Σε ανάρτηση του δικηγόρου Νίκου Αντωνιάδη, τον Ιούλιο του 2024, παρουσιάστηκε βίντεο από εκπομπή στην οποία συμμετείχε ο καρδιολόγος Κωνσταντίνος Αρβανίτης, όπου προβλήθηκε γράφημα σχετικά με τους μη-σχετιζόμενους με COVID θανάτους παιδιών ηλικίας 10 έως 14 ετών στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2021.
Βάσει γραφήματος – το οποίο δεν προέρχεται από κάποια μελέτη αλλά όπως φαίνεται στην εικόνα έχει σχεδιάσει ο ίδιος – ο κ. Αρβανίτης ισχυρίστηκε πως τα στοιχεία του βρετανικού Office of National Statistics (ONS) δείχνουν ότι για την περίοδο από 1η Ιανουαρίου έως 31 Οκτωβρίου 2021 οι μη-σχετιζόμενοι με COVID-19 θάνατοι παιδιών αυξήθηκαν κατακόρυφα μετά την πρώτη και δεύτερη δόση των εμβολίων κατά της COVID-19. Ωστόσο, όπως θα εξετάσουμε στη συνέχεια, τα ίδια τα στοιχεία του Office of National Statistics διαψεύδουν τον ισχυρισμό.
Η υπό εξέταση ανάρτηση του κ. Αντωνιάδη, κατά τη στιγμή της σύνταξης του παρόντος άρθρου, συγκεντρώνει πάνω από χίλιες αντιδράσεις και 14 χιλιάδες προβολές:
Το γράφημα, όπως παρουσιάστηκε σε απόσπασμα διαδικτυακής εκπομπής, είναι το εξής:
Το σχετικό απόσπασμα, το περιεχόμενο του οποίου όμως δεν σχετίζεται με το ίδιο το γράφημα, μπορείτε να το δείτε εδώ:
Το γράφημα εμφανίζεται επίσης και σε ανάρτηση του δικηγόρου κ. Αντωνιάδη, σε σχόλιο της οποίας ο ίδιος παραπέμπει στο παραπάνω απόσπασμα, το οποίο βρίσκεται αναρτημένο στην πλατφόρμα διαμοιρασμού βίντεο TikTok:
Το επίμαχο απόσπασμα που αναρτήθηκε από τον κ. Αντωνιάδη, προέρχεται από διαδικτυακή εκπομπή του καναλιού “ellines tv” στο YouTube, η οποία μεταδόθηκε ζωντανά στην πλατφόρμα στις 12 Ιουλίου 2024.
Στο βίντεο, ο ισχυρισμός για παιδική θνησιμότητα εκφράζεται στο χρονικό σημείο 34:17. Σε αυτό το σημείο του βίντεο, ο κ. Αρβανίτης εμφανίζει τρία γραφήματα με δεδομένα μεταξύ 1ης Ιανουαρίου έως 31ης Οκτωβρίου 2021 τα οποία με τη σειρά αφορούν:
- τη γενική θνησιμότητα των παιδιών 10 έως 14 ετών στο Ηνωμένο Βασίλειο
- τη γενική θνησιμότητα της ίδιας ηλικιακής ομάδας που σχετίζεται με COVID-19
- τη γενική θνησιμότητα της ίδιας ηλικιακής ομάδας που δεν σχετίζεται με COVID-19.
Στην ανάλυση μας θα επικεντρωθούμε στο τρίτο γράφημα, δεδομένου πως αυτό διαδόθηκε στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης από τον κ. Αντωνιάδη, ωστόσο θα αναφερθούμε και στα πρώτα δύο γραφήματα καθώς ούτε αυτά επιβεβαιώνονται από τα επίσημα δεδομένα του ONS.
Αρχικά, είναι σκόπιμο να αναφέρουμε πως τα επίσημα δεδομένα του ONS, εκτός από τον αριθμό των θανάτων, καταγράφουν τους θανάτους και σε ανθρωπο-έτη. Η αναλογία αυτή παρουσιάζεται ως θανάτους ανά 100.000 ανθρωπο-έτη. Ωστόσο ο κ. Αρβανίτης επέλεξε να την παρουσιάσει ανά 1.000.000 ανθρωπο-έτη ώστε, όπως ο ίδιος δηλώνει, «να φαίνονται πιο ξεκάθαρα οι διαφορές».
