Ένα βίντεο που έχει δημιουργηθεί με την τεχνολογία deepfake κυκλοφορεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και δείχνει έναν άνδρα που μοιάζει με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι να χορεύει και να καταναλώνει ναρκωτικά. Ωστόσο, το βίντεο δεν απεικονίζει τον ουκρανό πρόεδρο, αν και δίπλα του παρατίθεται ένα κείμενο που υπονοεί πως δείχνει τον ίδιο. Στην πραγματικότητα, όμως, είναι μια επεξεργασμένη έκδοση ενός κωμικού σκετς που δημιουργήθηκε αρχικά από έναν Ρώσο YouTuber που μιμείται συχνά τον Ζελένσκι. Το σκετς τροποποιήθηκε ψηφιακά ώστε να προστεθεί το πρόσωπο του Ζελένσκι και δημοσιεύθηκε σε ένα κανάλι στο Telegram που κοινοποιεί σατιρικά βίντεο επεξεργασμένα μέσω τεχνολογίας deepfake.
Ο λογαριασμός του Facebook με το όνομα John Greco, τους ισχυρισμούς του οποίου το AFP ελληνικό Fact-Check έχει διαψεύσει επανειλημμενα στο παρελθόν, δημοσίευσε στις 25 Ιουνίου το deepfake βίντεο, στο οποίο ένας άντρας που προσομοιάζει στον Βολοντίμιρ Ζελένσκι λέει «κοκαΐνη», πριν σκύψει το κεφάλι εκτός πλάνου, για να φανεί ότι «ρουφάει» με τα ρουθούνια του.
Στη συνέχεια του κακής ποιότητας βίντεο, που έχει κοινοποιηθεί πάνω από 130 φορές και έχει προβληθεί περισσότερες από 6.000 φορές, ο άνδρας, που φορά στρατιωτικό κράνος και γιλέκο, χορεύει και φωνάζει ασυνάρτητα: «Πουθενά… Φυλακή Ροστόφ… Ας πετάξουμε». Τα ίδια αποσπάσματα επαναλαμβάνονται αρκετές φορές μέχρι το τέλος του βίντεο. Στο βάθος, βλέπουμε κρεμασμένο στον τοίχο ένα πορτρέτο του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν.
Δίπλα στο βίντεο παρατίθεται το εξής κείμενο: «Ποσοι Ακομα Θα Πεθανετε Γι’αυτον???». Η περιγραφή της ανάρτησης στο Facebook δεν υποδεικνύει ότι το βίντεο είναι σατιρικό.
Οι περισσότεροι χρήστες που σχολιάζουν το βίντεο φέρεται να το παίρνουν στα σοβαρά. «Θα πάρει κι αυτός αυτό που του αξίζει» γράφει ένα σχόλιο, ενώ άλλος χρήστης λέει: «Η άσπρη σκόνη συννεφιασε τον εγκέφαλο του».
Ωστόσο, κάποιοι επισημαίνουν ότι το βίντεο δεν απεικονίζει τον Ζελένσκι. «Άσχετα με τον τενεκε το βιντεακι είναι Fake» γράφει ένα σχόλιο.
Η ψευδής ανάρτηση στο Facebook. Λήψη εικόνας: 27/06/2023
Δεν είναι η πρώτη φορά που αυτό το βίντεο κυκλοφορεί στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Το ίδιο βίντεο είχε κυκλοφορήσει στα ελληνικά έναν χρόνο νωρίτερα, τον Ιούνιο του 2022, στο Twitter, όμως η λεζάντα το περιέγραφε ως «σκετσάκι», σε αντίθεση με το βίντεο που κοινοποιήθηκε στο Facebook τον Ιούνιο του 2023.
Επίσης τον Ιούνιο του 2022, το βίντεο κυκλοφόρησε στα σλοβακικά και τα γερμανικά. Στη Σλοβακία, το βίντεο διαμοιράστηκε εκτενώς με τον ισχυρισμό ότι δείχνει τον Ζελένσκι, προκαλώντας ως και την αντίδραση της σλοβακικής αστυνομίας, που εξηγούσε ότι το βίντεο ήταν deepfake.
Αν και η σλοβακική αστυνομία χαρακτήριζε την ανάρτηση ως «αθώα εκ πρώτης όψεως», επισήμαινε ότι εντάσσεται στις «δραστηριότητες ομάδων που προσπαθούν να διαδώσουν τα συμφέροντα της Ρωσικής Ομοσπονδίας στη Σλοβακία».
Η ιστοσελίδα επαλήθευσης πληροφοριών του AFP στα σλοβακικά ερεύνησε και κατέρριψε τους ισχυρισμούς εδώ.
