Δύο μετανάστες δεν συνελήφθησαν επ’ αυτοφώρω ενώ άναβαν φωτιά στην περιοχή Σάπες της Ροδόπης την Τρίτη 22 Αυγούστου. Σε ένα έκτακτο δελτίο ειδήσεων, ο τηλεοπτικός σταθμός πανελλαδικής εμβέλειας Open μετέδωσε την ψευδή πληροφορία ως «είδηση της τελευταίας στιγμής», με τον δημοσιογράφο που κάλυπτε την εξέλιξη της πυρκαγιάς στην περιοχή να υποστηρίζει ότι η αστυνομία βρισκόταν καθ’ οδόν προς την περιοχή των Σαπών για να περάσει χειροπέδες στους μετανάστες. Μιλώντας στο AFP, τόσο η Αστυνομία όσο και το Πυροσβεστικό Σώμα διέψευσαν τον ισχυρισμό. Το Open διόρθωσε το ρεπορτάζ του την επόμενη μέρα, με τον δημοσιογράφο να εξηγεί στον αέρα γιατί ανέφερε λανθασμένα ότι οι μετανάστες συνελήφθησαν. Όμως, το ψευδές ρεπορτάζ αναπαράχθηκε στο διαδίκτυο και τροφοδότησε ένα αφήγημα που στοχοποιεί τους μετανάστες ως εμπρηστές με δόλο, που ευθύνονται για τις πυρκαγιές που πλήττουν τη βορειοανατολική Ελλάδα.
«Είναι μια είδηση της τελευταίας στιγμής η οποία διασταυρώθηκε κατόπιν επικοινωνίας και επιβεβαίωσης με τις τοπικές αρμόδιες αρχές ότι πριν από λίγη ώρα, εντοπίστηκαν επ’αυτωφώρω δύο μετανάστες να βάζουν φωτιά στην περιοχή Σάπες. […] Πριν από λίγα λεπτά, Νίκο, από εδώ μετέβησαν τρία περιπολικά της αστυνομίας προκειμένου να τους περάσουν χειροπέδες», δήλωσε ο δημοσιογράφος Αντώνης Τσολναράς μιλώντας ζωντανά στον παρουσιαστή Νίκο Στραβελάκη το βράδυ της Τρίτης 22 Αυγούστου 2023, κατά τη διάρκεια έκτακτου δελτίου ειδήσεων.
Η λεζάντα στο κάτω μέρος της οθόνης γράφει: «2 ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ ΣΥΝΕΛΗΦΘΗΣΑΝ ΕΠ’ ΑΥΤΟΦΩΡΟ ΝΑ ΒΑΖΟΥΝ ΦΩΤΙΑ». Το ίδιο κείμενο χρησιμοποιήθηκε ως λεζάντα για την ανάρτηση του Open στο Facebook που δημοσιεύτηκε αργότερα το ίδιο βράδυ και η οποία έχει κοινοποιηθεί έκτοτε περισσότερες από 1.000 φορές.
Ο ισχυρισμός αναπαράχθηκε από διάφορα διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης (εδώ, εδώ, εδώ, εδώ), τα περισσότερα από τα οποία ανέφεραν ως πηγή το Open. Οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης διέδωσαν επίσης τις ψευδείς πληροφορίες, για παράδειγμα εδώ και εδώ.
Όμως, όπως επιβεβαίωσαν τόσο η Ελληνική Αστυνομία όσο και η Πυροσβεστικό Σώμα στο AFP και σε άλλα μέσα ενημέρωσης, ο ισχυρισμός είναι ψευδής. Κανένας μετανάστης δεν συνελήφθη πρόσφατα στην περιοχή των Σαπών.
Η Αστυνομία και η Πυροσβεστική διαψεύδουν τον ισχυρισμό
Σε τηλεφωνική επικοινωνία με το AFP στις 23 Αυγούστου, η εκπρόσωπος της Ελληνικής Αστυνομίας Κωνσταντία Δημογλίδου διέψευσε τον ισχυρισμό.
Το AFP επικοινώνησε εκ νέου με την κ. Δημογλίδου για το ίδιο θέμα την Παρασκευή 25 Αυγούστου και επιβεβαίωσε ότι καμία σύλληψη μεταναστών δεν πραγματοποιήθηκε στις Σάπες κατά τη διάρκεια της εβδομάδας.
Επιπλέον, η Αστυνομία διέψευσε τον ισχυρισμό στον αρχισυντάκτη της τοπικής εφημερίδας «Χρόνος», Διονύση Βοργιά και στον οργανισμό ελέγχου γεγονότων Ellinika Hoaxes.