Όπως θα δούμε, όμως, μια τέτοια μεταβολή των δεδομένων δεν είναι αναγκαία, καθώς οι διαφορές στη θνησιμότητα μεταξύ των εξεταζόμενων ομάδων είναι ξεκάθαρες ακόμα και αν εξετάσουμε καθαρά τον αριθμό των θανάτων.
Τι ισχύει
Προκειμένου να διαπιστώσουμε τι ισχύει, ανατρέξαμε στα επίσημα δεδομένα του Office of National Statistics (ONS). O φορέας διατηρεί στατιστικά για τον αριθμό θανάτων κατά εμβολιαστική κατάσταση ανά έτος. Τα στατιστικά για το 2021, μεταξύ 1ης Ιανουαρίου και 31ης Οκτωβρίου 2021, δημοσιεύτηκαν στις 22 Ιανουαρίου του 2022 και παρατίθενται σε μορφή Excel εδώ (αρχειοθετημένο εδώ).
Στο εν λόγω έγγραφο βλέπουμε πως τα μοναδικά στατιστικά που περιλαμβάνουν την ηλικιακή ομάδα 10 έως 14 ετών παρουσιάζονται στον Πίνακα 9, με όλους τους υπόλοιπους πίνακες να παρουσιάζουν στατιστικά για ηλικιακές ομάδες άνω των 18 ετών. Ο πίνακας χωρίζει όλες τις ηλικιακές ομάδες σε 5 κατηγορίες:
- Όσοι δεν είχαν εμβολιαστεί κατά τον θάνατο τους
- Όσοι έλαβαν την πρώτη δόση του εμβολίου τουλάχιστον 21 ημέρες πριν τον θάνατο
- Όσοι έλαβαν την πρώτη δόση του εμβολίου λιγότερες από 21 ημέρες πριν τον θάνατο
- Όσοι έλαβαν τη δεύτερη δόση του εμβολίου τουλάχιστον 21 ημέρες πριν τον θάνατο
- Όσοι έλαβαν τη δεύτερη δόση του εμβολίου λιγότερες από 21 ημέρες πριν τον θάνατο
Δεδομένου πως ο πίνακας παρουσιάζει σε κάθε κατηγορία όλες τις ηλικιακές ομάδες, δημιουργήσαμε το παρακάτω γράφημα, στο οποίο συγκεντρώνονται τα στοιχεία που αφορούν μόνο την ηλικιακή ομάδα 10 έως 14 ετών:
Επεξεργασία από Ellinika Hoaxes για τους σκοπούς του άρθρου
Από τον ίδιο τον πίνακα είναι εμφανές πως ο ισχυρισμός του κ. Αρβανίτη, δηλαδή πως οι μη-σχετιζόμενοι με COVID-19 θάνατοι παιδιών αυξήθηκαν κατακόρυφα μετά την πρώτη και δεύτερη δόση των εμβολίων, δεν ευσταθεί. Ας δούμε τι δείχνουν τα δεδομένα:
Για θανάτους που δεν σχετίζονταν με την COVID-19 στην ηλικιακή ομάδα 10 έως 14 ετών:
- Στην ομάδα όσων δεν είχαν εμβολιαστεί παρατηρήθηκαν 94 θάνατοι
- Στην ομάδα όσων έλαβαν την πρώτη δόση πάνω από 21 ημέρες πριν, παρατηρήθηκαν 3 θάνατοι
- Στην ομάδα όσων έλαβαν την πρώτη δόση κάτω από 21 ημέρες πριν, παρατηρήθηκαν 2 θάνατοι
- Στην ομάδα όσων έλαβαν την δεύτερη δόση πάνω από 21 ημέρες πριν, παρατηρήθηκαν 4 θάνατοι
- Στην ομάδα όσων έλαβαν την δεύτερη δόση κάτω από 21 ημέρες πριν, παρατηρήθηκαν 0 θάνατοι
Συνολικά, ανά εμβολιαστική κατάσταση, στη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα παρατηρήθηκαν 9 θάνατοι μεταξύ όσων έλαβαν τουλάχιστον μια δόση του εμβολίου, και 94 θάνατοι μεταξύ των ανεμβολίαστων.
