυρισμός προέρχεται από παρερμήνευση έρευνας της σουηδικής εταιρείας δημοσκοπήσεων Novus, η διεξαγωγή της οποίας της είχε ανατεθεί από τον σουηδικό φιλελεύθερο συντηρητικό ειδησεογραφικό ιστότοπο Bulletin, το 2022 (εδώ).
Ωστόσο, οι άνθρωποι που ρωτήθηκαν για τους σκοπούς της έρευνας δεν ήταν όλοι πρόσφυγες αλλά γενικότερα αλλοδαπής καταγωγής, όπως οικονομικοί μετανάστες (οι οποίοι ουδέποτε αιτήθηκαν άσυλο από τις σουηδικές Αρχές και ποτέ δεν δήλωσαν πως διώκονται στις χώρες τους) αλλά και Σουηδοί πολίτες που γεννήθηκαν στο εξωτερικό.
Η εταιρεία δημοσκοπήσεων Novus, προέβη σε έκδοση ανακοίνωσης με την οποία επεξηγεί τα πορίσματα της έρευνας και το πώς αυτά παρερμηνεύτηκαν, δημιουργώντας παραπλανητικούς ισχυρισμούς που διαδίδονται, όπως ο εξεταζόμενος. Πιο αναλυτικά, στις 10 Δεκεμβρίου 2024, η εταιρεία σημείωσε:
Διευκρίνιση των αποτελεσμάτων μιας από τις έρευνές μας, όπου το target group γεννήθηκε στο εξωτερικό
Τα αποτελέσματα μιας από τις προηγούμενες έρευνές μας έχουν παρερμηνευθεί σε ορισμένα πλαίσια και έχουν λάβει λανθασμένο νόημα. Εδώ θέλουμε να αποσαφηνίσουμε τι έδειξαν τα αποτελέσματα και να δώσουμε μια ακριβή εικόνα για να αποτρέψουμε περαιτέρω παρεξηγήσεις.
Πριν από μερικά χρόνια, εμείς στη Novus διενεργήσαμε μια έρευνα για λογαριασμό ενός πελάτη μας, η οποία περιλάμβανε ποικίλες ερωτήσεις, όπως απόψεις για τη Σουηδία και άλλες χώρες, πολιτικά θέματα όπως η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ και ποιο κόμμα σκόπευαν να ψηφίσουν οι πολίτες στις βουλευτικές εκλογές ή αν θα έπρεπε να εισαχθούν αυστηρότερες ποινές για εγκλήματα στη Σουηδία. Η έρευνα απευθυνόταν σε άτομα που γεννήθηκαν στο εξωτερικό και περιλάμβανε ερώτηση σχετικά με το αν είχαν επισκεφθεί τη χώρα γέννησής τους μετά τη μετακόμισή τους στη Σουηδία. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το 86% των ερωτηθέντων είχαν επισκεφθεί τη χώρα καταγωγής τους κάποια στιγμή μετά τη μετακόμισή τους στη Σουηδία.
Η έρευνα έλαβε πρόσφατα νέα κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης, όπου σε ορισμένες περιπτώσεις το target group (σ.σ. ομάδα αναφοράς) περιγράφηκε με τρόπο που δεν αντιστοιχεί στα δεδομένα μας. Το πάνελ μας είναι μια αντιπροσωπευτική σύνθεση του σουηδικού λαού και για την προαναφερθείσα έρευνα το target group αποτελούνταν από άτομα που γεννήθηκαν στο εξωτερικό.
Στην έρευνα συμμετείχαν άτομα που είχαν μεταναστεύσει στη Σουηδία για διάφορους λόγους, συχνά πριν από πολλές δεκαετίες. Μια συνηθισμένη φράση που επικαλείται την έρευνα είναι ότι το ποσοστό όσων ήρθαν στη Σουηδία ως πρόσφυγες και αργότερα πέρασαν τις διακοπές τους στην πατρίδα τους ήταν 79%. Αυτό που δεν είναι σαφές στα κείμενα αυτά είναι το ποσοστό των ανθρώπων που γεννήθηκαν στο εξωτερικό και μετακόμισαν εδώ για προσφυγικούς λόγους. Από το target group των ατόμων που γεννήθηκαν στο εξωτερικό, συνολικά το 18% ήρθε στη Σουηδία ως πρόσφυγας. Το 4% από αυτούς ήρθε στη Σουηδία μεταξύ 2010-2022, ενώ οι υπόλοιποι είχαν μετακομίσει εδώ πριν το 2010 (η έρευνα διεξήχθη το 2022).
Η Novus μπορεί να διεξάγει έρευνες που απευθύνονται ειδικά, για παράδειγμα, σε νεοαφιχθέντες πρόσφυγες, αλλά αυτή δεν ήταν η ομάδα αναφοράς της παρούσας έρευνας. Η παρούσα έρευνα απευθυνόταν σε όλους τους Σουηδούς που έχουν γεννηθεί στο εξωτερικό.