Το AFP δεν βρήκε καμία αναφορά σε συλλήψεις για εμπρησμό στα δελτία τύπου του Γραφείου Ενημέρωσης Δημοσιογράφων της Αστυνομίας για τις περιφέρειες Μακεδονίας και Θράκης μεταξύ 19 Αυγούστου (όταν ξεκίνησαν οι πυρκαγιές) και 25 Αυγούστου.
Στις 25 Αυγούστου, το AFP επικοινώνησε επίσης με το Πυροσβεστικό Σώμα για περαιτέρω επιβεβαίωση, καθώς η υπηρεσία μπορεί επίσης να συλλάβει άτομα για εμπρησμό. Σε τηλεφωνική επικοινωνία, ο εκπρόσωπος Τύπου της Πυροσβεστικής Γιάννης Αρτοποιός διέψευσε τον ισχυρισμό για συλλήψεις στις Σάπες και δήλωσε ότι «η Πυροσβεστική Υπηρεσία έχει συλλάβει περισσότερα από 140 άτομα από την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου τον Μάιο».
Ο Αρτοποιός δήλωσε στο AFP ότι «οι συλλήψεις ανακοινώνονται επισήμως μέσω επίσημων δελτίων Τύπου». Όμως καμία σύλληψη στις Σάπες ή γενικότερα στις περιοχές της Ροδόπης και του Έβρου δεν εντοπίζεται στα δελτία Τύπου του Πυροσβεστικού Σώματος μεταξύ 19 και 25 Αυγούστου.
Το Open διόρθωσε το ρεπορτάζ
Στο απογευματινό δελτίο ειδήσεων του Open της επόμενης ημέρας, 23 Αυγούστου, ο Τσολναράς εξήγησε τι τον οδήγησε στην αναμετάδοση του ανακριβούς ρεπορτάζ. Σύμφωνα με τον δημοσιογράφο, κάτοικοι της περιοχής είχαν ακινητοποιήσει δύο μετανάστες και έκανε σχετική καταγγελία στην Αστυνομία, όμως η Αστυνομία δεν προχώρησε σε συλλήψεις.
Πρέπει να σημειωθεί ότι στο αρχικό του ρεπορτάζ, ο Τσολναράς δεν ισχυρίστηκε ευθέως ότι οι μετανάστες είχαν συλληφθεί, αλλά ότι η αστυνομία κατευθυνόταν προς τις Σάπες για να τους συλλάβει.
Είπε ότι οι μετανάστες πιάστηκαν επ’ αυτοφώρω να ανάβουν φωτιά, αλλά δεν διευκρίνισε από πού προήλθε η πληροφορία και δεν ξεκαθάρισε αν η Αστυνομία συμμετείχε στη σύλληψη των μεταναστών.
Το AFP δεν μπόρεσε να εξακριβώσει ανεξάρτητα αν οι ισχυρισμοί των κατοίκων της περιοχής ήταν καθ’ οιονδήποτε τρόπο ακριβείς, αλλά μπορεί να επιβεβαιώσει ότι η Αστυνομία και η Πυροσβεστική διαψεύδουν τη σύλληψη των μεταναστών.
Αντιμεταναστευτική ρητορική
Το ρεπορτάζ ενίσχυσε το ήδη έντονο αντιμεταναστευτικό αίσθημα στην περιοχή.
Από το Σάββατο 19 Αυγούστου, όταν ξεκίνησαν οι πυρκαγιές στη βορειοανατολική Ελλάδα, που οφείλονταν σε κεραυνό σύμφωνα με τον δήμαρχο Αλεξανδρούπολης, αρκετοί χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης κατηγόρησαν τους μετανάστες ότι ανάβουν φωτιές στην περιοχή με δόλο.
Οι κατηγορίες εντάθηκαν μετά την απαγγελία κατηγοριών σε μια ομάδα 13 ανδρών από τη Συρία και το Πακιστάν για απόπειρα εμπρησμού έξω από την πόλη της Αλεξανδρούπολης στις 24 Αυγούστου. Η ομάδα είχε προηγουμένως κρατηθεί παράνομα σε τρέιλερ από κάτοικο της περιοχής, προκαλώντας αντιδράσεις.
«Οι μόνοι αλλοδαποί που έχουν συλληφθεί με την κατηγορία της απόπειρας εμπρησμού τον Ιούλιο ή τον Αύγουστο είναι οι εν λόγω 13», δήλωσε στο AFP η εκπρόσωπος Τύπου της Αστυνομίας.
Οι πυρκαγιές που έπληξαν την Ελλάδα τις τελευταίες εβδομάδες του Αυγούστου 2023 στοίχισαν τη ζωή σε τουλάχιστον 21 ανθρώπους, εκ των οποίων οι 20 ήταν πιθανότατα μετανάστες.