Το βίντεο εντάσσεται σε ένα αφήγημα που έχει διαδοθεί ευρέως στο διαδίκτυο και θέλει τον Ζελένσκι ακατάλληλο να ηγείται της Ουκρανίας λόγω υποτιθέμενης χρήσης ναρκωτικών. Το AFP ελληνικό Fact-Check έχει καταρρίψει στο παρελθόν αρκετές αναρτήσεις που προωθούν αυτό το αφήγημα, όπως εδώ και εδώ.
Το βίντεο κυκλοφόρησε στην Ελλάδα στις 25 Ιουνίου, μία ημέρα μετά τους τριγμούς που προκάλεσε στη Ρωσία η φερόμενη ανταρσία του αρχηγού της μισθοφορικής στρατιωτικής ομάδας Βάγκνερ, Γεβγένι Πριγκόζιν, κατά του καθεστώτος της Μόσχας. Στις 27 Ιουνίου, ο Πριγκόζιν φέρεται να μετέβη στη Λευκορωσία.
Το deepfake βίντεο φαίνεται πως προήλθε από ένα σατιρικό κανάλι στο Telegram το 2022. Το συγκεκριμένο κανάλι είχε δημοσιεύσει παρόμοια deepfake βίντεο του Ζελένσκι και άλλων γνωστών προσωπικοτήτων. Βρήκαμε επίσης το αυθεντικό, μη επεξεργασμένο σκετς, στο οποίο ένας Ρώσος YouTuber παρωδεί τον πρόεδρο Ζελένσκι χωρίς να έχει αντικαταστήσει το πρόσωπό του.
Το βίντεο προέρχεται από σατιρικό κανάλι στη Ρωσία
Το βίντεο που αναπαράχθηκε στο Facebook έχει ένα υδατογράφημα που γράφει «Цифровая сатира» στο κυριλλικό αλφάβητο και μεταφράζεται ως «ψηφιακή σάτιρα».
Ψάχνοντας για αυτές τις λέξεις-κλειδιά χρησιμοποιώντας τις μηχανές αναζήτησης Google και Yandex, βρήκαμε κανάλια με το ίδιο όνομα στο Telegram και στο YouTube. Οι περιγραφές αυτών των καναλιών αναφέρουν: «Πολιτική σάτιρα χρησιμοποιώντας σύγχρονες τεχνολογίες: deepfake, midjourney» και «Στο κανάλι Ψηφιακή Σάτιρα, χρησιμοποιώντας μαγεία και σύγχρονη τεχνολογία, ρίχνεται ‘σατιρικό’ φως σε πραγματικά πολιτικά γεγονότα και τους συμμετέχοντες σε αυτά (…) Deepfake για όλους!» αντίστοιχα.
Ο όρος «deepfake» αναφέρεται σε ένα παραποιημένο βίντεο στο οποίο τα χαρακτηριστικά του προσώπου ενός ατόμου αντικαθίστανται ψηφιακά από το πρόσωπο ενός άλλου ατόμου. Βίντεο deepfake του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα ή του ηθοποιού Τομ Κρουζ έχουν γίνει viral στο παρελθόν, τραβώντας την προσοχή στην τεχνολογία αυτή.
Το εξεταζόμενο βίντεο εντοπίστηκε στο κανάλι με το handle @dfhumor στο Telegram, όπου δημοσιεύθηκε στις 29 Μαΐου 2022 (αρχειοθετημένο εδώ):
Στιγμιότυπο οθόνης από την αρχική δημοσίευση του βίντεο στο Telegram. Λήψη εικόνας: 29/06/2023
Η περιγραφή κάτω από την ανάρτηση στο Telegram αναφέρει στα ρωσικά: «Χάκερ παραβίασαν τους υπολογιστές στο γραφείο του Ζελένσκι. Θα πρέπει να δώσετε προσοχή στο βίντεο που κατέγραψε η κάμερα λίγο πριν την εγγραφή των stories του στο Instagram».
Η ανάρτηση περιλαμβάνει το hashtag #deepfake και έναν σύνδεσμο προς ένα άλλο κανάλι Telegram @comicadzeofhumor. Αυτό το κανάλι ανήκει σε Ρώσο YouTuber με το όνομα «Макс Комикадзе» (σημείωση του συντάκτη: Μαξ Κομικάτζε) και η περιγραφή λέει: «Κάνω χιούμορ χωρίς πολιτικό πρόσημο. Όλες οι παρωδίες μου είναι μυθοπλασία του δημιουργού και δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματικότητα!».
Ο YouΤuber Μαξ Κομικάτζε συχνά διακωμωδεί τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι στα βίντεό του. Άρθρο σχετικά με τις παρωδίες του μετέδωσε και η ρωσική κρατική τηλεόραση Россия-24 (Russia-24). Στο πλαίσιο του καναλιού του, ο κωμικός κάνει επίσης βίντεο ζωντανής ροής, όπου συνδέεται με διάφορους τυχαία ανατεθειμένους χρήστες μέσω βίντεο και στη συνέχεια τους μιλάει μιμούμενος τον Ζελένσκι.