Γράφουμε αυτό το κείμενο για να προσπαθήσουμε να διευκρινίσουμε τις εσφαλμένες ερμηνείες που έχουν διαδοθεί σχετικά με το αποτέλεσμα. Είδαμε ότι το ποσοστό χρησιμοποιείται σε πλαίσια όπου η ανάλυση δεν ταιριάζει με αυτή που εμείς στη Novus έχουμε συμμετάσχει.
Η διασφάλιση της σωστής χρήσης των στατιστικών στοιχείων είναι ζωτικής σημασίας για μια διαφοροποιημένη και δίκαιη συζήτηση και ελπίζουμε ότι αυτή η διευκρίνιση θα βοηθήσει στην αποφυγή περαιτέρω παρεξηγήσεων.
Εδώ μπορείτε επίσης να ακούσετε ένα επεισόδιο από το podcast του BBC More or Less: Behind the Stats , όπου αναλύουν τον τρόπο με τον οποίο παρερμηνεύτηκε η έρευνα:
Όπως βλέπουμε, η εταιρεία διευκρίνισε τους τρόπους και τη μεθοδολογία της έρευνας, διαψεύδοντας τον εξεταζόμενο ισχυρισμό.
Η έρευνα αφορούσε 1.000 άτομα που ζούσαν στη Σουηδία αλλά γεννήθηκαν εκτός αυτής, ωστόσο πουθενά δεν αναφέρεται ότι πρόκειται αποκλειστικά για πρόσφυγες. Μόνο οι 183 εξ αυτών δήλωσαν πρόσφυγες, ενώ το 96% αυτών των 183 δήλωσαν ότι έφτασαν στη Σουηδία πριν από το 2010. Μόλις 26 ερωτηθέντες είχαν φτάσει στη Σουηδία μετά το 2010.
Ο Hjalmar Strid, ο οποίος διεξήγαγε την έρευνα της Novus, μιλώντας στο podcast του BBC “More or Less”, το οποίο ασχολήθηκε με τον παρόντα ισχυρισμό, σημείωσε επίσης:
«Μιλούσαμε για ανθρώπους που συνήθως έχουν έρθει από τον πόλεμο στη Γιουγκοσλαβία, ήρθαν από τη Χιλή, από την πτώση του σοβιετικού μπλοκ, από την Ανατολική Ευρώπη, οπότε πρόκειται για χώρες όπου η κατάσταση δεν είναι η ίδια όπως ήταν παλαιότερα».
Παράλληλα, ο Strid υπογράμμισε πως οι πρόσφυγες που έχουν καταφθάσει πρόσφατα στη Σουηδία είναι δύσκολα προσεγγίσιμη δημογραφική ομάδα, τονίζοντας πως οι αλλοδαποί που συμμετέχουν σε τέτοιου είδους έρευνες είναι συνήθως εκείνοι που ζουν στη Σουηδία για αρκετό καιρό και μιλούν άπταιστα σουηδικά.
Τέλος, ο ισχυρισμός καταρρίφθηκε και από τον οργανισμό ελέγχου γεγονότων, Logically Facts.
Συμπέρασμα
Ο ισχυρισμός είναι παραπλανητικός και χρησιμοποιείται στο πλαίσιο του εμπλουτισμού των ξενοφοβικών και αντιπροσφυγικών αφηγημάτων. Η έρευνα που διεξήχθη το 2022 από την εταιρεία Novus για λογαριασμό συντηρητικού περιοδικού στη Σουηδία έχει παρερμηνευτεί, κατά δήλωση της ίδιας της εταιρείας και του υπευθύνου της έρευνας.
Το target group (ομάδα αναφοράς) της έρευνας ήταν γενικότερα άτομα αλλοδαπής καταγωγής, όσοι έχουν γεννηθεί εκτός Σουηδίας, και όχι οι πρόσφυγες, οι οποίοι αποτελούσαν λιγότερο από το ένα πέμπτο των ερωτηθέντων. Επιπλέον, το 96% των ερωτηθέντων που προσδιορίστηκαν ως πρόσφυγες είχαν φτάσει στη Σουηδία πριν από το 2010 – πράγμα που σημαίνει ότι είναι πιθανό οι συνθήκες από τις οποίες διέφυγαν να έχουν αλλάξει, επιτρέποντάς τους να επισκεφθούν τις χώρες καταγωγής τους. Ο ισχυρισμός καταρρίφθηκε επίσης σε podcast του BBC αλλά και από διεθνείς ομάδες διασταύρωσης ειδήσεων.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
1.https://novus.se/nyheter/2024/12/fortydligande-av-resultatet-fran-en-av-vara-undersokningar-dar-malgruppen-ar-fodda-utomlands/
2.https://www.bbc.co.uk/sounds/play/p0khx6s2
3.https://bulletin.nu/bulletin-novus-nio-av-tio-utrikesfodda-har-semestrat-i-sitt-fodelseland
4.https://www.logicallyfacts.com/en/fact-check/no-79-of-swedens-refugees-have-not-vacationed-in-the-country-they-fled-from
