Κινδυνολογικοί ισχυρισμοί περί μετατόπισης πόλων και εκρήξεων ηφαιστείων

Το Φεβρουάριο του 2025, κυκλοφόρησαν σε ελληνικά προφίλ και σελίδες των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης αναρτήσεις, οι οποίες υποστηρίζουν ότι μια επικείμενη γεωμαγνητική μεταβολή θα επιφέρει μαζικές ηφαιστειακές εκρήξεις. Συγκεκριμένα, οι ισχυρισμοί που διατυπώνονται είναι οι εξής:

• Όλα τα ηφαίστεια θα εκραγούν, εξαιτίας μιας πολύ σοβαρής μετατόπισης των πόλων.
• Το σύνολο των ηφαιστείων που ήταν και είναι ενεργά, θα εκραγεί, ενώ πολλά που δεν αναμένοταν να ενεργοποιηθούν, θα αντιδράσουν.

Οι εν λόγω ισχυρισμοί, στερούνται επιστημονικής τεκμηρίωσης και δεν υποστηρίζονται από δεδομένα ή εκτιμήσεις επίσημων φορέων.

Στο παρόν άρθρο, εξετάζουμε τους ισχυρισμούς αυτούς, αποσαφηνίζοντας τι πραγματικά ισχύει στη σχέση γεωμαγνητικών μετατοπίσεων – ηφαιστειακής δραστηριότητας.

Παραδείγματα αναρτήσεων στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης:

Τι Ισχύει

Ισχυρισμός 1: Όλα τα ηφαίστεια θα εκραγούν, εξαιτίας μιας πολύ σοβαρής μετατόπισης των πόλων.

Ξεκίναμε από τον πρώτο ισχυρισμό, κατά τον οποίο όλα τα ηφαίστεια πρόκειται να εκραγούν λόγω μιας «σοβαρής μετατόπισης των πόλων». Ο ισχυρισμός αυτός δε στηρίζεται σε επιστημονικά δεδομένα. Στην πραγματικότητα, οι γεωμαγνητικές αναστροφές, δηλαδή οι φυσικές αντιστροφές των μαγνητικών πόλων της Γης, έχουν συμβεί επανειλημμένα στο παρελθόν, χωρίς να συνδέονται με γεωλογικές καταστροφές ή μαζική ηφαιστειακή δραστηριότητα.

Στις ενότητες που ακολουθούν, εξετάζουμε τι έχει διαπιστωθεί επιστημονικά σχετικά με τις μαγνητικές αναστροφές και την ηφαιστειακή δραστηριότητα.

1.1 Τι είναι η γεωμαγνητική αναστροφή και πόσο συχνά συμβαίνει

• Γεωμαγνητική αναστροφή ονομάζεται το φαινόμενο, κατά το οποίο οι μαγνητικοί πόλοι της Γης αντιστρέφονται, δηλαδή ο βόρειος και ο νότιος μαγνητικός πόλος ανταλλάσσουν θέσεις. Τέτοιες αντιστροφές, έχουν συμβεί επανειλημμένα στη γεωλογική ιστορία, με τη NASA να αναφέρει ότι, (science.nasa.gov: Magnetic Pole Reversals):

Κατά τη διάρκεια μιας αντιστροφής πόλων, ο μαγνητικός βόρειος και νότιος πόλος της Γης ανταλλάσσουν θέσεις. Αν και αυτό μπορεί να ακούγεται μεγάλη υπόθεση, οι αντιστροφές πόλων είναι συνηθισμένες στη γεωλογική ιστορία της Γης. Τα παλαιομαγνητικά αρχεία μας λένε ότι οι μαγνητικοί πόλοι της Γης έχουν αντιστραφεί 183 φορές τα τελευταία 83 εκατομμύρια χρόνια και τουλάχιστον αρκετές εκατοντάδες φορές τα τελευταία 160 εκατομμύρια χρόνια. Τα χρονικά μεσοδιαστήματα μεταξύ των αναστροφών κυμαίνονται ευρέως, αλλά κατά μέσο όρο περίπου 300.000 χρόνια, με το τελευταίο να λαμβάνει χώρα περίπου 780.000 χρόνια πριν.

• Σημαντικό είναι, επίσης, να διευκρινιστεί ότι η αντιστροφή των μαγνητικών πόλων δε συμβαίνει απότομα ή βίαια. Έρευνες δείχνουν πως πρόκειται για μια σταδιακή διαδικασία που εκτυλίσσεται σε χρονικό ορίζοντα εκατοντάδων έως χιλιάδων ετών, όχι σε λίγες μέρες ή εβδομάδες​, (science.nasa.gov: Magnetic Pole Reversals). Σύμφωνα με τη NASA, (science.nasa.gov: Magnetic Pole Reversals):

Κατά τη διάρκεια μιας αντιστροφής πόλου, το μαγνητικό πεδίο εξασθενεί, αλλά δεν εξαφανίζεται εντελώς. Η μαγνητόσφαιρα, μαζί με την ατμόσφαιρα της Γης, συνεχίζουν να προστατεύουν τη Γη από τις κοσμικές ακτίνες και τα φορτισμένα ηλιακά σωματίδια, αν και μπορεί να υπάρχει μια μικρή ποσότητα σωματιδιακής ακτινοβολίας που την κατεβάζει στην επιφάνεια της Γης. Το μαγνητικό πεδίο γίνεται μπερδεμένο και πολλαπλοί μαγνητικοί πόλοι μπορούν να εμφανιστούν σε απροσδόκητα σημεία.

Με την ολοκλήρωση της αναστροφής, το πεδίο επανέρχεται σε ισχυρότερη ένταση, με τους μαγνητικούς πόλους να έχουν αντίθετη πολικότητα σε σχέση με πριν.

• Παρότι τις τελευταίες δεκαετίες παρατηρείται μια επιτάχυνση στη μετακίνηση του μαγνητικού βορείου πόλου (κινείται περίπου 55 km ανά έτος)​, (science.nasa.gov: Shifts in Magnetic Pole Locations), οι επιστήμονες δε θεωρούν ότι επίκειται άμεσα μια πλήρης αντιστροφή​, (science.nasa.gov: Magnetic Pole Reversals). Χαρακτηριστικά, κατά τη NASA, (science.nasa.gov: Magnetic Pole Reversals):

Τα τελευταία 200 χρόνια, το μαγνητικό πεδίο της Γης έχει εξασθενήσει περίπου εννέα τοις εκατό σε παγκόσμιο μέσο όρο. Μερικοί άνθρωποι το αναφέρουν ως «αποδεικτικό στοιχείο» για το ότι επίκειται αντιστροφή πόλων, αλλά οι επιστήμονες δεν έχουν κανένα λόγο να το πιστεύουν. Στην πραγματικότητα, οι παλαιομαγνητικές μελέτες δείχνουν ότι το πεδίο είναι περίπου τόσο ισχυρό όσο ήταν τα τελευταία 100.000 χρόνια και είναι δύο φορές πιο ισχυρό από τον μέσο όρο του τελευταίου εκατομμυρίου ετών. Ενώ ορισμένοι επιστήμονες εκτιμούν ότι η ισχύς του πεδίου μπορεί να αποσυντεθεί εντελώς σε περίπου 1.300 χρόνια, η τρέχουσα εξασθένηση θα μπορούσε να σταματήσει ανά πάσα στιγμή.