Εξετάζοντας τα υπόλοιπα γραφήματα που παρουσιάζει ο κ. Αρβανίτης, σχετικά με τη γενική θνησιμότητα των παιδιών 10 έως 14 ετών, καθώς και τη θνησιμότητα της ίδιας ηλικιακής ομάδας που σχετίζεται με COVID-19, διαπιστώνουμε πως:
Για θανάτους που σχετίζονται με την COVID-19 στην ηλικιακή ομάδα 10 έως 14 ετών:
- Στην ομάδα όσων δεν είχαν εμβολιαστεί παρατηρήθηκαν 2 θάνατοι
- Στην ομάδα όσων έλαβαν την πρώτη δόση πάνω από 21 ημέρες πριν, παρατηρήθηκαν 0 θάνατοι
- Στην ομάδα όσων έλαβαν την πρώτη δόση κάτω από 21 ημέρες πριν, παρατηρήθηκαν 2 θάνατοι
- Στην ομάδα όσων έλαβαν την δεύτερη δόση πάνω από 21 ημέρες πριν, παρατηρήθηκαν 0 θάνατοι
- Στην ομάδα όσων έλαβαν την δεύτερη δόση κάτω από 21 ημέρες πριν, παρατηρήθηκαν 0 θάνατοι
Εκ πρώτης όψεως, εδώ φαίνεται πως από όσους έλαβαν μόνο την πρώτη δόση, 2 πέθαναν μέσα σε χρονικό διάστημα μικρότερο των 21 ημερών. Ωστόσο, οι συγκεκριμένοι θάνατοι όπως προαναφέραμε σχετίζονταν με την COVID-19, ενώ όπως θα εξετάσουμε στη συνέχεια, στην έναρξη του εμβολιαστικού προγράμματος για τις ηλικίες 10 έως 14 μόνο παιδιά με υποκείμενα νοσήματα αυτής της ηλικιακής ομάδας μπορούσαν να εμβολιαστούν, καθιστώντας τους έτσι πιο ευάλωτους σε πιθανή βαριά νόσηση ή θάνατο.
Για τη γενική θνησιμότητα στην ηλικιακή ομάδα 10 έως 14 ετών, την περίοδο αυτή:
- Στην ομάδα όσων δεν είχαν εμβολιαστεί παρατηρήθηκαν 96 θάνατοι
- Στην ομάδα όσων έλαβαν την πρώτη δόση πάνω από 21 ημέρες πριν, παρατηρήθηκαν 3 θάνατοι
- Στην ομάδα όσων έλαβαν την πρώτη δόση κάτω από 21 ημέρες πριν, παρατηρήθηκαν 4 θάνατοι
- Στην ομάδα όσων έλαβαν την δεύτερη δόση πάνω από 21 ημέρες πριν, παρατηρήθηκαν 4 θάνατοι
- Στην ομάδα όσων έλαβαν την δεύτερη δόση κάτω από 21 ημέρες πριν, παρατηρήθηκαν 0 θάνατοι
Όπως λοιπόν δείχνουν τα επίσημα δεδομένα του ONS για την ηλικιακή ομάδα 10 έως 14 ετών κατά συγκεκριμένη χρονική περίοδο, σε όλες τις περιπτώσεις θανάτων, σχετιζόμενων με COVID-19 ή μη, ο αριθμός θανάτων ανεμβολίαστων ήταν εξαιρετικά υψηλός σε σχέση με όσους ήταν εμβολιασμένοι. Ταυτόχρονα, ο αριθμός θανάτων όσων έλαβαν μια ή δύο δόσεις των εμβολίων κατά της COVID-19 ήταν εξαιρετικά χαμηλός σε σχέση με ανεμβολίαστους, σε κάποιες περιπτώσεις και μηδενικός, παρά το γεγονός πως σημαντικό ποσοστό αυτών των παιδιών αντιμετώπιζαν συννοσηρότητες και προϋπάρχοντα προβλήματα υγείας.
Το χρονικό της έναρξης των εμβολιασμών για άτομα κάτω των 18 στο Ηνωμένο Βασίλειο
Όπως αναφέραμε νωρίτερα, παιδιά που άνηκαν στην ηλικιακή ομάδα 10 έως 14 ετών και έπασχαν από υποκείμενα νοσήματα μπορούσαν να εμβολιαστούν νωρίτερα από τους υγιείς συνομήλικούς τους.
Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει δημοσίευμα εκείνης της περιόδου από το BBC, στις 19 Ιουλίου του 2021 ξεκίνησε ο εμβολιασμός παιδιών ηλικίας 12 έως 15 ετών με προϋπάρχουσες παθήσεις που τα καθιστούσαν ευάλωτα στην COVID-19, όπως σοβαρές νευροαναπηρίες, σύνδρομο Down, σοβαρή εξασθένηση του ανοσοποιητικού (συμπεριλαμβάνοντας και κάποια παιδιά με καρκίνο) και πολλαπλές ή σοβαρές μαθησιακές δυσκολίες. Η σύσταση εμβολιασμού περιλάμβανε και ορισμένα υγιή παιδιά άνω των 12 ετών που ζούσαν με ευάλωτα άτομα.
Το μόνο διαθέσιμο εμβόλιο εκείνη την χρονική περίοδο ήταν το Pfizer-BioNTech, ως το μόνο εγκεκριμένο για χρήση σε παιδιά ηλικίας 12 έως 17 ετών στο Ηνωμένο Βασίλειο. Για παιδιά ηλικίας 12 έως 15 ετών χωρίς προϋπάρχουσες παθήσεις, οι εμβολιασμοί ξεκίνησαν δύο μήνες αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 2021, στο πλαίσιο του ανοίγματος των σχολείων, με σκεπτικό την «μείωση της αναστάτωσης στην εκπαίδευση».
Το επόμενο έτος, τον Φεβρουάριο του 2022, ο Υπουργός Υγείας του Ηνωμένου Βασιλείου ανακοίνωσε πως η Μεικτή Επιτροπή Εμβολιασμού και Ανοσοποίησης (JCVI) πρότεινε την επέκταση της κυκλοφορίας του εμβολίου της Pfizer-BioNTech σε παιδιά ηλικίας από 5 έως 11 ετών. Ωστόσο, τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους, η σύσταση αναστράφηκε, και πλέον παιδιά κάτω των 12 ετών μπορούσαν να εμβολιαστούν μόνο αν «βρίσκονταν σε υψηλό κίνδυνο λόγω μιας κατάστασης υγείας ή λόγω ενός εξασθενημένου ανοσοποιητικού συστήματος» ή αν «ζούσαν με κάποιον που έχει εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα». Ωστόσο, αυτές οι αποφάσεις πάρθηκαν μετά την υπό εξέταση περίοδο, κατά την οποία δυνατότητα εμβολιασμού είχαν ουσιαστικά μόνο τα παιδιά ηλικίας 12 έως 14 ετών.
Συνοπτικά, όσον αφορά την έναρξη των εμβολιασμών στο Ηνωμένο Βασίλειο στα παιδιά ηλικίας 12 έως 15 ετών, μπορούμε να τα χωρίσουμε σε δύο ομάδες. Στην πρώτη, όσα παιδιά ανήκαν σε ευπαθείς ομάδες λόγω υποκείμενων ασθενειών και μπορούσαν να εμβολιαστούν από τον Ιούνιο του 2021. Στη δεύτερη, τα υγιή παιδιά της ίδιας ηλικίας που μπορούσαν να εμβολιαστούν από τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους. Δεδομένου του ότι τα στοιχεία που παρέθεσε ο κ. Αρβανίτης αφορούν την περίοδο από τον Ιανουάριο έως τον Οκτώβριο του 2021, δεν μπορεί να γίνει άμεση σύγκριση μεταξύ της εμβολιαστικής κατάστασης τους καθώς οι δύο προαναφερθείσες ομάδες είχαν πρόσβαση στα εμβόλια μόνο τους τελευταίους 2 έως 4 μήνες, από τους συνολικά 10 μήνες των δεδομένων.
Επιπροσθέτως, όσον αφορά την πρώτη ομάδα, δεδομένου πως τα παιδιά σε αυτή υπέφεραν από σοβαρές υποκείμενες παθήσεις, είναι αναμενόμενο να παρατηρηθεί υψηλότερη θνησιμότητα, όπως μας επιβεβαίωσε και η ειδικευμένη στη νανοϊατρική και επικοινωνιολόγος της επιστήμης Dr. Susan Oliver, απαντώντας σε σχετική ερώτησή μας:
«Αρχικά σε παιδιά κάτω των 12 ετών στο Ηνωμένο Βασίλειο προσφέρθηκε το εμβόλιο κατά της COVID-10 μόνο εάν ήταν υψηλού κινδύνου λόγω υποκείμενων παθήσεων. Θα περιμέναμε, επομένως, να έχουν υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας».