Από ένα τέτοιο βίντεο προέρχεται και η επίμαχη σκηνή που έγινε η βάση για το deepfake βίντεο του καναλιού «Ψηφιακή Σάτιρα» στο Telegram, το οποίο κυκλοφόρησε έπειτα στο Facebook. Βρίσκεται στις 10:05 του βίντεο με τίτλο «ΚΟΠΗ ΑΠΟ ΤΗ ΡΟΗ ΜΑΞ ΚΟΜΙΚΑΤΖΕ ΖΕΛΕΝΣΚΙ ΣΤΟ ΤΣΑΤΡΟΥΛΕΤ». Το Chatroulette είναι μια πλατφόρμα σύνδεσης τυχαίων ατόμων μέσω βίντεο. Ο κωμικός εμφανίζεται στο ίδιο σκετς με το βίντεο που προέρχεται από το κανάλι «Ψηφιακή Σάτιρα» αλλά έχει το δικό του πρόσωπο, όχι αυτό του Ζελένσκι.
Η σύγκριση των πλάνων από το χειραγωγημένο βίντεο που δημοσιεύθηκε στο κανάλι «Ψηφιακή Σάτιρα» και του αρχικού βίντεο που ανέβασε το κανάλι Μαξ Κομικάτζε δείχνει ότι πρόκειται όντως για την ίδια σκηνή, όπως φαίνεται και στην παρακάτω εικόνα:
Σύγκριση εικόνων μεταξύ του βίντεο του Κομικάτζε στο YouTube και του deepfake βίντεο που κυκλοφόρησε στο Facebook. Λήψη εικόνων: 27/06/2023
Το AFP δεν μπόρεσε να επιβεβαιώσει πότε και σε ποια πλατφόρμα μετέδωσε πρώτα ο Κομικάτζε το σκετς, το οποίο δημοσιεύτηκε στο επίσημο κανάλι του στο YouTube στις 2 Ιουνίου 2022, δηλαδή λίγες μέρες μετά την εμφάνιση της deepfake έκδοσης στο κανάλι «Ψηφιακή Σάτιρα» στο Telegram.
Ένα άλλο βίντεο του κωμικού που υποδύεται τον Ζελένσκι να μιλά σε τυχαίους χρήστες δημοσιεύτηκε σε ένα ανεπίσημο κανάλι θαυμαστών του Κομικάτζε στο YouTube στις 28 Μαΐου 2022. Αυτό το βίντεο περιέχει επίσης την ίδια σκηνή με έναν άντρα με γυαλιά ηλίου (στο 1:05), το οποίο υπάρχει επίσης στο «επίσημο» βίντεο στο που δημοσιεύτηκε στις 2 Ιουνίου 2022 στο κανάλι Μαξ Κομικάτζε στο YouTube, στα 11:26 του βίντεο. Αυτό σημαίνει ότι τα κλιπ στο «επίσημο» μοντάζ του Κομικάτζε λήφθηκαν από από τη ροή που γυρίστηκε λίγες μέρες νωρίτερα.
Το κανάλι «Ψηφιακή Σάτιρα» στο Telegram περιέχει επίσης μια σειρά από άλλα, παρόμοια deepfakes που σχετίζονται με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, στα οποία ο δημιουργός χρησιμοποίησε βίντεο του Ρώσου YouΤuber Μαξ Κομικάτζε ως βάση, για παράδειγμα εδώ ή εδώ.
Με βάση τα παραπάνω ευρήματα, είναι σαφές ότι το επίμαχο βίντεο παρουσιάζεται παραπλανητικά, ισχυριζόμενο ότι δείχνει τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Στο παρελθόν, το AFP ελληνικό Fact-Check έχει διαψεύσει μια σειρά από ψευδείς ή παραπλανητικές δηλώσεις σχετικά με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι (εδώ, εδώ, εδώ) και τη σύγκρουση στην Ουκρανία. Η δουλειά του AFP στην αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στον πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας συνοψίζεται εδώ.
Έλεγχος γεγονότων, Ουκρανία, Περιβάλλον, Τεχνολογία
© AGENCE FRANCE-PRESSE | 2024 | Με επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Οποιαδήποτε χρήση του περιεχομένου του AFP σε αυτόν τον ιστότοπο υπόκειται στους όρους χρήσης που διατίθενται στη διεύθυνση CGU. Με την πρόσβαση και/ή τη χρήση οποιουδήποτε περιεχομένου του AFP που διατίθεται σε αυτόν τον ιστότοπο, συμφωνείτε να δεσμεύεστε από τους προαναφερθέντες όρους χρήσης. Οποιαδήποτε χρήση του περιεχομένου του AFP γίνεται με δική σας αποκλειστική και πλήρη ευθύνη.
Αρχικά δημοσιεύτηκε εδώ.