Επομένως, το γήινο μαγνητικό πεδίο παραμένει σήμερα αρκετά ισχυρό, χωρίς να αναμένεται άμεσα αναστοφή, (climate.nasa.gov: What is the polar shift theory? Is it true that the Earth’s crust does a 180-degree rotation around the core in a matter of days if not hours?).

Συνοψίζοντας, η γεωμαγνητική αναστροφή αποτελεί ένα σχετικά συχνό αλλά αργό φυσικό φαινόμενο, το οποίο έχει συμβεί πολλές φορές στο παρελόν. Δεν πρόκειται για κάποια “μοναδική” ή πρωτοφανή κατάσταση, αντιθέτως, ο πλανήτης έχει βιώσει επανειλημμένα αλλαγές μαγνητικών πόλων χωρίς δραματικές ανακατατάξεις.

1.2 Γιατί η μετατόπιση των πόλων ΔΕΝ προκαλεί ηφαιστειακές εκρήξεις ή άλλες γεωλογικές καταστροφές

Οι μαγνητικοί πόλοι βρίσκονται κοντά στους γεωγραφικούς πόλους, (Εικόνα 1), αλλά μετακινούνται αργά με την πάροδο του χρόνου. Οι βαθμιαίες αυτές μετατοπίσεις ή ακόμη και αντιστροφές των μαγνητικών πόλων συμβαίνουν κάθε περίπου 300.000 χρόνια, χωρίς να έχουν καταγραφεί γεωλογικές καταστροφές εξαιτίας τους​, (​science.nasa.gov). Η τελευταία πλήρης αντιστροφή συνέβη πριν σχεδόν 780.000 χρόνια και δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι προκάλεσε μαζικές ηφαιστειακές εκρήξεις ή εξαφανίσεις ειδών, (​usgs.gov). Αντίθετα, οι επιστήμονες τονίζουν ότι τέτοιες μαγνητικές ανακατατάξεις δε βλάπτουν τη ζωή στη Γη​, (climate.nasa.gov: What is the polar shift theory? Is it true that the Earth’s crust does a 180-degree rotation around the core in a matter of days if not hours?).

Σημαντικό αξιολογείται να διακρίνουμε δύο έννοιες, οι οποίες συγχέονται συχνά:

• (α) Γεωγραφικοί πόλοι και άξονας περιστροφής: Η Γη γυρίζει γύρω από έναν σχεδόν σταθερό άξονα, του οποίου η αιφνίδια αλλαγή είναι φυσικώς αδύνατη​, (climate.nasa.gov: What is the polar shift theory? Is it true that the Earth’s crust does a 180-degree rotation around the core in a matter of days if not hours?)
• (β) Μαγνητικοί πόλοι: Τα σημεία στα οποία καταλήγουν οι γραμμές του γήινου μαγνητικού πεδίου, (Εικόνα 1), τα οποία όντως μετατοπίζονται με την πάροδο του χρόνου ή και αντιστρέφονται ανά διαστήματα.

Οι μαγνητικές αντιστροφές προκύπτουν από δυναμικές διεργασίες στον πυρήνα, χωρίς να έχουν εντοπισθεί συσχετίσεις με ηφαίστεια, σεισμούς ή λοιπές καταστροφές​, (pwg.gsfc.nasa.gov: 25. Reply​, usgs.gov).

• Όπως χαρακτηριστικά σημειώνει η NASA, το ηφαιστειακό φαινόμενο είναι ένα “ρηχό” γεωλογικό φαινόμενο στον ανώτερο μανδύα και φλοιό, ενώ το μαγνητικό πεδίο πηγάζει πολύ βαθύτερα, από τον εξώτερο πυρήνα. Οι δύο διεργασίες λαμβάνουν χώρα σε διαφορετικά επίπεδα και δε φαίνεται να επηρεάζουν άμεσα η μία την άλλη​, (pwg.gsfc.nasa.gov: 25. Reply​, usgs.gov).

Επιπλέον, μια υποτιθέμενη μετατόπιση του άξονα της Γης (π.χ. μια περιστροφή 180° του φλοιού) δεν υποστηρίζεται από καμία γνωστή φυσική διαδικασία, καθώς η Γη δε δύναται να “αναποδογυρίσει” μέσα σε μέρες ή χρόνια​, (climate.nasa.gov: What is the polar shift theory? Is it true that the Earth’s crust does a 180-degree rotation around the core in a matter of days if not hours?)

Συνοπτικά, μια ακραία μετατόπιση πόλων, όπως περιγράφεται στον ισχυρισμό, δεν έχει επιστημονικό έρεισμα. Οι μεταβολές που όντως συμβαίνουν (η αργή μετατόπιση και αντιστροφή των μαγνητικών πόλων), δεν προκαλούν ενεργοποίηση ηφαιστείων ή σεισμικά γεγονότα. Για την ακρίβεια, ακόμη και έντονες μεταβολές του μαγνητικού πεδίου, στο παρελθόν, δε συσχετίστηκαν με μαζικά γεγονότα εξαφανίσεων ή γενικευμένες καταστροφές​, (usgs.gov). Οι γεωλογικές καταστροφές αποδίδονται σε διαφορετικές αιτίες (τεκτονικές και εσωτερικές ενεργειακές διεργασίες) και δεν πυροδοτούνται από το μαγνητικό πεδίο ή την κίνησή του​.

1.3 Πραγματικοί μηχανισμοί ηφαιστειακής δραστηριότητας

Προκειμένου να αξιολογηθεί η εγκυρότητα του Ισχυρισμού 1, απαραίτητο κρίνεται να κατανοήσουμε τις αιτίες και τις διεργασίες που ευθύνονται για την εκδήλωση ηφαιστειακών εκρήξεων. Οι εκρήξεις αυτές αποτελούν φυσικές γεωδυναμικές διεργασίες, οι οποίες σχετίζονται με την εσωτερική δομή και τη θερμική ενέργεια του πλανήτη. Σε γενικές γραμμές, οι βασικοί γεωλογικοί μηχανισμοί που οδηγούν στη δημιουργία και τη δραστηριότητα των ηφαιστείων περιγράφονται ως εξής:

• Συγκλίνοντα όρια πλακών (ζώνες καταβύθισης): Εκεί όπου δύο λιθοσφαιρικές πλάκες συγκλίνουν και η μία βυθίζεται κάτω από την άλλη, το κατώτερο τμήμα βυθίζεται στο μανδύα και λιώνει. Το μάγμα που δημιουργείται έχει χαμηλότερη πυκνότητα από τον μανδύα, ανέρχεται μέσω του υπερκείμενου φλοιού και σχηματίζει ηφαίστεια στην επιφάνεια. Η διαδικασία αυτή τροφοδοτεί το λεγόμενο “Δακτύλιο της Φωτιάς” του Ειρηνικού, όπου βρίσκεται το μεγαλύτερο ποσοστό των ενεργών ηφαιστείων του κόσμου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα απαρτίζουν ηφαίστεια, όπως το όρος St. Helens, το Rainier κ.ά., τα οποία οφείλονται στην καταβύθιση της πλάκας Juan de Fuca κάτω από την βορειοαμερικανική πλάκα​, (oceanexplorer.noaa.gov, ​usgs.gov).
• Αποκλίνοντα όρια πλακών (ζώνες διάνοιξης): Στα σημεία όπου οι λιθοσφαιρικές πλάκες απομακρύνονται μεταξύ τους (π.χ. μεσοωκεάνιες ράχες στον πυθμένα των ωκεανών ή ρήγματα διάνοιξης στην ξηρά), ανέρχεται μάγμα από τον ανώτερο μανδύα, ώστε να γεμίσει το κενό. Έτσι σχηματίζονται ηφαίστεια κατά μήκος ραχών (π.χ. μεσο-Ατλαντική ράχη) και ρηγμάτων. Αν και πολλά από αυτά τα ηφαίστεια βρίσκονται υποθαλάσσια, η δραστηριότητά τους είναι συνεχής, ουσιαστικά δημιουργούν νέο φλοιό μέσω συνεχών εκρήξεων λάβας στις ζώνες διάνοιξης.
• Θερμά σημεία: Δε συσχετίζονται όλα τα ηφαίστεια με όρια πλακών. Ορισμένα σχηματίζονται στο εσωτερικό μιας πλάκας, στα επονομαζόμενα “θερμά σημεία” του μανδύα. Εκεί μια μόνιμη ανοδική στήλη θερμού μανδυακού υλικού (mantle plume) λιώνει το φλοιό τοπικά και δημιουργεί σειρές ηφαιστείων, καθώς η τεκτονική πλάκα κινείται από πάνω του. Κλασικό παράδειγμα αποτελούν τα ηφαίστεια της Χαβάης στον Ειρηνικό, τα οποία σχηματίστηκαν καθώς η πλάκα του Ειρηνικού κινείται πάνω από ένα θερμό σημείο, με αποτέλεσμα μια ευθυγραμμισμένη σειρά ηφαιστείων, (​pubs.usgs.gov​). Άλλο γνωστό παράδειγμα είναι το Yellowstone στις ΗΠΑ, το οποίο βρίσκεται πάνω από θερμό σημείο, κάτω από τη βορειοαμερικανική πλάκα, ​(usgs.gov: How many volcanoes are there?).
• Μάγμα και πίεση αερίων (άμεσος μηχανισμός έκρηξης): Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις, το κλειδί είναι η δημιουργία μάγματος (τήγματος πετρωμάτων) στο εσωτερικό της Γης. Το μάγμα είναι λιγότερο πυκνό από τα περιβάλλοντα στερεά πετρώματα και περιέχει διαλυμένα αέρια. Έτσι, έχει ανοδική τάση, πιέζοντας προς τα πάνω. Καθώς ανεβαίνει μέσω του φλοιού, τα παγιδευμένα αέρια διαστέλλονται και αυξάνουν την πίεση. Όταν το μάγμα βρει μια “έξοδο” / ένα ρήγμα, ανοίγει διέξοδο προς την επιφάνεια, προξενώντας ηφαιστειακή έκρηξη. Εν ολίγοις, η έκρηξη είναι η εκτόνωση της πίεσης. Το μάγμα που εξέρχεται ονομάζεται λάβα, ενώ τα αέρια και τα θραύσματα πετρωμάτων εκτινάσσονται ως τέφρα και πυροκλαστικά υλικά​, (​usgs.gov: How do volcanoes erupt?). Η διαδικασία αυτή εξαρτάται από τις εσωτερικές συνθήκες (θερμοκρασία, σύσταση μάγματος, περιεκτικότητα σε πτητικά αέρια) και όχι από εξωτερικούς παράγοντες όπως το μαγνητικό πεδίο ή οι θέσεις των πόλων.

Συνολικά, η ηφαιστειακή δραστηριότητα ερμηνεύεται πλήρως από την γεωδυναμική του πλανήτη μας, δηλαδή τις κινήσεις των τεκτονικών πλακών και τη θερμική ενέργεια του μανδύα​. Το σύνολο των ενεργών ηφαιστείων βρίσκεται είτε σε τεκτονικά όρια είτε πάνω από θερμά σημεία και εκρήγνυνται όταν συσσωρευτεί αρκετό μάγμα και πίεση στο εσωτερικό τους. Δεν υπάρχει στον μηχανισμό τους κάποια ένδειξη, η οποία να υποδηλώνει ότι επηρεάζονται από τη θέση του μαγνητικού πόλου ή από την αυξομείωση του μαγνητικού πεδίου, καθώς οι αιτίες των εκρήξεων είναι εσωτερικές και τοπικές.

1.4 Τι αναφέρουν οι αρμόδιοι επιστημονικοί φορείς (NASA, USGS, IPCC, WMO)

Οι επιστημονικοί οργανισμοί έχουν διατυπώσει σαφείς θέσεις σχετικά με τους ισχυρισμούς περί «μετατόπισης πόλων» και καταστροφών:

• NASA: Η Αμερικανική Διαστημική Υπηρεσία έχει επανειλημμένως διαψεύσει τέτοια καταστροφολογικά σενάρια​, (πχ. climate.nasa.gov). Ειδικότερα, επισημαίνει ότι η αντιστροφή της περιστροφής της Γης είναι αδύνατη και ότι η σύγχυση προέρχεται από τη λανθασμένη ταύτιση της περιστροφικής κίνησης του πλανήτη με το μαγνητικό του πεδίο​, (climate.nasa.gov: What is the polar shift theory? Is it true that the Earth’s crust does a 180-degree rotation around the core in a matter of days if not hours?). Πράγματι, το γήινο μαγνητικό πεδίο αναστρέφεται ακανόνιστα κατά τη γεωλογική ιστορία, κάθε περίπου 300.000 με 400.000 χρόνια κατά μέσο όρο (η τελευταία πλήρης αντιστροφή συνέβη πριν σχεδόν 780.000 χρόνια), χωρίς διαπιστωμένες επιβλαβείς συνέπειες για τη ζωή ή τον ίδιο τον πλανήτη​​​, (science.nasa.gov: Magnetic Pole Reversals). Η NASA έχει επίσης καταρρίψει συναφείς μύθους (όπως τον υποτιθέμενο «Πλανήτη Χ/Nibiru», ο οποίος θα ανέτρεπε τους πόλους της Γης) ως εντελώς ανυπόστατους, αποκαλώντας τους χαρακτηριστικά «διαδικτυακή απάτη»​, (climate.nasa.gov: Is there a planet or brown dwarf called Nibiru or Planet X or Eris that is approaching the Earth and threatening our planet with widespread destruction?).
• USGS: Η Αμερικανική Γεωλογική Υπηρεσία, ως κύριος φορέας παρακολούθησης σεισμών και ηφαιστείων, αντιμετωπίζει συχνά ερωτήματα για τις πιθανές αιτίες τέτοιων γεγονότων. Υπογραμμίζει, λοιπόν, ότι δεν υπάρχει επιστημονική βάση που να συνδέει τη μετατόπιση των μαγνητικών πόλων με γεωλογικές καταστροφές, όπως οι μαζικές ηφαιστειακές εκρήξεις. Οι γεωλογικές καταγραφές δε φαίνεται να παρουσιάζουν συσχέτιση με τις αντιστροφές του γήινου μαγνητικού πεδίου​, (usgs.gov), ενώ πολυετείς έρευνες δεν έχουν καταλήξει σε κάποια πειστική ένδειξη για το ότι οι ηλεκτρομαγνητικές μεταβολές προηγούνται σεισμών​, (usgs.gov).
• IPCC: Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή αν και επικεντρώνεται κυρίως στο κλίμα, εξετάζει στο έργο της όλους τους σημαντικούς φυσικούς παράγοντες που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τον πλανήτη σε μεγάλη κλίμακα. Στις επίσημες εκθέσεις της, η Διακυβερνητική Επιτροπή για το Κλίμα δεν αναγνωρίζει καμία επιστημονική ένδειξη σύνδεσης των μετατοπίσεων των μαγνητικών πόλων με ηφαιστειακές εκρήξεις ή άλλες καταστροφές. Στις αξιολογήσεις της IPCC επισημαίνεται ότι οι μεταβολές στο γήινο μαγνητικό πεδίο (π.χ. μέσω διακυμάνσεων των κοσμικών ακτίνων) έχουν αμελητέα επίδραση στο παγκόσμιο κλίμα​, (ipcc.ch), γεγονός που υποδηλώνει ότι οι γεωμαγνητικές αλλαγές δεν επηρεάζουν τέτοιου είδους φυσικά φαινόμενα.
• WMO: Ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός ασχολείται επιχειρησιακά με την παρακολούθηση του παγκόσμιου κλίματος, των ακραίων καιρικών φαινομένων, αλλά και του διαστημικού καιρού (solar storms κ.λπ.), σε συνεργασία με γεωεπιστημονικούς φορείς. Στο πλαίσιο αυτό, ο WMO, δίνει έμφαση στην πρόγνωση φαινομένων όπως οι γεωμαγνητικές καταιγίδες, διότι είναι ικανά να επηρεάσουν δορυφόρους και δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας και όχι γιατί αποτελούν γεωλογική απειλή, (​wmo.int). Σε πρόσφατο δελτίο του, αναφορικά με μια ισχυρή γεωμαγνητική καταιγίδα, επισημαίνεται πως τέτοια γεγονότα συμβαίνουν τακτικά (ο Ήλιος έχει κύκλο μαγνητικής αντιστροφής περίπου 11 ετών) και τα αποτελέσματά τους περιορίζονται κυρίως σε παρατηρήσεις σέλαος και τεχνικές διαταραχές (ηλεκτρικά ρεύματα, ραδιοεπικοινωνίες), (​wmo.int​). Ο WMO, μέσω διεθνών συνεργασιών, συντονίζει επίσης την παγκόσμια υπηρεσία Volcanic Ash Advisory (VAAC), η οποία παρακολουθεί τα ηφαίστεια και την ηφαιστειακή τέφρα για λόγους αεροπλοΐας. Ο ρόλος αυτός υπογραμμίζει ότι η προσοχή των ειδικών εστιάζεται στις εκρήξεις ηφαιστείων όπου και όποτε συμβαίνουν και όχι σε εικασίες περί μαζικών εκρήξεων λόγω μετατόπισης πόλων.

Συνεπώς και οι τέσσερις αυτοί φορείς συμφωνούν ότι δεν υπάρχει επιστημονική τεκμηρίωση που να συνδέει τις μετατοπίσεις των μαγνητικών πόλων της Γης με μαζικές ηφαιστειακές εκρήξεις ή άλλες φυσικές καταστροφές. Οι επίσημες τοποθετήσεις τους τονίζουν πως οι αλλαγές στο γήινο μαγνητικό πεδίο δεν έχουν ανιχνεύσιμη επίδραση σε γεωλογικά ή κλιματικά φαινόμενα τέτοιας κλίμακας.​

Συμπερασματικά, από όλα τα παραπάνω, γίνεται σαφές ότι ο ισχυρισμός πως μια πολύ σοβαρή μετατόπιση των πόλων θα επιφέρει έκρηξη όλων των ηφαιστείων, καταρρίπτεται πλήρως. Οι πόλοι της Γης, γεωγραφικοί και μαγνητικοί, δε συμπεριφέρονται με τρόπο που να πυροδοτεί ηφαίστεια ή άλλες γεωλογικές καταστροφές. Η επιστήμη έχει εντοπίσει τις πραγματικές αιτίες της ηφαιστειακής δραστηριότητας (τεκτονικές διεργασίες, θερμικό μάγμα κλπ) και κανένας αξιόπιστος φορέας δεν υποστηρίζει σενάρια ολικής καταστροφής. Αντίθετα, τόσο οι μετρήσεις όσο και οι ειδικοί συμφωνούν στο ότι η Γη δεν έχει να αντιμετωπίζει κάποιο “ηφαιστειακό ολοκαύτωμα” λόγω μετατόπισης των πόλων.

Ισχυρισμός 2: Το σύνολο των ηφαιστείων που ήταν και είναι ενεργά, θα εκραγεί, ενώ πολλά που δεν αναμένοταν να ενεργοποιηθούν, θα αντιδράσουν.

Μεταβαίνοντας στο δεύτερο ισχυρισμό, κατά τον οποίο «το σύνολο των ηφαιστείων που ήταν και είναι ενεργά, θα εκραγεί, ενώ πολλά που δεν αναμένονταν να ενεργοποιηθούν, θα αντιδράσουν», διαπιστώνουμε ότι πρόκειται για ένα σενάριο μαζικής ηφαιστειακής δραστηριότητας, το οποίο δεν εδράζεται σε κάποια επιστημονική ένδειξη ή παρατήρηση. Η γεωλογική δραστηριότητα του πλανήτη μας είναι τοπική, εξελίσσεται σε διαφορετικές χρονικές κλίμακες και υπακούει σε εσωτερικές διεργασίες. Παράλληλα, δεν υφίσταται μηχανισμός ικανός να προκαλέσει συντονισμένες εκρήξεις ηφαιστείων ή μαζική αφύπνιση των ανενεργών.