Τα δεδομένα του ONS αφορούν αμιγώς την ηλικιακή ομάδα ανά πενταετία και διαχωρίζουν μεταξύ εμβολιασμένων (ανά αριθμό δόσεων και χρόνο λήψης της) και μη εμβολιασμένων, χωρίς ωστόσο να αναφέρονται στις ευπαθείς ομάδες των ηλικιών αυτών ώστε να μπορεί να γίνει μια πιο ορθή σύγκριση. Σε κάθε περίπτωση όμως, ο ισχυρισμός πως οι θάνατοι παιδιών σε όλες τις περιπτώσεις αυξήθηκαν κατακόρυφα μετά την πρώτη και δεύτερη δόση των εμβολίων κατά της COVID-19, καταρρίπτεται με βάση τα επίσημα δεδομένα.
Είναι σκόπιμο να αναφέρουμε πως, σε δευτερεύουσα ερώτησή μας στην Dr. Oliver σχετικά με το γιατί μπορεί ο κ. Αρβανίτης να επέλεξε να παρουσιάσει τα δεδομένα στο γράφημά του ανά 1.000.000 ανθρωπο-έτη και όχι ανά 100.000 ανθρωπο-έτη όπως καταγράφονται από τον ONS, μας απάντησε το εξής:
«Φαντάζομαι για να γίνουν μεγαλύτεροι οι αριθμοί».
Συνεπώς, η απόφαση του κ. Αρβανίτη να διευρύνει την παρουσίαση των στοιχείων του γραφήματος, εκτός από μη αναγκαία, αναπόφευκτα οδηγεί σε λανθασμένα συμπεράσματα αναφορικά με την έκταση των καταγεγραμμένων θανάτων.
Συμπέρασμα
Ο ισχυρισμός είναι ψευδής και το γράφημα που παρουσίασε ο κ. Αρβανίτης είναι παραπλανητικό. Τα επίσημα δεδομένα του Office of National Statistics όχι απλά δεν επιβεβαιώνουν πως οι (σχετιζόμενοι ή μη με COVID-19) θάνατοι παιδιών 10 έως 14 ετών αυξήθηκαν κατακόρυφα μετά τις δόσεις των εμβολίων κατά της COVID-19, αλλά δείχνουν πως ο αριθμός θανάτων των ανεμβολίαστων παιδιών για την περίοδο από αρχές Ιανουαρίου έως το τέλος Οκτωβρίου του 2021 ήταν εξαιρετικά υψηλός σε σχέση με τον αριθμό θανάτων εμβολιασμένων παιδιών, ο οποίος σε κάποιες περιπτώσεις ήταν μηδενικός.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν
- https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/birthsdeathsandmarriages/deaths/datasets/deathsbyvaccinationstatusengland
- https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/birthsdeathsandmarriages/deaths/datasets/deathsbyvaccinationstatusengland/deathsoccurringbetween1januaryand31october2021
- https://www.bbc.com/news/health-57885845
- https://www.bbc.com/news/health-58547659
- https://news.sky.com/story/covid-19-all-children-aged-5-11-in-uk-will-be-offered-coronavirus-vaccine-as-england-and-northern-ireland-become-latest-nations-to-confirm-plan-12539154
- https://web.archive.org/web/20220918214516/https://www.nhs.uk/conditions/coronavirus-covid-19/coronavirus-vaccination/coronavirus-covid-19-vaccination-for-children/coronavirus-covid-19-vaccine-for-children-aged-5-to-15/#:~:text=Children%20aged%205%20and%20over%20%EF%BB%BF%EF%BB%BF%20%EF%BB%BF%EF%BB%BFChildren%20who%20turned%205%20on%20or%20after%201%20September%202022%20can%20only%20get%20a%201st%20and%202nd%20dose%20of%20a%20COVID%2D19%20vaccine%20if%20they%EF%BB%BF%27%EF%BB%BFre%20either
- https://scholar.google.com.au/citations?user=EwNWFOIAAAAJ&hl=en