Στις ακόλουθες ενότητες, παρουσιάζονται επιστημονικά δεδομένα, τα οποία καταρρίπτουν τον ισχυρισμό αυτό.

2.1 Ανεξάρτητη φύση ηφαιστείων & απουσία συγχρονισμού εκρήξεων

Κάθε ηφαίστειο αποτελεί ανεξάρτητο γεωλογικό σύστημα, με δικό του μαγματικό θάλαμο, τεκτονικό περιβάλλον και κύκλο δραστηριότητας. Δεν υπάρχει κανένας γνωστός μηχανισμός ικανός να πυροδοτήσει ταυτόχρονα όλα τα ηφαίστεια της Γης.

• Η Αμερικανική Γεωλογική Υπηρεσία (USGS) αναφέρει σχετικά ότι​, (usgs.gov):

Δεν υπάρχει απόδειξη για το ότι μια ηφαιστειακή έκρηξη είναι ικανή να προκαλέσει έκρηξη σε ένα ηφαίστειο που απέχει εκατοντάδες χιλιόμετρα/μίλια ή βρίσκεται σε διαφορετική ήπειρο.

Με άλλα λόγια, τα ηφαίστεια δε λειτουργούν αλυσιδωτά σε παγκόσμια κλίμακα.

Ακόμη και σε περιπτώσεις όπου παρατηρείται φαινομενικά ταυτόχρονη έκρηξη πολλών ηφαιστείων, το γεγονός αυτό αποδίδεται σε τοπικά γεωλογικά αίτια​​, (usgs.gov). Χαρακτηριστηκά, ηφαίστεια τα οποία βρίσκονται σε μικρή απόσταση μεταξύ τους ή/και μοιράζονται το ίδιο μαγματικό σύστημα είναι πιθανό να εκραγούν σχεδόν ταυτόχρονα, με τα περιστατικά αυτά να περιορίζονται σε αποστάσεις τάξης μερικών χιλιομέτρων​​, (usgs.gov).

• Παράδειγμα αποτελεί η έκρηξη του ηφαιστείου Novarupta, στην Αλάσκα, το 1912. Η έκρηξη αυτή τροφοδοτήθηκε από μάγμα, το οποίο βρισκόταν σε θάλαμο κάτω από το γειτονικό Όρος Katmai (περίπου 10 km μακριά), προκαλώντας την κατάρρευση του Katmai, παρόλο που το ίδιο δεν εξεράγη​​, (usgs.gov).
• Ακόμη, οι ηφαιστειακοί κώνοι Tavurvur και Vulcan στο καλδερικό σύμπλεγμα του Rabaul (Παπούα Νέα Γουινέα) εξερράγησαν σχεδόν ταυτόχρονα το 1994, λειτουργώντας ως ξεχωριστά στόμια του ίδιου ηφαιστειακού συστήματος​​, (usgs.gov).

Συμπεραίνουμε, λοιπόν, ότι τέτοια φαινόμενα διπλών ή πολλαπλών εκρήξεων παρατηρούνται αποκλειστικά σε τοπικά ηφαιστειακά συστήματα με κοινό μάγμα και δε συνιστούν μορφή γενικευμένου συγχρονισμού ανεξάρτητων ηφαιστείων​. Συνεπώς, τα διαθέσιμα στοιχεία καταδεικνύουν ότι οι ηφαιστειακές εκρήξεις οφείλονται σε τοπικές μαγματικές και τεκτονικές διεργασίες, χωρίς να “συντονίζονται” σε παγκόσμια κλίμακα από κάποιο εξωτερικό έναυσμα​​​, (usgs.gov).

2.2 Ηφαιστειακή δραστηριότητα: Κανονικότητα και έλλειψη παγκόσμιας έξαρσης

Η επαλήθευση του ισχυρισμού περί μαζικής έκρηξης των ενεργών ηφαιστείων, θα προϋπέθετε μια άνευ προηγουμένου έξαρση της ηφαιστειακής δραστηριότητας σε παγκόσμια κλίμακα. Ωστόσο, τα διαθέσιμα γεωλογικά δεδομένα δεν υποδεικνύουν καμία τέτοια τάση. Αντιθέτως, οι καταγραφές των αρμόδιων επιστημονικών φορέων καταδεικνύουν ότι ο ρυθμός εκρήξεων παραμένει σταθερός και εντός των ορίων της φυσιολογικής διακύμανσης.

• Κατά το Smithsonian Global Volcanism Program, δεν υπάρχει καμία ένδειξη διαχρονικής αύξησης της ηφαιστειακής δραστηριότητας​. Ο οργανισμός διατηρεί καταγραφή εκρήξεων εδώ και δεκαετίες (από το 1968), επισημαίνοντας ότι ο αριθμός και η συχνότητα των ηφαιστειακών γεγονότων παραμένουν σε γενικές γραμμές σταθερά, εντός των στατιστικών ορίων της φυσικής μεταβλητότητας​, (volcano.si.edu).

Επιπλέον, περίοδοι κατά τις οποίες φαινομενικά καταγράφεται πλήθος ταυτόχρονων ηφαιστειακών εκρήξεων, δεν υποδηλώνουν πραγματική γεωλογική έξαρση. Όπως εξηγεί το Smithsonian Global Volcanism Program, η φαινομενική αύξηση της δραστηριότητας στις σύγχρονες καταγραφές οφείλεται στην αύξηση του πληθυσμού που ζει κοντά σε ηφαίστεια (άρα περισσότερες εκρήξεις παρατηρούνται/αναφέρονται) και στις βελτιωμένες τεχνολογίες επικοινωνίας που επιτρέπουν την άμεση αναφορά τους​, (volcano.si.edu). Με άλλα λόγια, σήμερα καταγράφουμε και μεταδίδουμε ευκολότερα ειδήσεις περί ηφαιστειακών εκρήξεων ανά τον κόσμο, δίνοντας την εντύπωση περισσότερων τέτοιων γεγονότων, ενώ στην πραγματικότητα η συχνότητα των ηφαιστειακών εκρήξεων δεν έχει παρουσιάσει κάποια ανοδική μεταβολή​, (volcano.si.edu). Ένα ακόμη ισχυρό στοιχείο που υπογραμμίζουν οι ειδικοί, είναι ότι οι μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις (οι οποίες σίγουρα θα άφηναν ίχνη) εμφανίζονται με σχεδόν σταθερό ρυθμό τα τελευταία περίπου 200 χρόνια, γεγονός το οποίο αποτελεί αξιόπιστο δείκτη για το ότι δε συντελείται κάποια δραματική αλλαγή στη συνολική συχνότητα εκρήξεων, (volcano.si.edu).

Παράλληλα, η τρέχουσα εικόνα της παγκόσμιας ηφαιστειακής δραστηριότητας δε συνάδει με κάποιο σενάριο μαζικής ενεργοποίησης ηφαιστείων. Ανά πάσα στιγμή, δεκάδες ηφαίστεια παγκοσμίως βρίσκονται σε φάση έκρηξης ή συνέχισης έκρηξης, γεγονός το οποίο θεωρείται απόλυτα φυσιολογικό στα πλαίσια της γεωδυναμικής λειτουργίας του πλανήτη και δεν υποδηλώνει κάποια ασυνήθιστη ή ανησυχητική εξέλιξη.

• Σύμφωνα με τα στοιχεία του Smithsonian Global Volcanism Program, (volcano.si.edu):

Συνολικά, 45 ηφαίστεια βρίσκονταν σε κατάσταση συνεχιζόμενης έκρηξης έως τις 21 Φεβρουαρίου 2025. Μια έκρηξη που επισημαίνεται ως “συνεχιζόμενη” δε σημαίνει πάντα επίμονη καθημερινή δραστηριότητα, αλλά υποδεικνύει τουλάχιστον διαλείπουσες εκρήξεις χωρίς διάλειμμα 3 μηνών ή περισσότερο. Υπάρχουν συνήθως 40-50 συνεχιζόμενες εκρήξεις και από αυτές γενικά περίπου 20 θα εκρήγνυνται ενεργά οποιαδήποτε συγκεκριμένη ημέρα (αν και δε διατηρούμε λεπτομερή στατιστικά στοιχεία για την καθημερινή δραστηριότητα).

• Επίσης, η Αμερικανική Γεωλογική Υπηρεσία (USGS) αναφέρει ότι, (usgs.gov):

Υπάρχουν περίπου 1.350 δυνητικά ενεργά ηφαίστεια σε όλο τον κόσμο, εκτός από τις συνεχείς ζώνες ηφαιστείων στον πυθμένα του ωκεανού σε κέντρα εξάπλωσης όπως η Mid-Atlantic Ridge. Περίπου 500 από αυτά τα 1.350 ηφαίστεια έχουν εκραγεί στον ιστορικό χρόνο.

Σαφές καθίσταται, επομένως, ότι σε κάθε χρονική περίοδο, μόνο ένα περιορισμένο ποσοστό των ενεργών ηφαιστείων εκρήγνυται. Δεν υπάρχει καμία επιστημονική ένδειξη ή πρόβλεψη, η οποία να υποστηρίζει το ενδεχόμενο έκρηξης όλων ή της πλειονότητας των ενεργών ηφαιστείων. Μια τόσο αιφνίδια και γενικευμένη ενεργοποίηση δεν προκύπτει από την ανάλυση των γεωλογικών τάσεων. Οι αρμόδιοι επιστημονικοί φορείς, όπως η Αμερικανική Γεωλογική Υπηρεσία (USGS), επικεντρώνονται στην εξατομικευμένη παρακολούθηση και αξιολόγηση της δραστηριότητας κάθε ηφαιστείου ξεχωριστά, καθώς δεν υφίσταται κανένα επιστημονικό έρεισμα για ένα σενάριο καθολικής ηφαιστειακής ενεργοποίησης.

2.3 Μαζική αφύπνιση ανενεργών ηφαιστείων

Το δεύτερο σκέλος του Ισχυρισμού 2 αναφέρει ότι «πολλά ηφαίστεια που δεν αναμένονταν να ενεργοποιηθούν, θα αντιδράσουν», υπονοώντας μια μαζική αφύπνιση ηφαιστείων που θεωρούνται ανενεργά. Ωστόσο, οι όροι «ανενεργό» ή «κοιμώμενο» (dormant volcano) και «σβησμένο» (extinct volcano) ηφαίστειο χρήζουν διευκρίνισης. Στην ηφαιστειολογία:

• Ως «κοιμώμενο/ανενεργό» ορίζεται εκείνο το ηφαίστειο, το οποίο δε διανύει φάση έκρηξης, αλλά θεωρείται δυνητικά ενεργό. Διατηρεί, δηλαδή, τη δυνατότητα να εκραγεί στο μέλλον, εφόσον πληρούνται οι κατάλληλες γεωλογικές συνθήκες, (usgs.gov). Πρόκειται για γεωλογικά ενεργές δομές οι οποίες βρίσκονται σε φάση ηρεμίας, ακόμη και αν αυτή διαρκεί αιώνες ή και χιλιετίες.

• Αντίθετα, «σβησμένο» χαρακτηρίζεται το ηφαίστειο, το οποίο θεωρείται ότι δε θα εκραγεί ποτέ ξανά​, (usgs.gov, spaceplace.nasa.gov).

Στην πράξη, πολλοί γεωλόγοι χρησιμοποιούν ως κριτήριο ένα χρονικό όριο περίπου 10.000 ετών (την γεωλογική περίοδο του Ολοκαίνου). Συγκεκριμένα, ένα ηφαίστειο θεωρείται, (smithsonianmag.com):

• Eνεργό αν έχει παρουσιάσει έκρηξη μέσα στο διάστημα αυτό.
• Kοιμώμενο αν έχει μεν να εκραγεί πάνω από 10.000 χρόνια αλλά διατηρεί τη δυνατότητα επανενεργοποίησης.
• Kαι σβησμένο αν έχει περάσει τόσος χρόνος χωρίς έκρηξη ώστε θεωρείται απίθανο να ενεργοποιηθεί εκ νέου​.

Με την Αμερικανική Γεωλογική Υπηρεσία (USGS) να επισημαίνει ότι, (usgs.gov):

Υπάρχουν πολλά ηφαιστειακά συστήματα, τα οποία μπορούν να παραμείνουν ήρεμα για χιλιάδες χρόνια και μετά να ξαναξυπνήσουν.

• Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί το όρος Pinatubo στις Φιλιππίνες, το οποίο βρισκόταν σε λήθαργο για περισσότερα από 500 χρόνια προτού προκαλέσει αιφνιδιαστικά μια από τις ισχυρότερες εκρήξεις του 20ού αιώνα το 1991​, (earthobservatory.nasa.gov).

• Παρομοίως, το ηφαίστειο Ciomadul στη Ρουμανία, έχει να εκραγεί περίπου 30.000 χρόνια και θεωρήθηκε ουσιαστικά σβησμένο, όμως πρόσφατες μελέτες αποκάλυψαν ότι κάτω από αυτό εξακολουθεί να υπάρχει σημαντικός όγκος μάγματος (εκτιμώμενος σε 20-60 km³)​, (smithsonianmag.com), με αυτό να υποδηλώνει ότι το ηφαίστειο διατηρεί τη δυνατότητα έκρηξης. Προς το παρόν, βέβαια, δεν παρατηρούνται ενδείξεις αφύπνισης του Ciomadul​, (phys.org: The importance of the Ciomadul volcano).

Το παράδειγμα αυτό, αναδεικνύει τη σημασία του να συνυπολογίζονται και φαινομενικά «σβησμένα» ηφαίστεια στην αξιολόγηση του ηφαιστειακού κινδύνου, ακόμη κι όταν δεν υπάρχουν ενδείξεις επικείμενης έκρηξης.

Τα παραπάνω παραδείγματα επιβεβαιώνουν ότι η “αφύπνιση” ενός ηφαιστείου, που θεωρείτο ανενεργό, είναι υπαρκτό και αναμενόμενο φαινόμενο σε γεωλογικές χρονικές κλίμακες. Δεν προκύπτει, όμως, κανένα στοιχείο ότι τέτοιες ανεξάρτητες επανενεργοποιήσεις θα συγχρονιστούν μαζικά. Οι ηφαιστειακές διεργασίες είναι κατά βάση τοπικές και ανεξάρτητες μεταξύ τους, χωρίς να υπάρχει τεκμηριωμένη ένδειξη ότι η έκρηξη ενός ηφαιστείου είναι σε θέση να πυροδοτήσει έκρηξη σε ένα άλλο, όταν αυτά απέχουν εκατοντάδες χιλιόμετρα ή βρίσκονται σε διαφορετικές ηπείρους​, (usgs.gov: Can an eruption at one volcano trigger an eruption at another volcano?). Εάν πράγματι επίκειτο μια μαζική αφύπνιση δεκάδων ηφαιστείων, θα αναμέναμε να καταγραφούν εκτεταμένα πρόδρομα φαινόμενα, όπως αυξημένοι σεισμοί ή ταυτόχρονες διογκώσεις εδάφους σε πλήθος ηφαιστείων, κάτι το οποίο δεν παρατηρείται. Αντιθέτως, οι παγκόσμιες παρατηρήσεις δεν παρουσιάζουν ασυνήθιστη αύξηση της ηφαιστειακής δραστηριότητας​, (volcano.si.edu). Περίπου 50 έως 70 ηφαίστεια εκρήγνυνται κάθε χρόνο σε όλη τη Γη, αριθμός ο οποίος παραμένει σταθερός τις τελευταίες δεκαετίες​, (usgs.gov).

Εν ολίγοις, το υποτιθέμενο φαινόμενο της «μαζικής αφύπνισης» πολλών ηφαιστείων δεν υποστηρίζεται από από τις καταγραφές και τη γεωλογική γνώση.

Επομένως, ο ισχυρισμός ότι όλα τα ενεργά και ανενεργά ηφαίστεια θα εκραγούν μαζικά, δεν τεκμηριώνεται επιστημονικά. Τα ηφαίστεια αποτελούν ανεξάρτητα γεωλογικά συστήματα, η δραστηριότητά τους καθορίζεται από τοπικές διεργασίες, ενώ η παγκόσμια ηφαιστειακή δράση παραμένει σταθερή. Παρότι μεμονωμένα ηφαίστεια τα οποία θεωρούνται «κοιμώμενα» μπορούν να επανενεργοποιηθούν, δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να υποδεικνύει συγχρονισμένη αφύπνιση ή καθολική ενεργοποίηση. Συνεπώς, ο Ισχυρισμός 2 δεν έχει επιστημονικό έρεισμα και απορρίπτεται με βάση τα διαθέσιμα γεωλογικά δεδομένα.

Συμπέρασμα

Συνολικά, οι ισχυρισμοί που συνδέουν τη μετατόπιση των πόλων με μαζικές ηφαιστειακές εκρήξεις δεν στηρίζονται σε επιστημονικά δεδομένα. Οι γεωμαγνητικές μεταβολές είναι φυσικά, σταδιακά φαινόμενα που έχουν επαναληφθεί πολλές φορές στη γεωλογική ιστορία, χωρίς να συνοδεύονται από γεωλογικές καταστροφές ή ενεργοποίηση ηφαιστείων. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα εξαρτάται από τοπικούς γεωδυναμικούς μηχανισμούς και εξελίσσεται ανεξάρτητα για κάθε ηφαίστειο. Δεν υπάρχουν ενδείξεις για αυξημένη δραστηριότητα ή για συγχρονισμένη αφύπνιση ηφαιστειακών συστημάτων, ενώ οι επίσημοι επιστημονικοί φορείς επισημαίνουν με σαφήνεια ότι τέτοια σενάρια δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:

1.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%97%CF%86%CE%B1%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B5%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE_%CE%AD%CE%BA%CF%81%CE%B7%CE%BE%CE%B7
2.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%97%CF%86%CE%B1%CE%AF%CF%83%CF%84%CE%B5%CE%B9%CE%BF
3.https://rationalwiki.org/wiki/Pole_shift
4.https://en.wikipedia.org/wiki/Geomagnetic_reversal
5.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%BF%CF%82
6.https://en.wikipedia.org/wiki/Geological_hazard
7.https://en.wikipedia.org/wiki/North_magnetic_pole
8.https://en.wikipedia.org/wiki/South_magnetic_pole
9.https://www.nasa.gov/
10.https://science.nasa.gov/science-research/earth-science/flip-flop-why-variations-in-earths-magnetic-field-arent-causing-todays-climate-change/#:~:text=The%20position%20of%20Earth%E2%80%99s%20magnetic,drifting%20magnetic%20poles%20and%20climate
11.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%AE%CE%B9%CE%BD%CE%BF_%CE%BC%CE%B1%CE%B3%CE%BD%CE%B7%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%80%CE%B5%CE%B4%CE%AF%CE%BF
12.https://en.wikipedia.org/wiki/Magnet#Polarity
13.https://climate.nasa.gov/news/815/beyond-2012-why-the-world-wont-end/#:~:text=rotational%20poles,%E2%80%BA%20More%20about%20polar%20shift
14.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B5%CF%89%CE%B3%CF%81%CE%B1%CF%86%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%BF%CF%82
15.https://www.usgs.gov/faqs/do-any-mass-extinctions-correlate-magnetic-reversals#:~:text=Do%20any%20mass%20extinctions%20correlate,with%20magnetic%20reversals
16.https://en.wikipedia.org/wiki/Earth%27s_rotation
17.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%B7
18.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%85%CF%81%CE%AE%CE%BD%CE%B1%CF%82_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%93%CE%B7%CF%82
19.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B5%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82
20.https://pwg.gsfc.nasa.gov/earthmag/magnQ&A2.htm#q25#:~:text=money%20was%20bet%20on%2015%2C,was%20overdue%20to%20be%20hit
21.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%B7%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1:%CE%93%CE%B5%CF%89%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%BA%CE%AC_%CF%86%CE%B1%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B1
22.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CF%8D%CE%B1%CF%82_(%CE%B3%CE%B5%CF%89%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1)
23.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%AE%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%82_%CF%86%CE%BB%CE%BF%CE%B9%CF%8C%CF%82
24.https://en.wikipedia.org/wiki/Subduction
25.https://en.wikipedia.org/wiki/Plate_tectonics
26.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%AC%CE%B3%CE%BC%CE%B1
27.https://en.wikipedia.org/wiki/Ring_of_Fire
28.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%B9%CF%81%CE%B7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%A9%CE%BA%CE%B5%CE%B1%CE%BD%CF%8C%CF%82
29.https://en.wikipedia.org/wiki/Mount_St.Helens 30.https://en.wikipedia.org/wiki/Mount_Rainier 31.https://en.wikipedia.org/wiki/Juan_de_Fuca_plate 32.https://en.wikipedia.org/wiki/North_American_plate 33.https://oceanexplorer.noaa.gov/facts/rof.html#:~:text=The%20Ring%20of%20Fire%20is,the%20surface%20as%20a%20volcano 34.https://www.usgs.gov/media/images/subduction-juan-de-fuca-plate-beneath-north-american-pla-0#:~:text=Detailed%20Description 35.https://oceanexplorer.noaa.gov/facts/mid-ocean-ridge.html 36.https://en.wikipedia.org/wiki/Fault(geology)
37.https://en.wikipedia.org/wiki/Mid-Atlantic_Ridge
38.https://en.wikipedia.org/wiki/Submarine_volcano
39.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%AC%CE%B2%CE%B1
40.https://en.wikipedia.org/wiki/Hotspot_(geology)
41.https://en.wikipedia.org/wiki/Mantle_plume
42.https://en.wikipedia.org/wiki/Evolution_of_Hawaiian_volcanoes
43.https://en.wikipedia.org/wiki/Pacific_plate
44.https://pubs.usgs.gov/gip/volc/tectonics.html#:~:text=one%20another%20above%20a%20hotter%2C,The%20peripheral
45.https://en.wikipedia.org/wiki/Yellowstone_Caldera
46.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%97%CE%BD%CF%89%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B5%CF%82_%CE%A0%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B5%CE%AF%CE%B5%CF%82_%CE%91%CE%BC%CE%B5%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%82
47.https://www.usgs.gov/programs/VHP/about-volcanoes#:~:text=There%20are%20about%201%2C350%20potentially,hot%20spot
48.https://en.wikipedia.org/wiki/Volcanic_ash
49.https://www.nps.gov/subjects/volcanoes/pyroclasts.htm
50.https://www.usgs.gov/
51.https://www.usgs.gov/faqs/are-we-about-have-a-magnetic-reversal#:~:text=No,every%20million
52.https://www.usgs.gov/faqs/are-earthquakes-associated-variations-geomagnetic-field#:~:text=Electromagnetic%20variations%20have%20been%20observed%C2%A0after%C2%A0earthquakes%2C,used%20for%20reliably%20predicting%20earthquakes
53.https://www.ipcc.ch/
54.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BB%CE%AF%CE%BC%CE%B1
55.https://www.ipcc.ch/site/assets/uploads/2018/02/WG1AR5_SPM_FINAL.pdf#:~:text=is%20medium%20confidence%20that%20the,7.4%2C%2010.3%2C%20Box%2010.2
56.https://wmo.int/
57.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BA%CF%81%CE%B1%CE%AF%CE%BF_%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B9%CE%BA%CF%8C_%CF%86%CE%B1%CE%B9%CE%BD%CF%8C%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%BF
58.https://en.wikipedia.org/wiki/Space_weather
59.https://en.wikipedia.org/wiki/Solar_storm
60.https://en.wikipedia.org/wiki/Geomagnetic_storm
61.https://wmo.int/media/news/geomagnetic-storm-shows-need-space-weather-forecasts#:~:text=While%20aurorae%20are%20a%20delightful,on%20communication%20and%20satellite%20operations
62.https://en.wikipedia.org/wiki/Solar_cycle
63.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%AD%CE%BB%CE%B1%CF%82
64.https://www.weather.gov/aviation/vaac
65.https://en.wikipedia.org/wiki/Magma_chamber
66.https://www.usgs.gov/faqs/can-eruption-one-volcano-trigger-eruption-another-volcano#:~:text=There%20is%20no%C2%A0definitive%C2%A0evidence%20that%C2%A0an%C2%A0eruption%20at,or%20on%20a%20different%20continent
67.https://en.wikipedia.org/wiki/Novarupta
68.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BB%CE%AC%CF%83%CE%BA%CE%B1
69.https://en.wikipedia.org/wiki/Mount_Katmai
70.https://en.wikipedia.org/wiki/Active_volcano
71.https://volcano.si.edu/
72.https://volcano.si.edu/faq/index.cfm?question=historicalactivity#:~:text=The%20Global%20Volcanism%20Program%20does,limitations%20are%20not%20always%20apparent
73.https://volcano.si.edu/gvp_currenteruptions.cfm#:~:text=Overall%2C%2045%20volcanoes%20were%20in,Additional
74.https://www.usgs.gov/faqs/how-many-active-volcanoes-are-there-earth#:~:text=There%20are%20about%201%2C350%C2%A0potentially%20active,the%20center%20of%20the%20Ring
75.https://simple.wikipedia.org/wiki/Dormant_volcano
76.https://en.wikipedia.org/wiki/Category:Extinct_volcanoes
77.https://en.wikipedia.org/wiki/Volcanology
78.https://www.usgs.gov/observatories/yvo/news/active-dormant-and-extinct-clarifying-confusing-classifications#:~:text=This%20is%20where
79.https://spaceplace.nasa.gov/volcanoes2/en/#:~:text=These%20volcanic%20areas%20usually%20form,will%20likely%20never%20erupt%20again
80.https://en.wikipedia.org/wiki/Holocene
81.https://www.smithsonianmag.com/smart-news/magma-lurks-below-extinct-romanian-volcano-180972681/#:~:text=emphasizes%20the%20importance%20of%20assessing,are%20unlikely%20to%20erupt%20again
82.https://en.wikipedia.org/wiki/1991_eruption_of_Mount_Pinatubo
83.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CE%B9%CE%BB%CE%B9%CF%80%CF%80%CE%AF%CE%BD%CE%B5%CF%82
84.https://earthobservatory.nasa.gov/features/AstronautPinatubo#:~:text=In%20early%201991%2C%20Mt,the%20volcano%20onto%20the%20surrounding
85.https://en.wikipedia.org/wiki/Ciomadul
86.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%B1%CE%BD%CE%AF%CE%B1
87.https://www.smithsonianmag.com/smart-news/magma-lurks-below-extinct-romanian-volcano-180972681/#:~:text=Image%3A%201024px,seemingly%20extinct%20volcanoes%20Public%20domain
88.https://phys.org/news/2023-12-dormant-volcanoes-erupt-rapidly-explosively.html#:~:text=At%20present%2C%20the%20Ciomadul%20volcano,eruption%20signals
89.https://www.usgs.gov/news/volcano-watch-eruptions-help-cool-interior-earth-theres-long-way-go